Pradzieje grosza – R. Kiersnowski => wypisy, streszczenie
WSTĘP
- dzieje grosza polskiego od czasów Władysława Łokietka
- grosz nie jest wytworem rodzimym. Można go było spotkać także w Czechach, na Węgrzech, na Bałkanach, w Niemczech, Niderlandach, Francji, Anglii, Włoszech.
- łaciński wyraz grossus oznaczał w średniowieczu „gruby” lub „duży” – nie chodziło o wygląd, ale o oznaczenie dużej wartości
- najwcześniej we Włoszech (XII/XIII), potem kolejno w różnych krajach Europy
- powstanie grosza było wyrazem a po części i czynnikiem wielkich przeobrażeń gospodarczych i społecznych
- w wielu krajach reforma groszowa zbiegła się z utworzeniem monety złotej (jest to wyraz tego samego zjawiska)
- PL średniowieczna nie dysponowała praktycznie warunkami do wszczęcia produkcji monety złotej. - Pojęcie „złotego” nie miało oparcia w rodzimej monecie złotej. Powstało dopiero u schyłku średniowiecza jako jednostka obrachunkowa, zespół 30 groszy
- grosz nie miał początkowo w PL ugruntowanej opinii, jak to się działo gdzie indziej
- utworzenie monety groszowej traktowano jako wydarzenie doniosłe, powód do dumy. Władcy: Ludwik IX we Francji jako twórca groszy turońskich, Wacław II w Czechach – „ten, który pierwszy robił grosze”
- w PL pierwszym i jedynym władcą średn. wybijającym monety groszowe był Kazimierz Wielki
- reforma groszowa w PL znalazła nieco odmienny wyraz, polegała w znacznym stopniu na włączeniu monety obcej (groszy praskich)
- grosze Kazimierza (krakowskie) były najokazalszymi monetami srebrnymi polskiego średniowiecza, o wielkiej urodzie
- rozprawa Nałęcza Moszczeńskiego jest pierwszą rozprawą naukową poświęconą polskim monetom średniowiecznym. „ojciec numizmatyki polskiej” to Tadeusz Czacki
- moneta była nośnikiem wartości materialnych, ekwiwalentem przepływających mas towarowych, a nierzadko też ucieleśnieniem programu politycznego albo dewocji religijnej czy też dynastycznych ambicji
I. WIEK BRAKTEATÓW
/okres rozbicia dzielnicowego/
- okres intensywnego rozwoju gospodarczego
- ciemny wiek w dziejach monety polskiej
- brakteat to nazwa urobiona dopiero w czasach nowożytnych przez numizmatyków jako określenie monety wybijanej jednostronnie na bardzo cienkiej blaszce. Dla współczesnych były to denary, fenigi a czasem halerze, w PL także ‘pieniądza’, a więc te same jednostki co monety obustronne
- okres użytkowania brakteatów: XII-XV
- technika brakteatowa w pewnym stopniu przeciwdziałała skrajnemu pogarszaniu pieniądza, gdyż pozwalając na produkowanie jednostek o bardzo małej wadze, uniemożliwiała nadmierne obniżanie próby srebra. W rezultacie brakteaty, reprezentujące te same co denary jednostki pieniężne, były na ogół monetą lepszą
- technika brakteatowa przyjęła się na obszarze Niemiec środkowych w Turyngii w I poł. XII, tam też pojawiły się najznakomitsze wytwory
- na Brakteatach Bolesława Krzywoustego forma artystyczna nie była olśniewająca, w pełni natomiast przejawił się ładunek treści stempli przedstawiających św. Wojciecha jako patrona i protektora PL
- w XIII w na ogół świetność brakteatów zanika, krążki stają się mniejsze, wykonane mniej starannie, motywy prostsze, ubożeją
- technikę tę znano już w VIII w (pomijając pewne wyroby starożytne), ale służyła ona celom złotniczym (brakteaty ozdobne)
- brakteaty są rodzajem monety właściwym dla Europy środkowej. Posługiwano się nimi w Niemczech E i S, w PL, w Czechach, na Węgrzech, w Austrii, Karyntii, w Danii, Szwecji i państwie krzyżackim
- najstarsze brakteaty (XII w) mają zazwyczaj inskrypcje określające osobę władcy + rożne elementy specyfikujące jego godność, mennicę, osobę patrona.
