Marks Karol - Nacjonalizacja ziemi.PDF - Marks, Engels, Lenin, Trocki - Gniewomir_Reytan

Karol Marks

Nacjonalizacja ziemi

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Karol Marks – Nacjonalizacja ziemi (1872 rok)

Artykuł „Nacjonalizacja ziemi” został napisany

przez Karola Marksa w okresie marzeckwiecień

1872 r. na prośbę Eugène’a Duponta, który

zamierzał dać wykład o kwestii agrarnej członkom

manchesterskiej sekcji Międzynarodowego

Stowarzyszenia Robotników. Projekt odpowiedzi

został nieznacznie zredagowany i stał się treścią

referatu wygłoszonego przez Duponta 8 maja

1872 r. Opublikowano go następnie anonimowo w

„The International Herald” nr 11 z 15 czerwca

1872 r. pod tytułem „Nacjonalizacja ziemi. Referat

odczytany w manchesterskiej sekcji Międzyna

rodowego Stowarzyszenia Robotników”

Podstawa niniejszego wydania: Karol Marks,

Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 18, wyd. Książka i

Wiedza, Warszawa 1969.

– 2 –

www.skfmuw.w.pl

Karol Marks – Nacjonalizacja ziemi (1872 rok)

Własność ziemi, to pierwotne źródło wszelkiego bogactwa, stała się doniosłym problemem, od

rozwiązania którego zależy przyszłość klasy robotniczej 1 .

Nie mając zamiaru omawiać tu wszystkich argumentów wysuwanych przez obrońców prywatnej

własności ziemi – prawników, filozofów i ekonomistów – ograniczę się tu przede wszystkim do tego, że

starają się oni usilnie ukryć pierwotny fakt zaboru pod płaszczykiem „prawa naturalnego” . Jeżeli zabór

ustanowił naturalne prawo dla mniejszości, to większości nie pozostaje nic innego, jak zebrać

odpowiednie siły, aby nabyć naturalne prawo do odebrania tego, co zostało jej zabrane.

W przebiegu dziejów zaborcy uznali za dogodne nadawać swojemu pierwotnemu tytułowi

prawnemu, zrodzonemu z brutalnej przemocy, niejaką społeczną trwałość 2 poprzez prawa przez siebie

samych dyktowane.

W końcu przychodzi filozof, który udowadnia, że owe prawa implikują i wyrażają powszechną

zgodę ludzkości 3 . Gdyby prywatna własność ziemi rzeczywiście opierała się na takiej powszechnej

aprobacie, to oczywiście musiałaby przestać istnieć z chwilą, gdy większość społeczeństwa już się na to

nie zgadza.

Jeżeli jednak pozostawimy na uboczu tak zwane „prawa” własności, to stwierdzimy, że

ekonomiczny rozwój społeczeństwa, wzrost i koncentracja ludności – te warunki, które farmera

kapitalistę zmuszają do stosowania w rolnictwie kolektywnej i zorganizowanej pracy oraz do uciekania

się do pomocy maszyn i podobnych wynalazków – będą coraz bardziej czynić z nacjonalizacji ziemi

„społeczną konieczność” , wobec której na nic się nie zda żadna gadanina o prawach własności.

Nieodparte wymogi społeczne muszą być i będą zaspokojone, przemiany, które narzuca społeczna

konieczność, utorują sobie drogę i prędzej czy później przystosują ustawodawstwo do swych interesów.

My domagamy się codziennego wzrostu produkcji, której potrzebom nie można sprostać, gdy

zezwala się nielicznym jednostkom regulować ją zależnie od ich kaprysów i interesów prywatnych lub

wskutek nieuctwa wyjaławiać ziemię. Wszystkie nowoczesne metody, jak nawadnianie, drenowanie,

używanie pługów parowych, stosowanie środków chemicznych etc., muszą znaleźć szeroki e 4

zastosowanie w rolnictwie. Jednakże wiedza, jaką posiadamy, i techniczne środki uprawy ziemi, jakimi

rozporządzamy, jak maszyny itd., mogą być zastosowane z powodzeniem tylko przy uprawie ziemi na

wielką skalę.

Skoro uprawa ziemi na wielką skalę (nawet w jej dzisiejszej kapitalistycznej formie, która samego

wytwórcę degraduje do poziomu zwykłego zwierzęcia roboczego) jest z ekonomicznego punktu

widzeni a 5 o tyle wyższa od uprawy małych i rozproszonych działek, to czyż wprowadzenie jej w skali

krajowej nie przyczyniłoby się do jeszcze większego wzmożenia produkcji?

Stale rosnące potrzeby ludności, z jednej strony, z drugiej zaś – nieustanny wzrost cen produktów

rolnych są niezaprzeczalnym dowodem, że nacjonalizacja ziemi stała się społeczną koniecznością.

Zmniejszanie się produkcji rolnej, czego przyczyną jest indywidualne nadużycie, przestanie być

oczywiście możliwe, z chwilą gdy uprawa ziemi będzie dokonywana pod kontrolą narod u 6 i dla jego

dobra.

Wszyscy obywatele, których słyszałem tutaj w czasie dyskutowania tej kwestii, opowiadali się za

nacjonalizacją ziemi, wychodząc jednak z nader różnorodnych punktów widzeni a 7 .

1 W rękopisie przed tym zdaniem zaznaczono: „Do punktu 1”. – Red.

2 W rękopisie zamiast „trwałość” jest „sankcję”. – Red.

3 W rękopisie zamiast „ludzkości” jest „społeczeństwa”. – Red.

4 W rękopisie zamiast „szerokie” jest „wreszcie”. – Red.

5 W rękopisie brak słów: „z ekonomicznego punktu widzenia”. – Red.

6 W rękopisie mamy dalej: „na jego koszt i dla jego dobra”. – Red.

7 W rękopisie brak tego zdania; prawdopodobnie jego autorem jest Dupont. – Red.

– 3 –

www.skfmuw.w.pl

Karol Marks – Nacjonalizacja ziemi (1872 rok)

Często powoływano się na Francję, ale z uwagi na jej własność chłopską jest ona znacznie bardziej

odległa od nacjonalizacji ziemi niż Anglia ze swym landlordyzmem 8 . We Francji ziemia jest, co prawda,

dostępna dla wszystkich, którzy mogą ją kupić, ale właśnie ta możliwość doprowadziła do podziału ziemi

na drobne poletka, uprawiane przez ludzi, którzy rozporządzają skromnymi środkami i są przeważnie

zdani na własną pracę i pracę swoich rodzin. Ta forma własności ziemi i uwarunkowana nią uprawa

rozdrobnionych działek nie tylko wyklucza wszelakie stosowanie nowoczesnych ulepszeń w rolnictwie,

ale jednocześnie przeobraża samego wieśniaka w najbardziej zagorzałego przeciwnika wszelkiego

postępu społecznego, a przede wszystkim nacjonalizacji ziemi. Przykuty do ziemi, której musi poświęcić

wszystkie swoje siły żywotne, aby uzyskać stosunkowo nieduży dochód; zmuszony odstępować większą

część swojego produktu państwu – w postaci podatków, klice prawników – w postaci kosztów sądowych i

lichwiarzom – w postaci odsetek; zupełnie nieświadomy ruchu społecznego poza obrębem swojego

wąskiego pola działania – nadal trzyma się kurczowo z fanatycznym umiłowaniem swojego skrawka

ziemi i swojego nominalnego tylko tytułu własności. W ten sposób francuski chłop popadł w fatalny

antagonizm wobec klasy robotników przemysłowych.

Ponieważ właśnie chłopska własność jest największą przeszkodą dla „nacjonalizacji ziemi”,

Francja, w dzisiejszej sytuacji tam panującej, na pewno nie jest miejscem, gdzie musimy szukać

rozwiązania tego wielkiego problemu.

Nacjonalizacja ziemi i wydzierżawianie jej w postaci małych działek pojedynczym osobom lub

stowarzyszeniom robotniczym spowodowałyby pod rządami burżuazyjnymi jedynie bezlitosną

konkurencję między nimi i progresywny wzrost 9 „renty” , co z kolei stworzyłoby dla przywłaszczycieli

nowe możliwości życia na koszt wytwórców.

Na kongresie Międzynarodówki w Brukseli w 1868 r. jeden z naszych przyjaciół powiedział:

„Drobna własność prywatna skazana została na zagładę werdyktem nauki, wielka własność

prywatna – werdyktem sprawiedliwości. Pozostaje więc jedna alternatywa. Ziemia musi stać się bądź

własnością stowarzyszeń wiejskich, bądź własnością całego narodu. Przyszłość rozstrzygnie tę kwestię” 10 .

Ja zaś mówię na odwrót: ruch społeczny 11 rozstrzygnie, że ziemia może być tylko własnością

samego narodu. Przekazanie ziemi zrzeszonym robotnikom rolnym oznaczałoby podporządkowanie

całego społeczeństwa wyłącznie jednej klasie wytwórców.

Nacjonalizacja ziemi spowoduje całkowitą zmianę w stosunkach między pracą i kapitałem i w

końcu położy kres całej kapitalistycznej formie produkcji, zarówno przemysłowej, jak rolnej. Wówczas

znikną różnice klasowe i przywileje wraz z ekonomiczną bazą, która je rodzi 12 . Życie z pracy innych ludzi

stanie się sprawą przeszłości. Wówczas nie będzie więcej ani rządu, ani państwa, które byłyby czymś

odmiennym od samego społeczeństwa! Rolnictwo, górnictwo, przemysł, słowem, wszystkie gałęzie

produkcji, zostaną stopniowo zorganizowane w sposób jak najbardziej adekwatny. Narodowa

centralizacja środków produkcji stanie się narodow ą 13 podstawą społeczeństwa, składającego się z

zrzeszeń wolnych i równych wytwórców, pracującyc h 14 dla społecznej sprawy według wspólnego i

racjonalnego planu. Taki jest humanitarny 15 cel, do którego zmierza wielki ekonomiczny ruch XIX

stulecia.

8 W rękopisie przed tym zdaniem zaznaczono: „Do punktu 5”. – Red.

9 W rękopisie: „pewien wzrost”. – Red.

10 Cytat z referatu o własności ziemskiej, wygłoszonego przez Cezara de Paepe podczas Kongresu Brukselskiego

Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników na posiedzeniu w dniu 11 września 1868 r. – Red.

11 W rękopisie zamiast „ruch społeczny” jest „przyszłość”. – Red.

12 W rękopisie mamy dalej: „i społeczeństwo przekształci się w stowarzyszenie wolnych «wytwórców»”. – Red.

13 W rękopisie: „naturalną”. – Red.

14 W rękopisie: „pracujących świadomie”. – Red.

15 W rękopisie skreślono słowo: „humanitarny”. – Red.

– 4 –

www.skfmuw.w.pl

Marks Karol - Nacjonalizacja ziemi.PDF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: