„Gospodarka rynkowa a interwencjonizm państwowy”
GOSPODARKA RYNKOWA
System gospodarczy, w którym alokacja zasobów czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania (dziedziny wytwarzania, konkretne produkty), a także podział wytworzonych produktów pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku przy niewielkim wpływie państwa.
ZALETY I SŁABOŚCI GOSPODARKI RYNKOWEJ
Zalety:
- tendencje do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
- efektywny system motywacji
- duża innowacyjność gospodarki
- dyscyplina finansowa gospodarstwa, związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej
- tendencje do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
- duża elastyczność gospodarki
- kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej zapewniają swoim obywatelom najwyższy poziom dobrobytu, gwarantując równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich
Wady
1. Czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce:
- procesy monopolizacji gospodarki
- niedoskonała informacja
- bariery wejścia a rynek
- ograniczona przenośność czynników produkcji
2. Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych:
- negatywne efekty zew w sferze produkcji
- pozytywne efekty zew w sferze produkcji
- negatywne efekty zew w sferze konsumpcji
- pozytywne efekty zew w sferze konsumpcji
3. Istnienie tzw dóbr publicznych
4. Występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę:
- duże wahania aktywności gospodarczej
- bezrobocie
- niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych
- inflacja
- szara strefa
5. Tendencje do powstawania dużych, nie zawsze akceptowanych społecznie, różnic dochodów i majątku.
ARGUMENTY ZA EKONOMICZNĄ ROLĄ PAŃSTWA
- konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno- poprawnej
- niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce, związane z monopolizacją gospodarki i innymi czynnikami (niedoskonała informacja, ograniczona mobilność czynników produkcji), prowadzące do nieprawidłowej alokacji zasobów gospodarczych oraz obniżania poziomu dobrobytu społeczeństwa
- występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji
- istnienie dóbr publicznych takich np jak: latarnie morskie, chodniki i oświetlenie ulic oraz usługi dostarczane przez armię policję czy straż pożarną
- istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie, których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądanych (np. narkotyki, alkohol, tytoń) lub szczególnie pożądane (np. niektóre szczepionki czy ksiązki)
- występowanie takich zjawisk, jak duże wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych oraz inflacja, które prowadzą do destabilizacji gospodarki, niepewności i marnotrawstwa zasobów gospodarczych.
- istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych, którzy nie są w stanie sami sobie poradzić
- powstanie zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie, różnic dochodowych i majątkowych, które osłabiają motywację ludzi o niskich dochodach oraz sprzyjają różnego typu konfliktom i protestom (np. strajkami)
ARGUMENTY PRZECIW EKONOMICZNEJ ROLI PAŃSTWA
- pojawienie się stanów nierównowagi na rynku (niedoborów lub nadwyżek) w wyniku regulacji państwowych.
- zniekształcenie informacyjne
- zmniejszenie elastyczności systemu gospodarczego wywołana biurokracją i usztywnieniem procesów decyzyjnych
- wysokie koszty interwencjonizmu państwowego przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu działań
- osłabienie bodźców związanych z rynkiem
- niereprezentatywność państwa (rządu)- funkcjonariusze państwa mogą działać przede wszystkim w interesie własnym, a nie w interesie obywateli
- ograniczanie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatyw
Polityka rozwoju
społeczno-
gospodarczego
POLITYKA GOSPODARACZA
- Przedmiotem polityki gospodarczej jest władza państwa w której imieniu konkretne działania prowadzą jej organy.
- Niezwykle istotny jest sposób powoływania, struktura oraz szczegółowy zakres kompetencji i odpowiedzialności organów publicznych mających oddziaływać na gospodarkę, a także sama procedura przygotowywania i podejmowania decyzji
- może się ona koncentrować w centralnych organach władzy, co uzasadnia się zwykle potrzebą jednolitości podejścia i sposobu rozstrzygania, może też włączać do procesu decyzyjnego organy samorządu terytorialnego, co z kolei pozwala pełniej uwzględniać w regulacyjnym oddziaływaniu organów publicznych specyficzne zagadnienia oraz preferencje regionalne i lokalne
- Integracją władz państwowych (a także organów ponadnarodowych) w sprawy gospodarcze oznacza zwykle wprowadzanie różnych ograniczeń swobody jednostek i przedsiębiorstw
- W demokratycznych krajach, szanujących zasady wolności gospodarczej, integracje te powinny więc być podejmowane tylko w imię wspólnego dobra
- Działania polityki ekonomicznej są także zazwyczaj motywowane troską i dobro publiczne, stawiane ponad interesami poszczególnych osób, grup i warstw społecznych
- Obowiązuje zasada celowego, rozważnego i oszczędnego działania władzy czyli po prostu działania racjonalnego
- Mądra polityka ekonomiczna może być potężną dźwignią rozwoju społeczno- gospodarczego kraju
- Natomiast błędna polityka ekonomiczna co do założeń i realizacji prowadzi niejednokrotnie do katastroficznych skutków- tym poważniejszych, im większa jest skala i intensywność podejmowania operacji.
