Filtry fotograficzne.doc

Trochę teorii (i praktyki) o filtrach

Trudno nie doceniać znaczenia filtrów w fotografii i filmie. Umożliwiają one zdjęcia w bardzo trudnych warunkach, poprawiają kontrasty, kolory, podkreślają to co ważniejsze w kadrze, dają wiele efektów specjalnych, pomagają nam pokazać rzeczywistość inaczej, wreszcie chronią przednią soczewkę obiektywu przed uszkodzeniami i zanieczyszczeniami. Pamiętajmy jednak, że stosując filtry w sposób nieprzemyślany łatwo jest "przedobrzyć".
W wielu sytuacjach brak właściwego filtra, lub filtr słabej jakości może zaowocować niepotrzebnymi odblaskami, popsuciem ostrości, zafałszowaniem barw itp. i w efekcie - zamiast poprawić - skutecznie zniszczyć efekt końcowy - obraz.
Każdy filtr pochłania lub odbija część światła. Jeśli stosujemy światłomierz zewnętrzny pamiętajmy o wprowadzeniu korekty ekspozycji.

Przedstawione tu opisy dotyczą tylko podstawowych grup filtrów: UV, Skylight, polaryzacyjne, konwersyjne, korekcyjne, filtry do fotografii czarno - białej, filtry neutralne szare i połówkowe. Nie opisano filtrów efektowych, specjalistycznych filtrów do fotografii w podczerwieni i ultrafiolecie, wąskopasmowych filtrów do fotografii naukowej, i innych filtrów do zastosowań bardzo specjalistycznych.
 

Filtr UV

Ma za zadanie wyeliminowanie promieniowania ultrafioletowego. Promieniowanie to, niewidoczne dla ludzi, na zdjęciu objawia się jako niebieskawe zabarwienie, gdyż filmy kolorowe są w pewnym stopniu uczulone również na ten typ promieniowania. Efekt ten jest szczególnie widoczny w górach (nie mylmy go ze zwyczajną mgłą, która na zdjęciach kolorowych jest biała). Promieniowanie ultrafioletowe jest silnie pochłaniane przez atmosferę, dlatego na nizinach jest go znacznie mniej.
Podstawowy filtr UV dobrej jakości nie ma żadnego zabarwienia. Nie wprowadza dominanty barwnej, ani też nie zmienia warunków ekspozycji. Z tego względu wiele osób wcale go nie zdejmuje, działa wtedy jako swego rodzaju ochrona przedniej soczewki obiektywu przed uszkodzeniami mechanicznymi i zanieczyszczeniami.

Filtry Skylight

Są filtrami w kolorze bladoróżowym. szczególnie użytecznymi w fotografowaniu motywów, które robią wrażenie "zimnych" - oświetlonych jasnobłękitnym niebem, bez bezpośredniego światła słonecznego. Stąd zresztą ich nazwa - filtrują "światło nieba", odcinają też UV. Używane w fotografii barwnej nadają dość naturalne kolory np. ludzkiej skórze. Oznaczenia: podstawowy filtr: 1A (Skylight 1A, albo Haze 1A) oraz 1B (Skylight 1B, Haze 1B) - mocniejszy, poza właściwościami 1A delikatnie rozjaśnia zieleń, dzięki czemu jest chętnie stosowany szczególnie przy motywach o znacznej ilości roślinności zielonej w tle.
Znacznie rzadziej używane są filtry: 2A, 2B, 2C, 2E absorbujące ultrafiolet w paśmie 400nm (19 - 100%), ale są lekko żółte, dlatego wprowadzają dodatkowy zafarb przy zdjęciach barwnych. Służą do kasowania UV w wysokich górach lub np. przy lotach stratosferycznym balonem, ale mogą wymagać dodatkowej korekcji koloru innymi filtrami!

 

Filtr polaryzacyjny

W fotografii i filmie najczęściej wykorzystuje się go do zmniejszenia odblasków światła od powierzchni niemetalicznych, takich jak szyby lub woda. (przykłady - tutaj)
Drugim zastosowaniem tego filtra jest "podrasowanie" kolorów nieba i powiększenie kontrastów pomiędzy błękitnym niebem i białymi obłokami.
 

