Rozwój moralny człowieka - plan prezentacji 1.doc

Rozwój moralny człowieka – plan prezentacji

Pytanie do grupy – co to jest moralność?

s1 – pojęcie moralności

s2 – sposoby pojmowania rozwoju moralnego

s3 – metafora organicznego wzrostu:

-          przyjęta przez zwolenników rozumienia rozwoju jako dojrzewania

-          człowiek rodzi się ze wzorcem postępowania

-          środowisko pomaga dziecku rozwinąć wewnętrzne dobro i kontroluje wewnętrzne zło

s4 – metafora maszyny:

-          rozwój to wynik uczenia się i nauczania

-          duża rola środowiska

-          wiedza i wartości ulokowane są w kulturze

-          dzieci uczą się przez naśladownictwo lub kary i nagrody

-          rozwój moralny to przejęcie norm kulturowych

s5 – metafora postępu w dyskursie i konwersacji:

-          rozwój to ciągła reorganizacja psychiki dziecka przez interakcję ze środowiskiem

-          moralność to rozumienie zasad i relacji międzyludzkich w społeczności

s6 – koncepcje wyjaśniające mechanizmy rozwoju moralnego

s7 – psychoanalityczna koncepcja rozwoju moralnego

s7a - zachowania człowieka są funkcją nieuświadomionych procesów. Wg Freuda osobo­wość ma swoją wewnętrzną organizacje, która rozwija się wraz z wiekiem. W jej ramach wyróżniamy podstawowe warstwy: id, ego i superego.

S7b - Id, czyli „ono":

-          najgłębszą warstwą osobowości

-          pierwotny element psychiki.

-          zdeterminowane biologicznie i reprezentuje wszystkie instynktowne popędy

-          nieświadome i irracjonalne

-          źródło pierwotnych pragnień

-          utożsamiane przez Freuda z libido

-          jednostka dąży do natychmiastowego zaspokojenia potrzeb

s7c – ego, czyli „ja”:

-          rozwija się ok. 2 roku życia

-          w porów­naniu z nieświadomym i działającym impulsywnie id - jest układem bardziej świa­domościowych procesów

-          utrzymuje kontakt z rzeczywistością

-          umożliwia planowanie i realizację pragnień w sposób dosto­sowany do właściwości i wymagań świata zewnętrznego

-          kieruje osobowością

-          zaspokaja potrzeby id oraz świata zewnętrznego.

S7d - superego, czyli „nad-Ja":

-          zbiór przy­swojonych przez jednostkę reguł moralnych narzuconych przez rodziców

-          główne funkcje superego to krytyka i cen­zura

-          jego działaniu towarzyszą silne emocje

-          przy przekraczaniu reguł jed­nostka odczuwa poczucie winy i niższości, a w przypadku ich przestrzegania - uczu­cie dumy i spełnionego obowiązku

-          efekt identyfi­kacji dziecka z rodzicami.

S7e – IDENTYFIKACJA

Wg Freuda to podstawowy mechanizm rozwoju moralnego. Dziecko przejmuje od rodziców ich postawy i standar­dy moralne, a tym samym normy obowiązujące w danej kulturze.

S7f - Mechanizm rozwojowy wg Eriksona

kryzys psy­chospołeczny lub konflikt, który musi być rozwiązany poprzez zintegrowanie przez jednostkę dawnych doświadczeń z wymaganiami nowej sytuacji. W procesie tym ważna jest umiejętność radzenia sobie z emocjami i do integro­wania potrzeb poznawczych z afektywnymi. Model stadiów Eriksona opisuje niezmienną i uniwersalną sekwencję wykształcania się funkcji ego. W układzie tych stadiów można wyróżnić trzy typy etosu społecznego:

-          etos moralny (zakazy społeczne, które jednostka przyswaja w dzieciństwie)

-          etos ideologiczny (tworzy ideologiczne uzasadnienie radykalizmu i zaan­gażowania w działania zgodne z przeświadczeniami jednostki)

-          etos etyczności (prawa jednostki są prawem społeczności)

-           

s8 – rozwój moralny jako wynik uczenia się

Wg poniższych teorii rozwój moralny to uczenie się przez jednostkę norm i wartości danej kultury.

S8a - Warunkowanie zachowań moralnych

Moralność tworzy się przez warunkowanie klasyczne i instrumentalne

Skrajnym przykładem takiego sposobu myślenia o rozwoju moralnym są poglądy Eysencka, którego zdaniem sumienie jest „...uwarunkowaną lękiem reakcją na określone typy sytuacji i czynności". Sądził on, że dzięki genera­lizacji reakcję lęku wywołują bodźce podobne do tego, który stał się warun­kowy. Ułatwia to „etykietkowanie" czynów karanych przez dorosłych jako „złe".

Nabyte przez jednostkę zasady moralne dają się sprowadzić do wyuczonych reakcji unikania kar i dążenia do nagród.

S8b – uczenie się obserwacyjne

Bandura i Walters zwrócili uwagę na naśladownictwo jako mechanizm nabywania zachowań poprzez obserwowanie innych i powtarzanie ruchów lub dźwięków modela.

Czynniki wpływające na proces modelowa­nia:

l) właści­wości podmiotu

2) cechy czynności stanowiącej bodziec

3) właściwości modela

s8c - Wpływ modeli na zachowanie obserwatora można rozpatrywać jako rezultat: 

1)     efektu facylitacji - np. reakcja ziewania na widok innej osoby ziewającej lub „gapienia" się w kierun­ku, w którym spoglądają inni ludzie

2)     wzmocnień zastępczych np. kary, jakie otrzymuje model są w stanie powstrzymać obserwatora przed wykroczeniem w sytuacji podobnej do modelowej

3)     uczenia się obserwacyjnego np. dziecko potrafi odtworzyć to, co model robił, tj. nabywa nowe formy zachowania poprzez obser­wowanie modela, lecz bez naśladowania jego reakcji w sposób jawny

s8d – według teorii uczenia się zmiany w zachowaniach moralnych powstają pod wpływem gromadzonego doświadczenia i nie są związane z wiekiem, zaś procesom poznawczym przypisuje się drugorzędną rolę.

s9 – poznawczo-rozwojowa koncepcja rozwoju moralnego

s9a – Wg J. Piageta, co później rozwinął  L. Kohlberg, mechanizm rozwoju moralnego to nie bierne przejęcie przez dziecko „gotowych-i-danych" przez społeczeństwo reguł moralnych, ale aktywne organizowanie i reorgani­zowanie wiedzy moralnej gromadzonej w interakcjach z rówieśnikami i doro­słymi.

S9b - Zdaniem Piageta w psychologii moralności nie można mówić o wyraź­nych stadiach, jak w przypadku rozwoju intelektualnego (logiczne--matematycznego), a jedynie można wskazywać na pewną ewolucję w zakresie rozumienia przez dziecko podstawowych pojęć moralnych.

Piaget wyróżnia dwa zasadnicze stadia: heteronomii oraz autonomii moralnej. Natomiast sam proces rozwoju moral­nego opisuje on jako stopniowe przechodzenie od stadium heteronomii do autonomii, która jest celem rozwoju moralnego.

S9c - heteronomia moralna

-          normy to zewnętrzne wzglę­dem jednostki i przestrzegane są z uwagi na autorytet dorosłych oraz sankcje jakie grożą za ich naruszenie

-          w pierwszych latach życia, w których dziecko kontaktuje się głównie z rodzicami i wierzy w absolutną wartość ich zale­ceń, nie uświadamia ono sobie istnienia reguł, a rozwój sądów moralnych wiąże się przede wszystkim z przymusem ze strony dorosłych.

-          dziecko wierzy, że kiedy reguła jest naruszona, musi nastąpić kara

-          niedojrzałość intelektualna nie pozwala dziecku oddzielić we własnych przeżyciach tego, co jest obiektywne i subiektywne (tzw. realizm moralny)

-          około 7. r.ż. pojawia się rodzaj etapu przejściowego. Dziecko uświa­damia sobie istnienie reguł i ocenia czyny wg ich zgodności z normami postę­powania wymaganymi przez otoczenie społeczne ludzi dorosłych. W okresie tym dzieci uwzględniają również intencje sprawców, chociaż nie zawsze potrafią uza­sadnić swoje sądy. Jednak nadal dominuje przekonanie o nienaruszalności reguł.

S9d - autonomia moralna

-          jednostki rozpatruje interakcje społeczne w ogól­nych kategoriach wzajemnego szacunku między ludźmi, równości i sprawiedliwoś­ci

-          kieruje się własnymi wartościami i zasadami moralnymi, wiedziona wewnętrznym poczuciem obowiązku moralnego i chęcią spełnienia własnych stan­dardów moralnych. W tym okresie dziecko poszerza swój krąg kontaktów z rówieś­nikami.

-          w rezultacie współdziałania z innymi przestaje traktować reguły jako nie­zmienne. Uświadamia sobie, że norma nie jest narzuconym z zewnątrz przepisem, lecz rezultatem współdziałania miedzy ludźmi i wzajemnych uzgodnień, które mogą doprowadzić do zmiany reguł postępowania.

-          w okresie tym jednostka zaprzestaje oceniać czyny innych wyłącznie z punktu widzenia skutków, ale bierze pod uwagę głównie intencje sprawców

s9e

Tabela 4.1. Stadia rozwoju rozumowania moralnego L. Kohlberga (opracowała Dorota Czyżowska, na podstawie: Kohlberg, 1969, 1984)