Obuchowska _Dynamika nerwic_ roz. 1.doc

Obuchowska „Dynamika nerwic” cz.1 rozdz.1

HISTORYCZNY ROZWÓJ POJĘCIA NERWICA

1. Termin „nerwica” wprowadzono dokładnie w roku 1776 przez neuropatologa Cullena; rozumiał on w ten sposób taką chorobę układu nerwowego, w której nie daje się stwierdzić uchwytnych zmian anatomopatologicznych, mogących stanowić podstawę obserwowanych objawów klinicznych.
2. Z czasem pod tym pojęciem zaczęto rozumieć znaczną ilość różnorodnych zaburzeń o niejasnej  etiologii.

Wysunięto wówczas hipotezę, iż owe nieznane czynniki wywołujące tak różnorodne objawy chorobowe mają charakter organiczny. ( przedstawicielem tego nurtu może być K.Monak).

      3.    W XIX wieku zmalała liczba zaburzeń określanych jako nerwica

• tworzyły się wówczas dwa odrębne nurty, uznające za czynniki etiologiczne nerwicy właściwości organiczne osobnika albo wpływy środowiskowe

      4.   Zwolennicy nurtu organicznego uznawali, że każde zaburzenie czynnościowe wywodzi się

            z zaburzenia w podłożu. Z czasem nurt ten zaczął się przekształcać w fizjologiczną

            interpretację nerwic, która zyskała  potężną argumentację dzięki pracom Pawłowa.

      TEORIA PAWŁOWA

·         według Pawłowa nerwica to patologiczne stany wyższej czynności nerwowej, wywołane oddziaływaniem bodźców wymagających zbyt silnego lub zbyt długotrwałego pobudzenia, zbyt silnego lub zbyt długotrwałego hamowanie, lub też wyzwalających równocześnie silne pobudzenie i silne hamowanie

·         Pawłow wyróżnił trzy warunki powstawania nerwic

               1. nadmierne nasilenie procesu pobudzenia  -

               2. nadmierne nasilenie procesu hamowania

               3. zderzenie procesów nerwowych o przeciwnych znakach: pobudzenia i hamowania

ad.1

spowodowane jest oddziaływaniem zbyt intensywnych lub zbyt długotrwałych bodźców (sytuacje traumatyzujące)

ad.2

sytuacje, w których osobnik musi dokonać zbyt trudnego różnicowania

ad.3

zbyt silne lub zbyt długotrwałe tłumienie pewnych tendencji

Te trzy rodzaje zaburzeń procesów nerwowych  powstają tym łatwiej, im bardziej odporność tkanki nerwowej jest osłabiona. Kliniczny obraz występującej u danego osobnika nerwicy zależy od tego jaki typ wyższej czynności nerwowej (będący zespołem zarówno wrodzonych jak i nabytych właściwości procesów nerwowcyh)osobnik reprezentuje. Kryteria to:

• siła
• równowaga
• ruchliwość procesów nerwowych

Są to fizjologiczne odpowiedniki hipokratesowych temperamentów; na nerwicę podatne są przede wszystkim typy skrajne (melancholik i choleryk).

Symptomatyka nerwic wynika ze specyficznego charakteru właściwej tylko człowiekowi wyższej czynności nerwowej – istnienia drugiego układu sygnałów związanego z myśleniem i mową. Wzajemna zależność układów umożliwia wyodrębnienie różnego typu zaburzeń.

5. Wpływ Pawłowa na psychologię radziecką – chyba można sobie podarować;)
6. W Polsce fizjologiczny kierunek interpretacji nerwic był powszechnie przyjmowany:                                    

• wg Bilikiewicza nerwica to czynnościowe zaburzenie psychogenne całego organizmu spowodowane urazem psychicznym czyli wstrząsającym przeżyciem, które narusza równowagę psychiczną człowieka; aby uraz mógł zadziałać ustrój musi być podatny(na podatność składają się czynniki środowiskowe i wrodzone)
• inni autorzy podkreślali zmiany psychofizjologiczne w nerwicy

później nastąpił zwrot w kierunku osobowości jako podstawowego źródła i miejsca objawiania się nerwicy, poszukiwania źródła nerwicy w konflikcie człowieka

7. 7. Badania nad nerwicą u zwierząt (Liddell, Gantt, Maier)
   8. Koncepcja Meyera – zwana integracyjną:

◦         w każdej reakcji człowieka biorą udział zarówno elementy psychiczne jak somatyczne; podkreślał zarówno rolę organizmu jak i znaczenie ścisłej więzi człowieka ze środowiskiem i dynamiczność jego osobowości

Koncepcja Schutza – nerwica jest nieprawidłowym stosunkiem człowieka do życia. Wyróżnił:

◦         nerwice egzogenne – takie które w większym stopniu zależą od wpływów zewnętrznych

◦         nerwice fizjogenne (wpływy wewnętrzne)

◦         nerwice warstwowe – u podstaw których leży wewnętrzny konflikt

9. Stopniowo pod wpływem tych różnych teorii wyłonił się nowy nurt rozumiejący nerwicę jako zachowanie wyuczone.

Teoria Camerona – nerwica jako długotrwały proces nabywania nawyków, a każdy symptom jest wypaczaniem zachowania normalnego. Dla zrozumienia symptomu trzeba odtworzyć jego biospołeczną podstawę i determinanty.

