ciemnia7.pdf

emulsje fotograficzne

w p³ynie

Robert Urbañski

Wielu z nas obiło się o uszy, że zdjęcie - obraz sre-

browy - można uzyskać także na innym podłożu niż

papier fotograficzny. Jak to zrobić w warunkach ama-

torskiej ciemni czarno-białej?

W ofertach niektórych firm

znajduje się produkt o nazwie

,,emulsja fotograficzna w pły-

nie’’. Na naszym rynku propo-

nuje go Tetenal Polska, pod

nazwą ,,Work’’, Sterling Pho-

tographic dysponuje emulsją

,,LE30’’ brytyjskiego produ-

centa Fotospeed a Imphot Pho-

to Imaging - wytwarzaną

w Chorwacji emulsją dystry-

buowaną przez Jessopsa. Ze

względu na niewielki popyt na

produkt tego typu jego sprze-

daż odbywa się najczęściej

wyłącznie na zamówienie. Po-

nieważ właściwości i sposób

użycia wszystkich wymienio-

nych emulsji są bardzo podob-

ne, postaram się opisać ogól-

nie swoje wrażenia na temat

ich zastosowania, zwracając

uwagę na pewne istotne pro-

blemy z tym związane.

przygotowanie

emulsji i pod³o¿a

,,Emulsją w płynie’’ może-

my pokryć prawie każdy ro-

dzaj podłoża (papier, płótno,

drewno, ceramikę, szkło, two-

rzywa sztuczne) z wyjątkiem

powierzchni metalowych,

gdyż emulsja może wchodzić

z metalem w reakcje chemicz-

ne. Emulsja pakowana jest

w czarne światłoszczelne bute-

leczki i jest... w stanie stałym.

Aby wylać ją na podłoże musi-

my doprowadzić ją do stanu

płynnego. W tym celu butelkę

zanurzamy w pojemniku z wo-

dą o temperaturze około 40°C.

Po upływie 20 - 30 minut, de-

likatnie kołysząc butelką,

Negatyw Fomapan 400, wywo³any w Hydrofenie 1+1. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Jessops rozcieñczona 1+1, na³o¿one dwie warstwy, wy-

wo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.

odbite od ściany w celu osła-

bienia jego siły.

Bezpośrednie skierowanie

źródła światła na pokrywane

emulsją podłoże, nawet z odle-

głości 1-1,5 metra, może spo-

wodować jej częściowe zaświe-

tlenie, co objawi się w postaci

zadymienia obrazu. Trzeba bo-

wiem pamiętać, że pokrywanie

podłoża warstwą światłoczułą

trwa zwykle kilka minut.

Po sprawdzeniu, że w cie-

mni panuje ,,bezpieczne świa-

tło’’ otwieramy butelkę

z emulsją. Do pokrywania

podłoża stosujemy miękkie

pędzle fotograficzne, do ma-

lowania obrazów lub kosme-

tyczne (nie powinny mieć bar-

wionego włosia) a także wałe-

czek do farb olejnych, który

może nam też posłużyć do wy-

równywania warstwy światło-

czułej. Jeżeli chcemy nanosić

emulsję na płótno, to możemy

je wcześniej ułożyć na kawał-

ku szyby. W przypadku pokry-

wania emulsją kartek papieru

przyda nam się kilka szpilek,

którymi mocujemy kartki do

sklejki lub dykty - zapobiegnie

to ich zwijaniu.

Niewielką ilość emulsji wy-

lewamy na podłoże (dla for-

Narzêdzia do nak³adania emulsji: pêdzelek

i wa³eczek oraz szpilki do przypinania pod³o-

¿a, aby siê nie zwija³o podczas suszenia

Wylewanie emulsji na pod³o¿e

Testowane ,,emulsje w p³ynie’’ - Work Tetenala oraz emulsja Jessopsa

sprawdzamy czy jej zawartość

przeszła w stan płynny. Nie

należy trząść butelką, aby nie

powodować spienienia emul-

sji, co poważnie utrudniło by

dalszą pracę, ani przekraczać

temperatury 45°C, gdyż może

to spowodować uszkodzenie

emulsji.

W czasie podgrzewania

emulsji możemy zająć się

przygotowaniem podłoża. Je-

żeli zamierzamy pokrywać

płótno, to powinniśmy je

wcześniej wyprasować, chyba

że chcemy celowo zastosować

gniecione. Powierzchnie cera-

miczne i szklane trzeba odtłu-

ścić przy pomocy czystego

spirytusu rektyfikowanego

(spożywczego). Jeżeli emulsja

nie będzie chciała przywierać

do podłoża, to spróbujmy

przedtem nanieść na nie roz-

puszczoną żelatynę spożyw-

czą, po czym poczekać, aż wy-

schnie.

