Ogródy zoologiczne
6
Ogród zoologiczny 1
Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie 2
Historia 2
Warszawskie zwierzyńce 2
Powstanie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego 2
Wojna 4
Okres powojenny 4
Ważniejsze obiekty 5
Dyrektorzy warszawskiego zoo 5
EAZA 5
urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, gdzie są przetrzymywane oraz eksponowane publicznie przez co najmniej 7 dni w roku, żywe zwierzęta gatunków dziko występujących, z wyjątkiem: cyrków; sklepów ze zwierzętami; miejsc, w których eksponowanych jest publicznie nie więcej niż 15 gatunków tych zwierząt i łącznie nie więcej niż 50 gadów, ptaków i ssaków. Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880
Pierwszym nowożytnym ogrodem zoologicznym o charakterze edukacyjnym był ogród zoologiczny otwarty w 1726 roku przy paryskim ogrodzie botanicznym Jardin des Plantes. Sukces tego przedsięwzięcia sprawił, że ogrody zoologiczne miały wkrótce również inne duże miasta:
Początkowo, zgodnie z doświadczeniami objazdowych menażerii, zwierzęta trzymano w ciasnych klatkach, co bardzo odbijało się na ich zdrowiu i możliwościach rozrodu. Z czasem dyrektorzy ogrodów zoologicznych zdali sobie sprawę, że jednym z warunków sukcesu hodowlanego jest zapewnienie zwierzętom lepszych warunków: większych wybiegów i możliwości "ukrycia" przed oczami zwiedzających.
zlokalizowany jest w Warszawie w dzielnicy Praga Północ, przy ulicy Ratuszowej 1/3. Zoo zostało otwarte w 1928 na powierzchni 12 ha i początkowo posiadało ok. 500 okazów. Obecnie jego powierzchnia wynosi 32 ha.
Jan III Sobieski miał zwierzyniec w Wilanowie-Morysinie, później powstawały niewielkie menażerie prywatne, pod tym względem jednak Warszawa późno dołączyła do takich miast jak Paryż, Amsterdam, Budapeszt, czy Poznań, który miał swój ogród zoologiczny już w 1875 roku.
W 1884 roku warszawski adwokat, Jan Maurycy Kamiński (1844 – zm. Grodzisk 30.10.1907), założył przy Bagateli pierwszy w naszej stolicy stały ogród zoologiczny otwarty dla zwiedzających od 21 maja 1884.
Wreszcie, staraniem Mieczysława Pągowskiego, 10 lipca 1926 roku został otwarty niewielki zwierzyniec na ulicy Koszykowej 47. Zajmował powierzchnię zaledwie 0,75 ha, ale znalazły się w nim ciekawe okazy zwierząt: niedźwiedź brunatny, lemury, koczkodany, aligator, kangur, jeżozwierz, aguti i wiele egzotycznych ptaków. Równocześnie wspólnym wysiłkiem kilku nauczycieli zoologii utworzono niewielki zwierzyniec przy ulicy Bagatela. Oba ogrody cieszyły się wielką sympatią warszawiaków. W rok później zoo Pągowskiego przeniosło się na 10-hektarowy teren przy alei 3 Maja, jednakże koszty utrzymania były tak wysokie, że wkrótce ogród zaczął podupadać.
Bagatela 1884-1891
Pągowskiego 1926-1928
Uchwałą magistratu z dnia 14 czerwca 1927 przyjęto decyzję o utworzeniu Miejskiego Ogrodu Zoologicznego na Pradze. Otwarcie dla publiczności nastąpiło 11 marca 1928 roku. Prowadzenie ogrodu powierzono Wenantemu Burdzińskiemu, byłemu dyrektorowi i założycielowi ogrodu zoologicznego w Kijowie. Pierwszymi mieszkańcami ogrodu stały się zwierzęta z upadłego zwierzyńca Pągowskiego i innych, mniejszych menażerii.
Wenanty Burdziński (ur. 18 maja 1864 w Sieliszczu koło Kaniowa w guberni kijowskiej, zm. 17 grudnia 1928 w Warszawie) – polski przyrodnik, założyciel ogrodów zoologicznych w Kijowie i Warszawie.