Teoria Shaffera i Shobena – nerwica jako forma złego przystosowania lub nieprzystosowania. Mechanizm przystosowania polega na wybiórczym,wyuczonym działaniu mającym na celu redukcję napięcia. W przystosowaniu się człowiek spotyka dwojakiego rodzaju trudności:

• przeszkody w zaspokajaniu potrzeb – frustracja
• trudności wynikające z powstania dwóch lub więcej antagonistycznych potrzeb lub dążeń (konflikt)

W obliczu tych trudności zaczynają funkcjonować różne zastępcze mechanizmy mechanizmy przystosowania  - między normą a patologią występuje różnica intensywności. W wypadku rozwiniętej postaci nieprzystosowania – psychonerwicy – najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest nie tyle charakter aktualnego kryzysu, ile rodzaj minionych doświadczeń w zakresie uczenia się.

Shaffer i Shoben podkreślają także rolę lęku. Poprzez formowanie symptomów pacjent chroni się przed atakiem lęku. Lęk ma właściwości popędu i na tej bazie jednostki źle przystosowane rozwijają różne wzory reagowania, których trwałość zależna jest od stopnia, w jakim wzory te redukują lęk.

TEORIA DOLLARDA I MILLERA

Nerwica ma charakter funkcjonalny; jest wynikiem doświadczeń, a nie zaburzeń organicznych. Źródłem symptomów nerwicowych są sytuacje konfliktowe (dwa lub więcej popędów). W swojej pracy panowie starali się wykazać, że wypieranie i jego rolę w tworzeniu się symptomów, można wyjaśnić opierając się na fizjologicznej teorii nawyków, będącej modyfikacją teorii Pawłowa. Wykazują, że u podstaw zarówno koncepcji psychoanalitycznych jak i uczenia się jest lęk, ujmowany jako sygnał niebezpieczeństwa, z tym że w teorii uczenia się badacze zajmują się tym, jak powstaje związek między określonym bodźcem a reakcję lękową, a psychoanalitycy zajmują się głównie tym, jakiego rodzaju zagrożenie sygnalizowane jest przez bodziec wywołujący lęk.

10. Koncepcja powstawania nerwicy na zasadzie uczenia się została rozwinięta przez Wolpego i Eysencka.

Wolpe definiuje zachowanie neurotyczne jako „utrwalony nawyk nieprzystosowanego zachowania, nabyty drogą uczenia się przez organizm normalny pod względem fizjologicznym.

Eysenck – nie ma nerwicy, która leży u podłoża symptomu, jest tylko sam symptom; zachowanie neurotyczne jest wyuczone i wadliwie przystosowane (osoba uzyskuje to co jest niekorzystne, a nie to co korzystne).

U podstaw tworzenia symptomów neurotycznych leży labilność układu wegetatywnego oraz zdolność układu nerwowego do warunkowania reakcji organizmu.

Indywidualne różnice w zakresie zdolności układu nerwowego do warunkowania i w zakresie jego reaktywności są wymierne i dymensjonalne:

• warunkowanie wyznacza dymensję „introwersji – ekstrawersji”
• labilność „stabilny – niestabilny”

Wysoka pozycja w układzie introwersja – niestabilność predysponuje do nerwicy dystymicznej(stany lękowe, fobie itp.)

Wysoka pozycja w układzie :ekstrawersja – niestabilność”usposabia do reakcji psychopatycznych i histerycznych.

To, czy te predyspozycje przejawią się, zaktualizują się zależy od środowiska.

Rozwój nerwicy przebiega w trzech fazach

1. przeżycia traumatyczne lub seria takich przeżyć wyzwalają bezwarunkowe, silne reakcje emocjonalne
2. obojętny bodziec poprzez skojarzenie z bodźcem bezwarunkowym wywołuje takie same jak tamten reakcje emocjonalne(związek warunkowy)
3. wytwarzanie różnych indywidualnych wzorów reagowania, które w wyniku wzmacniania ulegają utrwaleniu

Teoria ta ma zastosowanie do wszystkich zaburzeń dystymicznych( uwarunkowane reakcje strachu oraz reakcje organizmu).

Drugi typ zaburzeń charakteryzuje się brakiem procesu warunkowania. Może to prowadzić zarówno do wytworzenia się aspołecznych zachowań jak i do zachowań nerwicowych, które cechuje brak wytworzonego związku warunkowego

11. Do koncepcji Eyscenka nawiązuje m.in. Kocowski. Wyróżnia on trzy rodzaje uwarunkowania nerwicy.

• Czynniki konstytucjonalne i ustrojowe – chwiejność wegetatywna, słabość układu nerwowego
• czynniki osobowościowe
• czynniki sytuacyjne – szczególna rola sytuacji stresowych

Inną koncepcją nawiązującą do Eyscenka jest teoria Hocka, Szewczyka i Wendta.

12. W Polsce stopniowo zaczęła się się rozwijać psychologiczna koncepcja nerwicy, której przedstawicielem jest m.in. K. Obuchowski. Według tego autora zespół nerwicowy to „zespół wyuczonych reakcji lub czynności wadliwie zgeneralizowanych na skutek towarzyszących wzmacnianiu traum psychicznych i następnie zafiksowany w drodze błędnego wyuczenia”.
13. Trochę psychoanalizy:

• według Freuda istota nerwicy polega na konflikcie między libido a oceniającą warstwę osobowości (superego)
• powstały konflikt może zostać stłumiony; przyjmuje wówczas postać kompleksu, jednak nie ginie
• gdy mechanizmy obronne okażą się nieskuteczne, libido kieruje energię ku tłumionym kompleksom, tak że przybierają one na sile
• ostatecznie libido uzyskuje zastępcze zaspokojenie poprzez wytworzenie objawów nerwicowych

      Klasyczna psychoanaliza wyróżnia dwa rodzaje nerwic:

1. nerwice aktualne – toksyczne uszkodzenie określonych części układu wegetatywnego(nerwica lękowa+neurastenia)
2. psychonerwice, wynikające z wadliwego rozwoju osobowości (nerwica natręctw, nerwica konwersyjna i histeria lękowa)

Zasadniczą rolę w powstawaniu psychonerwic psychoanaliza przypisuje lękowi. W swojej późniejszej koncepcji Freud wiąże lęk z urazem narodzin.

       ADLER

       Jądro nerwicy stanowi osobowość. Życie człowieka zorientowane jest na osiągnięcie celu, przy czym cel ten wyznaczają dwa czynniki: poczucie wspólnoty(wewnętrzne przestrzeganiu społecznych reguł gry, stosowaniu się do nakazów i zasad) oraz dążenie do mocy.

Poczucie niższości uwarunkowane jest zarówno filogenetycznie jak i ontogenetycznie. Poczucie to pobudza człowieka do wysiłku, by wykazał swą wartość. Od odwagi człowieka zależy czy kompleks ten stanie się motorem rozwoju; brak odwagi skazuje na nerwicę. Objawy nerwicowe pojawiają się gdy człowiek stawia sobie nierealistyczne cele. Nerwica staje się formą psychicznej kompensacji.

JUNG

HORNEY

chyba nie ma sensu podawać ogólnikowej charakterystyki w tym przypadku;)

FROMM             

To, co stanowi istotę konfliktów człowieka wynika z samej natury jego egzystencji. Sprzeczności zmuszają człowieka do szukania rozwiązań, są źródłem trapiących go lęków. Lękom tym Fromm przeciwstawia potrzebę uniknięcia samotności. Nerwica jest dla Fromma negatywną formą rozwiązania problemów egzystencjalnych, ucieczką od ryzyka samodzielności i odpowiedzialności za siebie.

SULLIVAN

W swojej teorii główny nacisk kładzie na stosunki międzyludzkie. Autor ten wyróżnia dwie kategorie:

1. dążenie do zadowolenia – wywodzące się z pierwotnych potrzeb biologicznych
2. dążenie do bezpieczeństwa – wyrosłe z potrzeb kulturowych

Genezę nerwicy Sullivan dopatruje się w takim przebiegu interakcji między matką a dzieckiem we wczesnym dzieciństwie, że w jej wyniku dziecko może doświadczać lęku.

Horney, Fromm, Sullivan wprowadzili pojęcie „lęku wtórnego”, skierowanego przeciwko lękowi.

14. Do psychoanalizy nawiązują także różne kierunki tzw. psychoterapii dynamicznej.

Alexander definiuje nerwicę jako „nieadekwatną, nieudaną próbę odtworzenia równowagi emocjonalnej, zaburzonej wskutek istnienia nie zaspokojonych lub niedostatecznie zaspokojonych potrzeb subiektywnych”

15. Kratochvil trzy „nowe” kierunki interpretacji nerwic: analiza egzystencji, analizę egzystencjalną i psychologię humanistyczną.

W swojej koncepcji analizy egzystencji L. Binswanger podkreśla, że wartość człowieka nie polega na tym, czym był w przyszłości, lecz na tym, czym jest obecnie, a zwłaszcza na kierunku jego rozwoju. Badacz koncentruje się na subiektywnym doświadczeniu pacjenta, przy czym celem terapii jest to, by pacjent realizował sam siebie.

16. W teorii analizy egzystencjalnej Frankl wysunął jako podstawową potrzebę ludzką, potrzebę sensu życia, niemożliwość zaś jej zaspokojenia określił jako frustrację egzystencjalną. Może ona stać się czynnikiem patogennym. Według Frankla, obok wpływów dziedziczności i środowiska, trzecim czynnikiem wpływającym na rozwój człowieka jest jego własna decyzja.
17. Psychologia humanistyczna – tu nic nowego;)Brak zdolności do samorealizacji w nerwicy; poczucie cierpienia.