Firma Fotospeed podaje inny

sposób przygotowania podłoża.

Emulsję rozcieńczamy wodą

w stosunku 1 część emulsji + 9

części wody i takim roztworem

,,malujemy’’ podłoże. Następnie

tę warstwę wstępną poddajemy

kąpieli utrwalającej, płukaniu

i suszeniu.

Po przygotowaniu podłoża

i doprowadzeniu (poprzez pod-

grzanie) emulsji do stanu płyn-

nego możemy przystąpić do wy-

konania właściwej warstwy

światłoczułej.

Rozprowadzanie emulsji pêdzlem po pod³o¿u

nanoszenie emulsji

na pod³o¿e

Wszystkie opisane dalej

czynności wykonujemy w cie-

mni. Dopuszczalne jest użycie

ochronnego światła ciemnio-

wego czerwonego lub lepiej -

oliwkowego. Powinno być ono

Wyrównywanie warstwy œwiat³oczu³ej wa³kiem

„Teatr na Wyspie w £azienkach Królewskich”.

Negatyw Fomapan T200, wywo³any w W-37.

Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja

Work, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz

W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG, tonowanie

w Tiolu.

„Œwi¹tynia Sybilli w £azienkach Królewskich”.

Negatyw Fomapan 200T, wywo³any w W-37.

Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Work

Tetenala, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz

W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG. Na brzegach

obrazu widoczne s¹ ubytki spowodowane zbyt

wysok¹ temperatur¹ wody p³ucz¹cej - oko³o 30 o C.

matu 18x24 cm wylewana

emulsja utworzy ,,krążek’’ śre-

dnicy około 4 cm) i rozprowa-

dzamy pędzlem po całej po-

wierzchni. Jeżeli celowo chce-

my uzyskać na obrazie ślady

pędzla, nie musimy tego robić

zbyt starannie - wtedy wystar-

czy też jedna warstwa emulsji.

Jeśli natomiast zamierzamy

pokryć podłoże równomiernie,

powinniśmy malować podłożę

na krzyż (najpierw cały format

wzdłuż a potem poprzecznie),

na końcu zaś rozwałkować

warstwę wałeczkiem. Podczas

tych czynności należy uważać,

aby na pokrywanej emulsją

powierzchni nie powstawały

pęcherzyki powietrza.

wieszam nad suszonymi po-

wierzchniami wiatraczek,

używany latem do ochłody -

w ten sposób udało mi się

skrócić czas suszenia do oko-

ło pół godziny. Podczas susze-

nia powinniśmy wyłączyć

oświetlenie w ciemni. Emulsja

musi być wysuszona bardzo

dokładnie, ponieważ wilgotna

ma inną światłoczułość niż su-

cha. Jeśli stwierdzimy, że nie

zadowala nas równomierność

naniesienia warstwy emulsji,

po jej wysuszeniu ,,maluje-

my’’ ją emulsją jeszcze raz.

Wysuszone powierzchnie

papierowe lub płócienne mo-

żemy przechowywać w opako-

waniach po papierze fotogra-

ficznym. Powierzchnie cera-

miczne szklane lub drewniane

- zależnie od gabarytów

przedmiotów, na których one

się znajdują - powinniśmy

przechowywać w światło-

szczelnych pudełkach lub po-

mieszczeniach.

Producent nie określa okresu

przydatności do użycia emulsji

po jej naniesieniu na podłoże,

zatem możemy przyjąć, że jest

on taki jak termin ważności sa-

mej emulsji. Przechowywałem

w światłoszczelnym pudełku

papier z naniesioną emulsją

przez ponad dwa miesiące inie

stwierdziłem ujemnego wpły-

wu na jej właściwości.

suszenie

pokrytych emulsj¹

powierzchni

Pokryte emulsją powierzch-

nie pozostawiamy do wysusze-

nia. Aby proces ten skrócić do

minimum możemy zastosować

strumień zimnego powietrza

z suszarki do włosów. Ja za-

naœwietlanie

Naświetlania pokrytych

emulsją, uczulonych na światło

powierzchni, dokonujemy pod

powiększalnikiem - podobnie

jak w przypadku tradycyjnych

papierów fotograficznych

(patrz artykuły w foto 12/99

i 2/2000). Emulsja Work ma

gradację odpowiadającą papie-

rom o kontraście normalnym 2.