- w XIII w napisy na większości brakteatach zanikają
- liczba motywów jest przeogromna. W PL postacie ludzkie, popiersia, zwierzęta, kwiaty, drzewa, budowle świeckie i kościelne, krzyże, strzały, figury szachowe, syreny, anioły, sceny biblijne i obyczajowe, herby książęce etc etc
- w znacznej mierze wyobrażenia na monetach nie pozwalają datować i umiejscawiać powstania monet
- znamy kilkanaście skarbów brakteatów, głównie ze Śląska i Kujaw (+ N Mazowsze, Wlkp, Małopolska wyjątkowo). Liczniejsze są brakteaty krzyżackie
- były to monety bardzo kruche, nie nadawały się do długotrwałego i intensywnego obiegu. Czas obiegu w PL to kilka lat-kilka mcy
- zasada renowacji (wymiana jednej emisji na inną, zawsze na warunkach dogodnych dla emitenta-władcy) była powszechnie stosowana. Był to swoisty podatek. Zasada ta nie sprzyjała tezauryzacji pieniądza ani rozwojowi wielkiego handlu czy kredytu. Emisja, która trafiała na obcy rynek, często nie mogła już legalnie powrócić do księstwa macierzystego, w którym przez ten czas nastąpiła wymiana.
- od chwili załamania się zasady senioratu wszyscy X PL dysponowali zwierzchnością menniczą i prawem bicia własnych monet. Do nielicznych poza warsztatami X należą monety abp Gniezna, Poznania oraz kilku klasztorów (Łekno w Wlkp, Lubiąż na Śl). Działalność ta była prowadzona na podstawie przywilejów X i miała charakter ściśle regionalny
- moneta miejska pojawiła się dopiero w XIII/XIV i rozwijała dość intensywnie, ale tylko na Śląsku i Pomorzu W
- system renowacji mógł funkcjonować bez zakłóceń tylko w warunkach obiegu zamkniętego, w granicach danego księstwa
- brakteat był wynikiem i wytworem słabego rozwoju stosunków towarowo-pieniężnych. Technika ta nie znalazła zastosowania na obszarach o bardziej intensywnej gospodarce pieniężnej i w centrach wielkiego handlu (czyli brak we Włoszech, Francji, Flandrii, Nadrenii, Anglii, Bizancjum, Bliskim E)
- proces stopniowego wypierania brakteatów ze Śląska i Małopolski w XIII/XIV, a z Wlkp i Mazowsza pół wieku później
- PL dzieliła się na 2 prowincje monetarne: denarową na S i brakteatową na N
- Defectus monetae – nazwa opłaty, którą w k. XIII w zaczęto pobierać w zamian za ograniczenie lub poniechanie systemu renowacji
- w ciągu XIII większość brakteatów zyskała kształt bardziej 3D, krążki coraz silniej profilowano, dokonywało się ich wygięcie przy krawędziach tworzące „wał” (odporność na uszkodzenia wzrosła.
- wypadki łączenia kilku egzemplarzy w tzw. zwijki
- pod koniec XIII i w XIV brakteaty małe, silnie profilowane, wypukłe w środku – „guziczkowe”
- wiek brakteatów skończył się w I poł. XIV
=> brak 3 str z książki
II. PIENIĄDZ Z TYGLA
/srebrny pieniądz niemonetarny/
- srebro lane użytkowane w roli grubej waluty we wszystkich niemal krajach, w PL też. XIII-XIV w określane czasem mianem „waluty sztabkowej”
- byłą to waluta niejako prywatna, nie ujęta w ramy monopolu menniczego władcy. Stanowiła wyraz samoobrony użytkowników pieniądza (zwł. kupców) przed stratami powodowanymi przez politykę menniczą władcy
- w PL podłużne lub płaskie bryłki srebra („placki”) znajdowały się w częstym użyciu w X i XI w całej strefie nadbałtyckiej. Później ustąpiły monecie
- w XIII nastąpił renesans srebra lanego wywołany rozwojem skali obrotu pieniężnego oraz nadmiernym fiskalizmem menniczym władców
- możemy się spotkać ze sztabkami we Włoszech w XIII i XIV (miały wysoką próbę), na Węgrzech (znaczone stemplem => „srebro stemplowane”), w Niemczech(„srebro użytkowe”, najdłużej na E i N)
- kształt z reguły krążków, wypukłych w części środkowej, często brzegi silnie zagięte, niezbyt regularne
- stabilna próba srebra (ok. 0,937)
- sztabki w Niemczech ostatecznie zanikły w XV/XVI wraz z pojawieniem się waluty talarowej
- użytkowanie sztabek, dogodne dla kupców i miast, było sprzeczne z interesami fiskalnymi władców, nakładali oni sankcje (które i tak na nic się zdały)
- najszersze zastosowanie sztabek miało miejsce na Rusi (wobec poniechania w XI produkcji własnej monety – podstawowa forma ruskiego pieniądza). W XIII-XIV rozdrobnione stanowiły realizację jednostki pieniężnej połtina (1/2 rubla)
- odlewy różnej wielkości, zależne od potrzeby i ilości kruszcu. Odlewano w zakładach zwanych topniami (Kraków, Wrocław, Sandomierz, Nowy Sącz, Olkusz). Srebro krakowskie było sygnowane
- przetapianie srebra w topni miejskiej było zabiegiem odpłatnym i stanowiło niebagatelną pozycję w dochodach miejskich
- w XIV/XV obrót srebrem lanym był bardzo znaczny
III. ZACZĘŁO SIĘ JAK ZWYKLE W ITALII
/początki grosza/
- praojczyzną grosza są N Włochy, najsilniej zurbanizowany region
- z zapotrzebowania na „grubszy” niż denar rodzaj monety
- od 1172 w Genui zaczęto wybijać monety równe wartości 4 denarom i nazwano je denari grossi, w skrócie grossi
- najstarsze „denary grube” nie były związane ze ściśle określoną wartością monety
- zapoczątkowany został podział na 2 różne rodzaje monet: grube i drobne
- początkowo grosze były monetą lokalną. Nie była to moneta wielkiego handlu – z wielkim wyjątkiem – groszy weneckich zwanych metapany
- grosze weneckie przypominające monety bizantyjskie, bardzo wysoka próba srebra:
A: Chrystus królujący na tronie
B: św Marek wręczający chorągiew stojącemu obok doży
- w Wenecji wykształciły się 3 główne rodzaje pieniężnych jednostek obrachunkowych: libra drobnych, libra groszy i libra w groszach. W I poł XIV utworzono tam 2 nowe jednostki: półgrosz oraz mały solid
- najwcześniejsze naśladownictwo groszy weneckich w Bułgarii (wierne). Później grosze serbskie (różniły się niektórymi szczegółami i napisami), w Bośni, republice raguzańskiej (Dubrownik)
- w k XIII prawie każe większe miasto N Włoch posiadało własną monetę groszową i własny system pieniężny
- reforma groszowa, jaka dokonała się we Włoszech N w ciągu I poł XIII w znalazła swój wyraz nieco później także w Śr i S części Półwyspu, jednak nie na drodze rewolucji a radykalnych reform przeprowadzonych przez władców korzystających ze wzorów obcych
- w Rzymie 1253, nieco cięższe od groszy N Włoch (ok. 3,5 grama), który przyswoiły sobie różne kraje Europy, była to najbardziej typowa wielkość monety groszowej
- grosze neapolitańskie („liliowate”) odniosły wielki sukces rozprzestrzeniając się na E oraz wyspy i wybrzeża śródziemnomorskie
- zapożyczone cechy groszy Neapolu na Węgrzech (Andegaweni, jak i tam)
- jest prawdopodobne, że z monet węgierskich pochodzi motyw króla w majestacie występujący na kwartnikach Kazimierza Wielkiego
- wpływ z groszy Neapolu także w groszach krzyżackich (półskojcach) w 1360-1370 – przejęły dewizę z psalmu
IV. AUGUSTALISY, FLORENY, DUKATY
/monety złote – początki, Włochy/
- powstanie złotej monety średniowiecznej w Europie miało miejsce niemal równocześnie z utworzeniem monety groszowej
