Temat porównawczy zakłada, że dokonasz pewnych uproszczeń. W tym konkretnym przypadku chodzi o pokazanie dwóch epok jako skontrastowanych ze sobą, propagujących odmienne wartości i postawy. Nie trzeba prezentować szczególnej wiedzy... Jak zacząć? Zastanów się, od czego zależą różnice w charakterze poszczególnych epok. Skąd się biorą tak duże różnice między nimi? Przykład Barok wyrósł z kryzysu ideologii renesansowej. Teza, że człowiek jest obdarzony wielką godnością, że jest prawie wszechmocny i że potrafi podporządkować sobie świat oraz kształtować swoje życie wedle własnych założeń, nagle zaczęła się sypać. Wiara w niemal nieograniczone możliwości człowieka znajdowała coraz mniej podstaw. Wizje świata w poszczególnych epokach zależą bowiem w dużej mierze od wydarzeń historycznych, filozofii oraz „zapotrzebowania społecznego”. Odwołanie się do Boga Prośba o wsparcie czy choćby obecność w życiu kierowana do Stwórcy jest u Sępa-Szarzyńskiego tak częsta, że staje się właściwie częścią schematu kompozycyjnego jego utworów. Tak kończy się Sonet II: O Święty Panie, daj, niech i my mamy To, co mieć każesz, i Tobie oddamy. Sonet IV: Ty mnie przy sobie postaw, a przezpiecznie Będę wojował i wygram statecznie. Co w rozwinięciu? Porównaj obie epoki wedle opracowanego wcześniej (niekoniecznie bardzo szczegółowego) planu, np. najpierw zajmujesz się światopoglądem i propagowanymi wartościami, potem filozofią itd. Praca powinna być uporządkowana, zacznij więc od spraw najcięższych gatunkowo, stopniowo przechodząc do coraz to lżejszych. Forma pracy Masz wybór – można pisać charakterystykę porównawczą albo rozprawkę. Tak sformułowany temat z łatwością da się przerobić na temat typowo rozprawkowy. Zgromadź argumenty i udowodnij, że barok i renesans prezentują dwie odmienne wizje świata. Podstawy światopoglądowe i ideologia epok Renesans Najważniejszy prąd umysłowy epoki to humanizm. Humaniści podkreślali ogromny potencjał możliwości tkwiących w każdym człowieku – nie trzeba wiele, by je wydobyć i wykorzystać. Najbardziej znane hasło epoki to słowa Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce”. Z optymizmem spoglądano w przyszłość – bo jakie zagrożenia mogą czyhać na człowieka o wielkiej potędze umysłu, chronionego przez opiekuńczego Boga? Nie można nie docenić znaczenia reformacji – swego rodzaju buntu przeciwko zaśniedziałym, mało twórczym i opartym tylko na schematach formom religijności. To wyraz twórczych poszukiwań, które, jak widzimy, mogły mieć miejsce także na polu religii. Barok Przynosi zupełnie nową wizję człowieczeństwa. Przede wszystkim zaczyna się kontrreformacja – zakwestionowanie odwagi człowieka renesansu i powrót do „starych porządków – zinstytucjonalizowanego Kościoła, cieszącego się coraz większym autorytetem. W Polsce, znanej dotąd jako państwo bez stosów, otwartej i tolerancyjnej, zaczyna się szerzyć nietolerancja połączona z ksenofobią. Człowiek nie czuł się już tak pewnie jak w epoce odrodzenia – przeciwnie, czuł się zagrożony niemal ze wszystkich stron. Stąd może powrót do „starego”, przedreformacyjnego typu religijności? Filozofia stoicka i epikurejska ustępuje miejsca myśli Blaise’a Pascala, który zgodnie z duchem epoki zdefiniował człowieka jako trzcinę myślącą. Kondycja człowieka Renesans Artystów renesansowych zdumiewa bogactwo przeżyć człowieka, jego zagadkowa, trudna do przeniknięcia natura, wyjątkowość i niepowtarzalność każdego człowieka. Dominuje wiara, że człowiek jest w stanie podnieść się nawet po najcięższych, najbardziej wyniszczających przeżyciach. Człowiek, który zachowuje cnotę, czuje się naprawdę pewnie. W tej epoce dużą rolę odgrywały także indywidualizm i duma twórcza. Wybitni poeci mieli świadomość, że zapiszą się w pamięci potomnych. Twórczość – ale tylko ta wartościowa i wielka – może zapewnić nieśmiertelność. Barok Co się stało z renesansowym pragnieniem sławy? Coraz więcej utworów pozostaje w rękopisach krażących wśród stosunkowo wąskiego grona; wielu artystów tworzy „do szuflady”, porzucając myśl o publikacji. Człowiek – zgodnie z formułą Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego – „jest wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie”. Życie nie jest już postrzegane jako piękny dar, kopalnia nieograniczonych, nieprzebranych możliwości, lecz jako ciągła walka z samym sobą, przeciwnościami losu i rozmaitymi pokusami. Na ludzkie życie zaczęto patrzeć z perspektywy wieczności – okazuje się, że jest ono tylko chwilą zawartą między bolesnymi, smutnymi narodzinami a niepewną śmiercią. Relacje człowiek – Bóg, człowiek – inni ludzie, człowiek – natura Renesans Bóg postrzegany jest jako łaskawy i hojny władca, Wielki Artysta, który stworzył świat piękny i pełen harmonii. Jeżeli człowiek zwraca się do Niego, to po to, by Mu podziękować. Ale uwaga! Zwróć uwagę na odwrót od takiego postrzegania Boga, np. we fraszce Człowiek boże igrzysko i w Trenach. Człowiek z sympatią i uwagą odnosi się do innych ludzi, preferuje życie zgodne z naturą. Zachwyca się pięknem krajobrazu. Nie zapomina o różnych formach aktywności jak praca twórcza, praca nad sobą i powinności obywatelskie. Stara się uczestniczyć w życiu politycznym i społecznym swojego kraju. Forma pracy Masz wybór – można pisać charakterystykę porównawczą albo rozprawkę. Tak sformułowany temat z łatwością da się przerobić na temat typowo rozprawkowy. Zgromadź argumenty i udowodnij, że barok i renesans prezentują dwie odmienne wizje świata. Barok Świat, chociaż oferuje mnóstwo atrakcji, postrzegany jest jako źródło zagrożenia. Uleganie pokusom świata często okazuje się zgubne. Człowiek staje się trochę „aspołeczny”, w porównaniu z życzliwym i otwartym na innych człowiekiem renesansu. Relacje z Bogiem także są skomplikowane. Bóg postrzegany jest jako ucieczka, punkt oparcia, bez którego człowiek – słaby i grzeszny – nie byłby w stanie osiągnąć życia wiecznego; jest nadzieją i szansą ocalenia, a jednak ukazywany jako bezosobowa siła i światłość. Do Boga nie są już zanoszone podziękowania, lecz pokorne lub dramatyczne prośby i błagania. Tak jak renesans zafascynowany był życiem, tak barok jest zafascynowany śmiercią, przemijaniem i rozkładem. W odrodzeniu dużym zainteresowaniem cieszyła się Księga Psalmów; w baroku ulubioną księgą biblijną zostaje Księga Koheleta. Wzorce osobowe obu epok Renesans Mamy trzy podstawowe wzorce: ziemianina, obywatela patrioty i humanisty. Barok Kontynuuje wzorce ziemianina i patrioty. Jak zakończyć? Podkreśl, że widzenie świata w obu epokach było odmienne. Przykład Wyidealizowana wizja człowieka i świata, ukształtowana w epoce baroku, nie wytrzymała starcia z rzeczywistością. „Pesymistyczna” wizja ukształtowana w baroku okazała się bardziej trwała i dla wielu współczesnych także o wiele bliższa prawdy. Uwaga! W tematach takich jak ten lepiej skupić się na różnicach niż podobieństwach. Nie musisz więc gimnastykować umysłu, by odnaleźć cechy wspólne. Różnice za to są dużo łatwiejsze do wychwycenia – można powiedzieć, że czujemy je intuicyjnie.
strawberry