Emulsja Jessopsa jest od niej

nieco bardziej kontrastowa

(coś pomiędzy gradacją twardą

a normalną). Jeżeli chcemy ob-

niżyć jej kontrastowość powin-

niśmy ją - przed nałożeniem -

rozcieńczać wodą w proporcji

1+1. Firma Fotospeed zaleca

rozcieńczenie swojej emulsji

w stosunku 1 część emulsji

+ 4 części wody.

„Park Ujazdowski w Warszawie”. Negatyw Ilford

SFX, naœwietlony z filtrem czerwonym, wywo³any

w ID-11. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano,

emulsja Jessops, na³o¿one dwie warstwy,

wywo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.

Przed przystąpieniem do

właściwego naświetlania war-

to za każdym razem przepro-

wadzać naświetlanie próbek,

aby dobrać właściwy czas.

podłoże ceramiczne lub szkla-

ne czas płukania możemy

skrócić do kilku minut.

uwagi na koniec

obróbka

chemiczna

Otrzymany obraz pozytywo-

wy na podłożu pokrytym

,,emulsją w płynie’’ możemy

poddać tonowaniu - tak jak

zwykły papier fotograficzny

(patrz artykuł w foto

3/2000). Jeśli mamy zamiar to

zrobić, powinniśmy pamiętać,

że podczas naświetlania pod

powiększalnikiem światła

obrazu muszą być mocniej na-

świetlone (w procesie tonowa-

nia obraz w światłach ulega

dużemu osłabieniu), natomiast

cienie nie powinny być ,,smo-

liste’’.

Należy stanowczo podkre-

ślić, iż uzyskany obraz pozyty-

wowy na pokrytym ,,emulsją

w płynie’’ podłożu - pomimo

garbowania emulsji - nie powi-

nien być wystawiany na bez-

pośrednie działanie czynników

atmosferycznych, głównie de-

szczu i wilgoci. Pamiętajmy

także, że uzyskane przez nas

obrazy na podłożu ceramicz-

nym znacznie różnią się trwa-

łością od obrazów stosowa-

nych na przykład w fotogra-

fiach nagrobkowych - które

wykonywane są innymi techni-

kami. Dla lepszego zabezpie-

czenia przed wilgocią możemy

obraz pokryć ochronną war-

stwą lakieru akrylowego.

Obróbkę chemiczną naświe-

tlonych powierzchni pokry-

tych ,,emulsją w płynie’’ prze-

prowadzamy analogicznie jak

tradycyjnych papierów foto-

graficznych (patrz artykuł

w foto 12/99). Wywoływa-

nie powinno trwać około 2-2,5

minuty. Przerywania należy

dokonać w czystej wodzie,

gdyż kąpiele kwaśne mogą

mieć ujemny wpływ na nie-

które rodzaje podłoży. Tetenal

poleca dodanie do kąpieli

przerywającej substancji gar-

bującej Tetenal Hardener (ja

tego akurat nie stosuję).

Utrwalanie najlepiej jest prze-

prowadzać w utrwalaczu gar-

bującym - sam używam utrwa-

lacza garbującego Firmy Fo-

tograficznej 2M. Zastosowanie

tego typu utrwalacza jest nie-

zbędne, bowiem w przeciw-

nym wypadku podczas płuka-

nia końcowego mogło by dojść

do zmycia obrazu pozytywo-

wego z podłoża. Kto nie wie-

rzy, niech spróbuje.

Podczas całego procesu

obróbki temperatura powinna

wynosić około 20°C i nie na-

leży jej przekraczać, bowiem

doprowadza to zwykle to zmy-

cia warstwy światłoczułej

z podłoża. Latem podczas

upałów trudno jest utrzymać

taką temperaturę. Mogę jedy-

nie powiedzieć, że - ze skut-

kiem pozytywnym - udało mi

się wykonać obróbkę emulsji

Work w temperaturze roboczej

24°C, jednak do płukania uży-

wałem już wody schłodzonej

do 20°C.

W przypadku podłoży nasią-

kliwych (papier, płótno, drew-

no) ostateczne płukanie po-

winno trwać około 20 minut.

Jeśli emulsja nałożona jest na

Wydaje mi się że ,,emulsja

w płynie’’ stanowi ciekawe

urozmaicenie w fotografii

czarno - białej. Nakładając ją

na różne rodzaje papierów czy

kartonów o widocznych faktu-

rach możemy uzyskać efekty,

niedostępne przy wykonywa-

niu odbitek na tradycyjnych

papierach fotograficznych.

A zastosowanie jako podłoża

płótna lub drewna pozwoli

wzbudzić zaciekawienie ogla-

dających uzyskane na nich,

wyjątkowo oryginalne, zdję-

cia. Życzę miłej zabawy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: