Drumlin w Świerczynach.pdf

Drumlin w Œwierczynkach

Domas³awek

Lokalizacja:

województwo kujawsko-pomorskie

powiat brodnicki

gmina Gr¹¿awy

miejscowoœæ Œwierczynki

5904

Rejon geograiczny:

Pojezierza Po³udniowoba³tyckie

Pojezierze Che³miñsko-Dobrzyñskie

Pojezierze Dobrzyñskie

Jednostka geologiczna:

platforma wschodnioeuropejska

pokrywa czwartorzêdowa

4400

4402

Obiektem geoturystycznym jest drumlin na Koziarskim

Polu Drumlinowym, znajduj¹cy siê na pó³nocnych krañcach

osady Œwierczynki w pó³nocno-wschodniej czêœci Pojezierza

Dobrzyñskiego, oko³o 7 km na wschód od Brodnicy.

Drumliny s¹ to wyd³u¿one (elongacja co najmniej 5:1),

na ogó³ niskie pagórki pochodzenia glacjalnego powsta³e

pod aktywnym l¹dolodem w wyniku jego przesuwania siê. Z

regu³y zbudowane s¹ z okrywy gliniastej na wierzchu i ró¿nego

typu osadów wewn¹trz. S¹ to zazwyczaj gliny polodowcowe i

osady luwioglacjalne, niekiedy tak¿e materia³ pod³o¿a odk³uty

lub wyciœniêty przez lodowiec. Wystêpuj¹ grupowo, w iloœci

od kilkudziesiêciu do nawet ponad tysi¹ca form u³o¿onych

równolegle do siebie. W Polsce rozpoznanych i opisanych

dot¹d jest zaledwie piêæ pól drumlinowych.

Drumliny na Koziarskim Polu Drumlinowym po³o¿one

s¹ w ³ukowato wygiêtej rynnie glacjalnej o szerokoœci 0,8

km i d³ugoœci 3 km na wysokoœci 100-115 m n.p.m. Od

pó³nocy oddzielone s¹ od doliny Drwêcy stromym zboczem

o wysokoœci 15-20 m. Na po³udnie od tego pola znajduje siê

p³aska równina moreny dennej o wysokoœci 10-15 m.

Koziarski Zespó³ Drumlinowi liczy 138 form. S¹ to

przewa¿nie w¹skie i d³ugie wa³y o nierównej linii grzbietowej

lub krótkie owalne pagórki. Dominuj¹ formy o d³ugoœci 50-

100 m, szerokoœci 25-50 m oraz wysokoœci 2-5 m. Najlepiej

wykszta³cone formy wystêpuj¹ w zewnêtrznej i proksymal-

nej, pó³nocno-zachodniej czêœci zespo³u drumlinowego.

Pod wzglêdem budowy wewnêtrznej drumliny koziarskie

reprezentuj¹ charakterystyczne dla wschodniodobrzyñskiego

obszaru drumlinowego formy z rdzeniem zbudowanym z

osadów glacjoluwialnych oraz jednego, a miejscami dwóch

poziomów glin morenowych. Do takich form nale¿y drumlin

w Œwierczynkach.

Jest to owalny wyd³u¿ony pagórek o d³ugoœci 130 m, szerokoœci

70 m i wysokoœci 5 m. Wznosi siê do wysokoœci 116 m n.p.m.

W œcianach rozkopanego drumlinu mo¿emy wyró¿niæ

szereg pakietów osadów. Proil zaczyna pakiet z³o¿ony z

warstw piasków œrednio- i drobnoziarnistych ze strukturami

warstwowania przek¹tnego rynnowego i riplemarkowe-

go. Interpretowany jest on jako zdeponowany w obrêbie

p³askodennych koryt rzek roztokowych w œrodowisku

proglacjalnym. Powy¿ej zalegaj¹ ³awice ¿wirów i ¿wirów

piaszczystych, niekiedy warstwowanych poziomo, które

prawdopodobnie zdeponowane zosta³y z wysokoenerge-

tycznych przep³ywów subglacjalnych wód roztopowych.

Ponad nimi widoczna jest glina morenowa o mi¹¿szoœci

do 2 m, z soczewkami piasku œrednio i gruboziarnistego,

pociêta licznymi uskokami normalnymi. Glina ta powsta³a w

nastêpstwie procesów subglacjalnej deformacji oraz depozy-

cji z od³o¿enia i wytopienia. Kolejny pakiet stanowi¹ warstwy

masywnych ¿wirów o zwartym szkielecie ziarnowym oraz

piasków grubo i œrednioziarnistych o p³askim i rynnowym

warstwowaniu. Osady te akumulowane by³y w ¿wirowo- i

p³askodennych korytach rzek roztokowych w warunkach

przep³ywów wysokoenergetycznych. Na nich zalega glina

morenowa o mi¹¿szoœci 120 cm. Jest to osad zdeponowany

w podobnych warunkach jak glina ni¿ej le¿¹ca. Powy¿ej

wystêpuje kilka pakietów osadów o ró¿nych cechach lito-

facjalnych. Jest to masywna glina z du¿ymi g³azami przykryta

przez piaszczyste osady masywne i warstwowane poziomo ze

strukturami pogr¹zowymi. Te z kolei przykrywa glina masyw-

na silnie ilasta, powy¿ej której zalegaj¹ piaski o warstwowaniu

przek¹tnym rynnowym i laminacji riplemarkowej oraz mu³ki

o laminacji poziomej. Osady te tworzy³y siê w nastêpstwie

gruboziarnistych i drobnoziarnistych subglacjalnych sp³ywów

grawitacyjnych, depozycji pr¹dowej i sedymentacji zawiesino-

wej w p³ytkim efemerycznym zbiorniku. Wszystkie te osady

przykrywa do 1,5 m mi¹¿szoœci warstwa gliny morenowej.

Drumlin w Œwierczynkach pozwala na zajrzenie do

wnêtrza drumlinu i zapoznania siê z jego skomplikowana bu-

dow¹ geologiczn¹. Jest to szczególna okazja, poniewa¿ bardzo

rzadko zdarza siê aby drumliny by³y rozkopywane. Obiekt

posiada du¿e walory naukowe i edukacyjne. Mo¿e byæ prezen-

Œwierczynki

towany podczas æwiczeñ terenowych ze studentami geologii i

geograii z zakresu geomorfologii i geologii czwartorzêdu.Przy

odpowiednim wyeksponowaniu i zagospodarowaniu (œcie¿ka

dojœcia i tablice informacyjne) mo¿e stanowiæ nie lada atrakcjê

dla turystów interesuj¹cych siê dziejami Ziemi.

separates the ield from the Drwêca River valley. From the

south the ield is bordered by a latland covered with bottom

moraine, 10-15 meters high.

The Koziarski drumlin ield includes 139 forms. These

are mostly narrow, long ridges of irregular ridgelines or

short, oval mounds. Dominating are forms 50-100 me-

ters long, 25-50 meters wide and 2-5 meters high. The

Œwierczynki drumlin is an oval mound, 130 meters long, 70

meters wide and 5 meters high, reaching an altitude of 116

meters a.s.l. The drumlin was excavated in order to disclose

the internal structure. Such excavation of drumlin is a rare

case and allows to look inside the complicated geological

structure of this glacial form. The site is well-documented

as it was successfully presented during several (also inter-

national) conferences. Its scientiic and educational values

are very high. It can be useful for ield training sessions in

geomorphology and Quaternary geology held for students

of geology and geography. If properly exposed and devel-

oped, it can be also a remarkable touristic amenity.

The Œwierczynki drumlin

The touristic attraction is a drumlin, which belongs to a

drumlin ield located at the northern margin of Œwierczynki

settlement, in the northeastern part of the Dobrzyñ Lake-

land. In Poland only ive drumlin ields were identiied and

described, all formed during the expansion of the Scandina-

vian ice sheet onto the area of northern Poland. One of these

ields is the Koziarski ield with the Œwierczynki drumlin.

The drumlins of the Koziarski ield occur in a arched

glacial channel, 3 kilometers long, 0.8 kilometer wide and

located at the altiude of 100-115 meters a.s.l. The north-

ern boundary is a steep, 15-20-meters-high slope, which

Wybrana literatura: 309, 468, 469, 470, 471,

472, 473

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

R. Soko³owski (2005)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: