wykład 2 -INNOWACJE.doc

2. 1. Pojęcie i przebieg procesu innowacyjnego

Innowacja, jako szczególny rodzaj produktu czy usługi powstaje jako wynik procesu, nazywanego innowacyjnym – w celu podkreślenia jego specyfiki.

Proces innowacyjny w najogólniejszym rozumieniu polega na celowym i zorganizowanym, a więc systematycznym poszukiwaniu zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym, ich analizie i podjęciu działań prowadzących do ich wykorzystania na potrzeby rozwoju. Jest to więc aktywność o charakterze kreatywnym, obejmuje wszystkie etapy poprzedzające powstanie innowacji aż do jej realizacji czyli komercyjnego zastosowaniu.

Proces innowacji charakteryzują pewne prawidłowości a  mianowicie:

·         długość cyklu procesu innowacyjnego jest relatywnie trudna do określenia a priori, cykl ten jest długi, wynika bowiem z trudności i czasu trwania cyklu badawczo-wdrożeniowego.

·         cykl innowacyjny jest indywidualnie zróżnicowany i zależy od wielu czynników, wśród których istotne znaczenie ma poziom rozwoju gospodarki oraz sektorowe umiejscowienie innowacji, czyli dziedzina techniki, w której zachodzi proces innowacyjny,

·         wraz z rozwojem cywilizacji obserwuje się skracanie cykli innowacyjnych poszczególnych produktów czy technologii, a także powstawanie tzw. kolejnych generacji produktów,

·         immanentną cechą działalności innowacyjnej jest ryzyko, które jest tym większe im bardziej pionierski charakter ma dane przedsięwzięcie innowacyjne. Na uwagę zasługują tu dwa podstawowe typy ryzyka: techniczne i ekonomiczne.

Ryzyko techniczne wiąże się z prawdopodobieństwem nie uzyskania zamierzonego efektu technicznego, np. założonych parametrów technicznych. Występuje  przede wszystkim w początkowych fazach procesu innowacyjnego i jest wypadkową przyjęcia wadliwej metody badawczej, niewłaściwego kierunku badań, braku odpowiednich warunków materialnych, organizacyjnych itp.

Ryzyko ekonomiczne odnosi się natomiast do fazy wdrażania, w której ponosi się najwyższe nakłady realizacji przedsięwzięcia. Źródłem tego ryzyka jest niepewność, co do akceptacji produktu przez odbiorców czy też uzyskania przewidywanych efektów ekonomicznych.

·         działalność innowacyjną wyróżnia: specyficzny produkt końcowy, niepowtarzalne metody osiągania tego efektu, specyficzny rodzaj nakładów. (np.opracowania oryginalne i  trudno porównywalne z  inną pracą, publikacje, wynalazki, wprowadzone do praktyki nowe rozwiązania techniczne). Choć są one różnorodne i trudne do jednoznacznego zdefiniowania służą głównie następującym trzem podstawowym celom:

I-  ekonomicznemu - przejawiającemu się w postaci obniżenia kosztów, poprawy jakości, wprowadzeniu nowych produktów na rynek;

II- technicznemu – rozpoznawanemu poprzez inicjowanie nowości technologicznych, uzyskiwanie sukcesów światowych w nowych rozwiązaniach technicznych, zdobywaniu kolejnych patentów, znaków towarowych;

III- społecznemu – zapewniającemu zwiększenie bezpieczeństwa pracy, ochronę środowiska naturalnego, itp.

·         innowacje w większym lub mniejszym stopniu powiązane są  z przedsięwzięciami inwestycyjnymi;

·         współcześnie innowacje są raczej efektem pracy zespołowej, stąd trudne jest  indywidualne przypisanie danego wynalazku,

·         przebieg procesów innowacyjnych w danej gospodarce uzależniony jest przede wszystkim od tendencji rozwoju technologicznego w przodujących krajach świata. Uzależnienie to rośnie w przypadku krajów o mniejszym potencjale technicznym i ekonomicznym, występują tu luki, czyli opóźnienia (szczególnie technologiczna). W takich przypadkach szczególnie znaczącą rolę ogrywa transfer innowacji technologicznych, który może rozwinąć się w formy wspólnych przedsięwzięć innowacyjnych np. w ramach ugrupowań integracyjnych i prowadzić do stopniowego wyrównywania poziomu innowacyjności w gospodarkach podążających

·         procesy innowacyjne we współczesnej gospodarce światowej są silnie powiązane ze zmianami strukturalnymi. Są to przeobrażenia zarówno w układzie makroekonomicznym, jak i w skali mezo, a więc w układach międzysektorowych i wewnątrzsektorowych. Przemiany strukturalne prowadzą do wypierania z gospodarki przemysłów tzw. tradycyjnych i zastępowaniu ich przemysłami nowoczesnymi, które pozwalają na osiąganie relatywnie wysokich stóp wzrostu gospodarczego i chronią równocześnie naturalne środowisko. Powstaje więc problem budowania optymalnych struktur instytucjonalnych zapewniających sprzyjający klimat dla rozwoju innowacji.

W literaturze analizuje się najczęściej procesy innowacyjne poprzez wyszczególnienie kolejnych jego faz czy etapów.

Wyróżnia się na przykład pięć faz w następującej kolejności:

·         badania podstawowe,

·         badania stosowane,

·         prace rozwojowe,

·         wdrożenie

·         i  dyfuzja, (upowszechnienie innowacji)

Pojęcia te wymagają w tym miejscu zdefiniowania.

Badania podstawowe  są to prace teoretyczne i eksperymentalne podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia lub poszerzenia wiedzy na temat przyczyn zjawisk i faktów, nie ukierunkowane w zasadzie na uzyskanie konkretnych zastosowań praktycznych.

Badania stosowane są to prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy mającej konkretne zastosowania praktyczne. Polegają one bądź na poszukiwaniu możliwych zastosowań praktycznych dla wyników badań podstawowych bądź na poszukiwaniu nowych rozwiązań pozwalających na osiągnięcie z góry założonych celów praktycznych. Wynikami badań stosowanych są modele próbne wyrobów, procesów czy metod.

Prace rozwojowe są to prace, w szczególności konstrukcyjne, technologiczno-projektowe oraz doświadczalne polegające na zastosowaniu istniejącej już wiedzy, uzyskanej dzięki pracom badawczym lub wyrobów, materiałów, urządzeń, procesów, systemów czy usług, łącznie z przygotowaniem prototypów oraz instalacji pilotowych.

Wdrożenie i upowszechnienie oznacza wprowadzenie nowego produktu na rynek lub nowego procesu do produkcji.

Gdyby więc połączyć wymienione fazy z rezultatami, które z tymi fazami są związane można zbudować ogólny schemat procesu innowacji.

Rysunek 1. Ogólny schemat procesu innowacji

BADANIA PODSTAWOWE

ODKRYCIA

HIPOTEZY

    BADANIA STOSOWANE

WYNALAZKI

DOŚWIADCZENIE W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW  TECHNICZNYCH

PRACE ROZWOJOWE

PROTOTYPY

PRÓBY

SERIE DOŚWIADCZALNE

WDROŻENIE

DYFUZJA

Źródło:W.kasperkiewicz, Parki technologiczne nowoczesną formą promowania innowacji, ,Absolwent, Łódź 1997, s.13

Bardziej praktyczne  sformułowanie faz procesu innowacyjnego przedstawić można, wychodząc od potrzeby produktu, usługi czy procesu aż do jego wdrożenia, a mianowicie:

·         potrzeba,

·         pomysł,

·         projekt,

·         decyzje o zastosowaniu,

·         wdrożenie.

Zarówno pierwsze, jak i drugie podejście opisuje jednak model liniowy procesu innowacji, to znaczy taki, w którym fazy wynikają jedna z drugiej, stąd powiązania są zawsze w jedną stronę. Podlegał on przez lata krytyce jako nieadekwatny do współczesnych warunków funkcjonowania gospodarek, ponieważ są one tak bardzo skomplikowane w powiązaniach różnych elementów i zależności, że nie sposób określić, gdzie proces ten się zaczyna i w zasadzie jest on wypadkową wielu różnych współzależności. Mimo to, wciąż jeszcze występuje w wielu krajach słabiej rozwiniętych, także w Polsce. Dlatego w praktyce prowadzi się raczej analizę procesu innowacyjnego rozumianego jako zestaw (lista) zadań prowadzących do wykreowania innowacji i jej utrzymania w powiązaniu z określeniem podmiotów i instytucji odpowiedzialnych za realizację tych zadań. Ujęcie takie pozwala na realizację wymienionych zadań w innym, niż liniowy modelu procesu innowacyjnego.

Tablica 1. Zestaw zadań i aktorów w procesie innowacji