- jako datę przełomową przyjmuje się rok 1252 gdy zostały wybite pierwsze złote monety florenckie zwane florenami
- z własną złotą monetą Europa rozstała się w zasadzie w VIII-IX (w IX w próby Karolingów, w XI-XIII sporadycznie złote denary w Niemczech W i Belgii)
- złota moneta bizantyńska określana nazwą „solidus”. Złota moneta bizantyńska stanowiła dla Europy wzorzec
- termin solidus przetrwał, znajdując w XIII i XIV realizację w postaci monety soldo lub soldino we Włoszech, potem jako szyling w Europie N i śr (np. Anglia, Austria). W spolszczonej wersj „szeląg” jednostka ta zachowała się w użyciu w XI i XVI
- jako pierwsi wzór złotej monety bizantyńskiej zaadaptowali Arabowie w k. VII (dinar). Złoty dinar rozprzestrzenił się na ogromnych obszarach przez nich podbitych
- centra złotego mennictwa: Półwysep Iberyjski (np. kastylijskie Toledo), Egipt w XI-XIII, Palestyna i Syria (opanowane przez krzyżowców)
- w państwach łacińskich początek produkcji w k. XII, na początku wiernie wg wzorców muzułmańskich
AUGUSTALISY
- zupełnie nowa moneta, nie naśladownictwo arabskich tari to moneta bita na Sycylii za rządów cesarza Fryderyka II w 1231 r, która jest uważana za pierwszą właściwą złotą monetę europejską, określana jako najwybitniejsze pod względem artystycznym dzieło mennictwa średn. Nazwano ją augustalisem. Stemple zawierają motywy zaczerpnięte ze wzorów rzymskich:
A: głowa w wieńcu laurowym
B: orzeł z rozpostartymi skrzydłami
+ tytulatura władcy
Prestiżowy charakter monety uważanej za przejaw polityki FII zmierzającej do odtworzenia świetności cesarstwa. Duża waga, dość niska próba. Na rynkach międzynarodowych nie odegrały dużej roli. Produkcja niewiele dalej niż śmierć F II czyli rok 1250
- „moneta skórzana” – asygnat o wartości złotego augustalisa, wykonany ze skóry – pierwszy w Europie wypadek wprowadzenia państwowego pieniądza kredytowego
GENOVINA
- spośród miast włoskich najwcześniej do produkcji monet złotych przystąpiła Genua w XII/XIII i zyskały nazwę genovino (współcześnie małe genovino)
- duże genovino w poł XIII było jedną z najważniejszych i najtrwalszych jednostek monetarnych w dziejach pieniądza. Aż po wiek XIX występowała najczęściej pod nazwą florena lub dukata w większości krajów Europy, Afryce i Azji. 3,52 grama, wyobrażenie „odrzwi”, prawie czyste złoto. W k. XIII deprecjacja o 25 %
FLORENY
- złoty floren powstał w 1252 we Florencji
A: lilia florencka (gotycka) + napis FLORENTIA
B: św Jan Chrziciel (patron) z nimbem z odpowiednimi atrybutami
- w pocz. XIV proces powstawania coraz liczniejszych naśladownictw: papież Jan XXII w Awinionie, Francja, Niemcy, Aragonia, Niderlandy, Węgry, Czechy, Austria, Śląsk
- nazwa floren upowszechniła się tak bardzo, że obdarzano ją niemal każdą monetę złotą, niezależnie od typu stempla i wagi
- oryginalne monety florenckie określano jako „floreny sentencyjne”
- od k. XIV nazwa florena zaczęła stopniowo zanikać ustępując miejsca lokalnym określeniom
- w PL od poł XV florenem zaczęto określać zespół 30 groszy
- echo nazwy floren w holenderskiej walucie (floren) lub węgierskim forincie, a także w srebrnej monecie 2szylingowej w Anglii („florin”)
DUKATY
- drugą monetą złotą, powstałą także we Włoszech, która podobnie jak floren posiadała cechy pieniądz międzynarodowego był dukat utworzony w Wenecji w 1284
A: św Marek (patron) wręcza chorągiew klęczącemu przed nim doży
B: stojący Chrystus wznosi dłoń w geście błogosławieństwa, w mandroli + inskrypcja o Chrystusie
- przez ponad 500 lat dukat wenecki nie uległ żadnym istotnym zmianom
- dukaty wędrowały do Grecji, na wyspy E części M. Śródziemnego, na Lewant. Wytworzono tam też wiele naśladownictw
- w ciągu XIV nastąpił dość wyraźny podział Europy i krajów śródziemnomorskich na 2 strefy wpływów: florena i dukata. Na N od Alp dominował floren, na Wschodzie – dukat
- stopniowo nazwa dukata upowszechniła się także w Europie śr i W zastępując florena jako nazwa dla monety złotej o wadze ok. 3,5 grama
- dukat stał się też miarą ciężaru
V. GROSZE DOBREGO KRÓLA LUDWKA I KRÓLA FAŁSZERZA FILIPA
/Francja/
Ludwik IX święty
- reforma groszowa, dokonywana stopniowo we Włoszech, dość szybko została zrealizowana we Francji. Przeprowadził ją w 1266 Ludwik IX w sposób na tyle radykalny, że niektórzy badacze traktują tę datę jako właściwy początek epoki groszowej w dziejach pieniądza europejskiego
- we FR w I poł XIII współistniały w obiegu 2 rodzaje denarów różniących się wagą (paryskie i turońskie)
- podstawą reformy Ludwika IX był system turoński
- w 1262 ustanowił zasadę uprzywilejowania własnej monety w porównaniu z monetami feudałów
- podjął akcję wyrugowania z rynku FR angielskich szterlingów
- w 1266 na rynku pojawiły się pierwsze grosze turońskie, które nie zmieniły wyglądu ponad 100 lat
A: krzyżyk + insktrypcje, min LUDOVICUS REX
B: tzw. zamek (zapożyczone z denarów) + napis. W otoku ornament złożony z 12 lilii (wyznaczały liczbę 12 denarów równym 1 groszowi)
grosz turoński Filipa Pięknego
Grosz turo
-1266 to też utworzenie we FR monet złotych. Okazały się one efemerydą
A: tarcza andegaweńska wypełniona liliami, obwódka z 4 łuków
B: krzyż kwiecisty
+ insktrypcje (charakterystyczny werset liturgiczny Christus Vincit…)
- mamy tu więc do czynienia z próbą utworzenia bimetalicznego systemu pieniężnego złożonego z drobnych i grubych monet srebrnych oraz monet złotych, powiązanych stałym stosunkiem
- najstarsze grosze turońskie zyskały miano „dobrej monety świętego Ludwika”
- naśladownictwa najwcześniej w Syrii i na Rodos. Później Flandria i inne państewka niderlandzkie, Niemcy W, Hiszpania i Portugalia
- naśladownictwo groszy turońskich niemalże zaspokoiło potrzeby rynków Wniemieckich w zakresie własnych monet groszowych
Filip IV Piękny (1285-1314)
- przeszedł do historii z przydomkiem „króla fałszerza”
- dążył do jak największych efektów fiskalnych
- za jego panowania grosze turońskie w 4 odmianach oraz ponad 15 rodzajów monet drobniejszych. 6 rodzajów monet złotych
- pogarszanie prób monet, tworzenie niepełnowartościowych jednostek frakcyjnych, wywoływanie poprzednich emisji, arbitralne ustalanie kursu
- mimo to działalność mennicza Filipa stanowi ważny etap w rozwoju pieniądza FR – rozbudowa całego systemu monetarnego
Jan Dobry
- frank – złota moneta bita w 1360, ok. 3,9 grama, przedstawiająca króla w koronie, z mieczem na koniu
- frank oznaczał „wolny”, „szlachetny”
VI. DAWNE TRADYCJE FUNTÓW SZTERLINGÓW
/Anglia/
- wystąpiły tu cechy specyficzne właściwe pieniądz angielskiemu aż do najnowszych czasów
- w X-XI mennictwo Wysp B. cechował bardzo wysoki stopień rozwoju
- w II poł XI nastąpił kryzys
Moneta srebrna (szterling i grosz)
Reformy Henryka II i Henryka III
- za rządów Henryka II Plantagenta w 1180 doszło do zasadniczej reformy, która wytworzyła nowy trwały system monetarny określany mianem szterlingowego.