Efekt jest najsilniejszy gdy fotografujemy prostopadle do kierunku padania promieni słonecznych. Uważajmy jednak, by nie przesadzić z tym efektem, bo możemy otrzymać zdjęcie prawie czarne.
Stosując filtry polaryzacyjne z obiektywami szerokokątnymi (o kącie widzenia około 80 stopni lub więcej) należy być bardzo ostrożnym, jeśli celem jest wpłynięcie na kolory nieba (nierównomierny kolor i kontrastowość). Te filtry są też zazwyczaj grubsze od innych i mogą spowodować winietowanie (przyciemnienie rogów zdjęcia).

Zarówno światło odbite od szyby czy wody, jak i światło rozproszone w atmosferze jest częściowo spolaryzowane. Swoje zadanie polaryzator spełnia poprzez wyeliminowanie światła spolaryzowanego w jakiejś konkretnej płaszczyźnie (np. odbitego od szkła).

Wielkość efektu działania filtra polaryzacyjnego regulujemy poprzez pokręcanie nim (ustawienie płaszczyzny polaryzacji). Należy pamiętać, że obiektywy z przednią soczewką kręcącą się podczas "ostrzenia" mogą spowodować, ze ustawiony filtrem efekt zniknie po wyostrzeniu. W takim przypadku należy najpierw ustawić ostrość a dopiero potem regulować wielkość żądanego efektu filtrem. Poważnym minusem tego filtra jest znaczne pochłanianie światła.

Są dwa rodzaje filtrów polaryzacyjnych: cyrkularny (zwany też kołowym) i linearny. Jeśli masz całkowitą pewność, że Twój aparat lub kamera jest przystosowana do poprawnej współpracy z filtrem polaryzacyjnym linearnym - możesz zaoszczędzić nieco pieniędzy. Niewielu producentów sprzętu podaje wymagania w tym zakresie a zarówno starsze jak i współczesne konstrukcje aparatów i kamer często wymagają filtra cyrkularnego, nie powodującego problemów z AF lub wewnętrznym pomiarem światła.

Filtry konwersyjne, korekcyjne, kompensacyjne, itp.

Nie polemizujemy tu z różnorodnością nazewnictwa filtrów służących do zmian barwy światła. Różni producenci stosują różne określenia, nasze nazewnictwo jest przykładowym.

Film oddaje barwy naturalnie tylko wtedy, jeśli jest użyty w takim oświetleniu do jakiego rodzaju światła był przeznaczony. Istnieją filmy zrównoważone do światła dziennego i sztucznego. Jeśli wykonamy w świetle dziennym zdjęcia na filmie do światła sztucznego - wyjdą niebieskawe. Jeśli w świetle sztucznym użyjemy filmu do światła dziennego - będą pomarańczowe różowe lub nawet czerwonawe !

W poniższej tabeli podano przykłady głównych zastosowań filtrów konwersyjnych

Różnym barwom światła odpowiada różna energia promieniowania określana temperaturą w skali Kelvina, umownie przyjęto, że światło dzienne ma 5500K, a światło sztuczne typu foto-video : 3200K (oczywiście rzeczywiste temperatury barwowe światła zarówno dziennego jak i sztucznego wahają się w dość szerokim zakresie - i dlatego potrzebna jest taka różnorodność filtrów).

Tak więc np. filtr 85B (pomarańczowy) umożliwia robienie zdjęć przy świetle dziennym na filmie barwnym do światła żarowego, zaś filtr 80A (niebieski) odwrotnie: przy świetle żarowym (halogenowym) na filmie do światła dziennego. Założenie folii 80A na lampy żarowe 3200K daje oświetlenie studia światłem dziennym (5500K). Założenie 85B na flesz elektroniczny daje błysk o temperaturze barwowej światła żarowego (3200K), co bywa przydatne przy pracy we wnętrzach oświetlonych światłem żarowym na filmie do światła żarowego. Pozostałe służą do mniejszych lub większych przesunięć temperatury barwy światła w górę (w kierunku bardziej niebieskim) lub w dół (w kierunku bardziej żółtopomarańczowym) np. do przesunięć ogólnego tonu barwnego sceny fotografowanej na slajdach lub do korekcji koloru światła dziennego wcześnie rano lub późnym popołudniem.

A oto szczegółowy wykaz filtrów wraz z informacją jak wpływają na zmianę temperatury barwowej i jakiej wymagają korekcji czasu naświetlania lub przysłony (jeśli używamy aparatu z wewnętrznym światłomierzem, korekta dokonuje się automatycznie).