- Im silniejsza jest integracja państwa w procesy gospodarcze, tym większą odpowiedzialność przed narodem ponoszą organy państwowe i stojący na ich czele ludzie za wykorzystaniem zasobów kraju, za stan i rozwój gospodarki, za poziom życia ludzkości
UWARUNKOWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ
1. Ustrojowo- systemowe
- ustrój polityczno- społeczny
- struktury państwowo administracyjne i społeczne
- rozwiązanie instytucjonalno- systemowe w gospodarcze
2. Zewnętrzne
- międzynarodowa sytuacja polityczna, relacje z sąsiadami
- przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych
- międzynarodowa sytuacja gospodarcza
- warunki wymiany (term of trade)
3. Wewnętrzne
- stan i struktura zasobów
* przyrodniczych
* majątkowych
* ludzkich
- zagospodarowanie przestrzenne kraju i i regionów
- wewnętrzna sytuacja polityczna
- stosunki narodowościowe
- układ sił politycznych w kraju
CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ
1. Generalne
- suwerenność narodowa
- sprawiedliwość
- postęp społeczny
- prawa człowieka
2. Ustrojowo systemowe i polityczneà umacnianie istniejącego ustroju społeczno- gospodarczego, zapewnienie jego ewolucji
3. Ekonomiczne
- pomnażanie bogactwa kraju
- powiększanie dobrobytu
* efektywne wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy
* przemiany gospodarcze
* wzrost przedsiębiorczości
* równowaga gospodarcza
* wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy
4. Społeczne
- sprawiedliwy podział dochodu
- gwarancja zatrudnienie (pełne zatrudnienie)
- wyrównanie szanse awansu
- dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty
- zapewnienie ochrony zdrowia
- zabezpieczenie społeczne
5. Ekologiczne
- ochrona środowiska naturalnego, rekultywacja
- trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy
6. Obronno- militarne
- powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym
- zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji
GŁÓWNE DZIEDZINY POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka makroekonomiczna- obejmuje te oddziaływania państwa, które dotyczą całokształtu procesu gospodarczego lub jego znacznych części i prowadzone są głównie za pośrednictwem takich mechanizmów regulacji, jak pieniądz i budżet państwa.
Polityka mikroekonomiczna- zajmuje się regulacją konkretnych zagadnień gospodarki, jej poszczególnych gałęzi, rodzajów produkcji, rynków na określone towary i usługi
Funkcją polityki wzrostu jest dynamizowanie społecznego procesu gospodarczego w skali długoterminowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom, które mogłyby wzrost hamować czy osłabiać
Gdy wahania koniunkturalne występują cyklicznie, polityka wzrostu obejmuje przedsięwzięcia zmierzające do łagodzenia przebiegu cyklu, zwalczania czynników kryzysogennych, skracania fazy kryzysu i depresji, stymulowania ożywienia i rozkwitu
Polityka strukturalna- zmierza do przekształcenia układu relacji i proporcji występujących między poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki oraz rodzajami produkcji społecznej a jej całością przez preferowanie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi.
Polityka strukturalna ma zwykle na uwadze nie tylko proporcje działowo- gałęziowe i rodzajowe, lecz także inne proporcje występujące w gospodarstwie narodowym (typu społecznego, technologicznego, terytorialnego).
Uwzględnienie w celach i uwarunkowaniach polityki gospodarczej zróżnicowań terytorialnych na obszarze kraju pociąga za sobą wyodrębnienie polityki regionalnej.
Pojęciem tym określa się zwykle oddziaływanie państwa oraz wysypujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju orz zagospodarowania przestrzennego regionów
Z kolei waga narastających zagrożeń i zniszczeń środowiska naturalnego znalazła odzwierciedlenie w wyodrębnieniu i rozwoju polityki ochrony środowiska.
2
ka_czor