- „szterling” oznacza monetę stałą, mocną, sztywną
- reforma Henryka II została przeprowadzona za pomocą francuskiego specjalisty
- typ stempla:
A: koronowana głowa władcy en face, z włosami w opadających lokach
B: równoramienny krzyż, na początku krótki, od 1247 długi (ramiona sięgały obwódki zewnętrznej)
- krzyż dwunitkowy na monetach ułatwiał przełamanie monety na 2 lub 4 równe części
- w I poł. XIII rozpowszechnił się w Anglii proceder obrzynania monety powodujący dewaluację. Henryk III nie mogąc opanować sytuacji, przeprowadził w 1247 całkowitą wymianę monety wprowadzając nowy typ szterlingów właśnie z długim krzyżem, którego teoretyczne zniszczenie było lepiej widoczne
- stabilizacja wagi i próby szterlingów (1,3 gram, 0,925 próba) – w całej Europie W miano srebra „ligi szterlingowej”
- aby zapobiec psucia pieniądza w przyszłości sporządzono 2 sztabki wzorcowe, każda 0,5 funta – 1 z czystego srebra, drugą ze srebra próby monety (oraz ich kopie, rozesłane po kraju). Dzięki temu od 1248 jakoś szterlinga nie budziła zastrzeżeń
- najbardziej rozprzestrzenił się we Francji oraz w krajach nadbałtyckich. Analogiczne monety o nieco innych cechach stempli powstały w Szkocji i Irlandii
Edward I (1272-1307)
- reforma z 1279 zastąpiła krzyż dwunitkiowy jednonitkowym, co wiązało się z rozpoczęciem bicia drobnych monet o wartości ½ oraz ¼ szterlinga i zaniechaniem dzielenia monety na części
- próbował stworzyć angielską monetę groszową, rychło jednak poniechano produkcji groszy jako monety zbytecznej, bo każdą transakcję można było załatwić równie dobrze za pomocą szterlinga. Na właściwą reformę groszową trzeba było czekać do poł. XIV
- spośród szterlingów kontynentalnych (naśladownictw) najgorszą sławę zyskały monety luxemburskie. W XIII/XIV ich napływ do Anglii stał się zjawiskiem masowym. Zabroniono je przyjmować i użytkować na Wyspie. Mimo to, szterlingi kontynentalne upowszechniły się w I poł XIV w Anglii i Szkocji powodując dewaluację miejscowych szterlingów, co stało się przyczyną kolejnej reformy
Edward III (1327-1377)
- reforma polegająca na utworzeniu nowych grubych monet srebrnych oraz monet złotych
- grosze angielskie powstały w 1351
A: głowa władcy
B: krzyż
+ rozwinięte legendy
- była to reforma trafna i trwała
- pensy szterlingi pozostały nadal najliczniej produkowaną na Wyspie monetą, ich obiegł jednak uległ zawężeniu do Anglii, a na kontynencie ich rolę przejęły angielskie grosze
- w Szkocji posłużono się angielskim przykładem dla własnej monety groszowej utworzonej w 1357
- w połowie XV grosze angielskie o wadze ok. 4,7 grama i próbie szterlingowej, stanowiły największą srebrną jednostkę monetarną w Europie
- część groszy angielskich obiegających kontynent uległa kontrmarkowaniu
Moneta złota („złoty pens”, nobel, suweren)
- pierwsza próba utworzenia angielskich złotych monet miała miejsce za rządów Henryka III w 1257. Jednak „złoty pens” okazał się efemerydą przyjęty bardzo niechętnie przez mieszczan, narażał ludność na straty złym ustawieniem wartości w stosunku do srebra
A: król w majestacie
- Edward III w 1344 wybił „floreny” z wyobrażeniem króla w majestacie, waga 7 gram. Po 7 mcach ich produkcję przerwano
- w 1344 w Londynie wyprodukowano nowe monety złote o zmienionym normatywie metrologicznym. Zamiast do florenów nawiązywały do francuskich „ecus”. Nazwano je noblem
A: półpostać króla w koronie z mieczem, tarczą, herbem Plantagentów, na okręcie
B: krzyż kwiecisty z koronami i leopardami w kąta + Inskrypcje
- w II poł XV stempel nobla uzupełniono w awersie o kwiat róży, a w rewersie o słońce promieniste z małą różą (godła Tudorów) – zyskały one potoczną nazwę rose-nobli
- jako największa moneta złota ówczesnej Europy, noble służyły potrzebom wielkiego handlu. Przenikały do Flandrii, Niemiec, krajów skandynawskich, krzyżaków, Pl (zwłaszcza N), Rosji
- w XV na Wyspach zaczęto wybijać suweren – złotą monetę o wartości 2 nobli. Na awersie władca w majestacie (suweren)
- funt stanowił jednostkę obrachunkową równą 240 denarom (pensom). Podlegał szybszej deprecjacji niż moneta złota
- w II poł XVII suwereny bite z kruszcu sprowadzanego z Gwinei zyskały potoczną nazwę „gwinea”
VII. GROSZ PRASKI – WALUTA EUROPY ŚRODKOWEJ
- u schyłku XIII epicentrum reform monetarnych przesunęło się do Europy Śr.
- Wykształcenie się „grubej monety” nastąpiło prawie równocześnie na Śląsku oraz w Czechach, ¼ wieku później na Węgrzech a później kolejno w margrabstwie Miśni, PL oraz państwie krzyżackim i na innych ziemiach nadbałtyckich. Pierw...
tomek3tam