Urodził się na Naddnieprzańskiej Ukrainie w rodzinie agronoma zarządzającego lokalną cukrownią. Po ukończeniu gimnazjum w Kijowie studiował medycynę na Uniwersytecie Kijowskim, później przeniósł się na Wydział Prawa, który ukończył w 1892. Po studiach przeprowadził się do rodzinnego majątku Kazimierzówki w guberni połtawskiej, gdzie poświęcił się gospodarowaniu. Po śmierci ojca w 1906 znalazł się ponownie w Kijowie, gdzie podjął starania o utworzenie ogrodu zoologicznego na bazie istniejącego przy ul. Wielkiej Włodzimierskiej ogrodu botanicznego należącego do Uniwersytetu Włodzimierza Wielkiego. Ostatecznie kijowskie zoo zostało otwarte w 1907. Dyrektorem placówki został Burdziński, który piastował to stanowisko do 1923.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 podjął decyzję o przeniesieniu się do kraju – przez krótki czas zamieszkał u brata w Wilnie by w 1925 znaleźć się w Warszawie, gdzie podjął starania o założenie stołecznego ogrodu zoologicznego, którego został pierwszym dyrektorem. Zmarł w wyniku nieleczonego przeziębienia w grudniu 1928. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim, kw.100.
Po śmierci Burdzińskiego dyrektorem ogrodu został Jan Żabiński, człowiek wielkiej wiedzy, miłośnik zwierząt i popularyzator przyrody. W ogrodzie działo się dobrze. Na przykład, w 1937 r. przyszło na świat słoniątko, co było osiągnięciem na skalę światową, bowiem azjatycka słonica Tuzinka, córka Kasi i Jasia, była jednym z nielicznych, a konkretnie dwunastym słoniem urodzonym w warunkach ogrodu zoologicznego. Słoniątko bardzo szybko stało się ulubieńcem warszawiaków.
Jan Żabiński (ur. 8 kwietnia 1897 w Warszawie, zm. 26 lipca 1974 w Warszawie) – polski zoolog, fizjolog, popularyzator zoologii, powstaniec warszawski. Brat dr Hanny Petrynowskiej.
Stopień inżyniera agronomii uzyskał w SGGW, doktorat z fizjologii obronił w Uniwersytecie Warszawskim, habilitował się w UMCS w Lublinie.
Mając już poważny dorobek naukowy został organizatorem Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, a w 1929 został powołany na pierwszego dyrektora Ogrodu. Pełnił tę funkcję do marca 1951.
W latach 1918-1944 prowadził pracę dydaktyczną w szkołach średnich, w SGGW i tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
We wrześniu 1939 ZOO, położne blisko jednej z baterii artylerii obrony przeciwlotniczej Warszawy, zostało silnie zbombardowane. Wiele zwierząt zginęło wówczas lub uciekło z ogrodu. Wiele z pozostałych hitlerowcy wywieźli później do innych ogrodów (m.in. w Królewcu, Hanowerze i Wiedniu). Opustoszałe pomieszczenia Jan Żabiński wraz z żoną Antoniną wykorzystywali ukrywając Żydów szmuglowanych z terenów warszawskiego getta. W przemycie tym Żabiński sam brał udział, odwiedzając getto pod pozorem poszukiwania odpadów do karmienia świń, hodowanych wówczas na terenie ogrodu. W ciągu trzech lat przez ZOO przeszły setki uciekinierów, niektórzy z nich mieszkali w piwnicy willi Żabińskich, znajdującej się na terenie ogrodu. Tę działalność dra Żabińskiego i jego żony izraelski instytut Yad Vashem uhonorował, nadając obojgu w 1965 tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Wśród uratowanych była rzeźbiarka Magdalena Gross.
Jan Żabiński był żołnierzem Armii Krajowej, dosłużył się stopnia porucznika. Dowodził plutonem w powstaniu warszawskim, ciężko ranny znalazł się w niewoli w oflagu.
Pod koniec 1945 wrócił do Polski i podjął pracę naukową oraz popularyzatorską, głównie w Polskim Radio. Wygłosił ponad 1500 pogadanek, stając się ulubieńcem słuchaczy. Od 1947 był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Popularyzował akcję przywracania żubra przyrodzie, od 1947 redagował "Księgi Rodowodowe Żubrów".
Wydał ponad 60 książek popularnonaukowych, a także 6 przekładów oraz 32 prace i rozprawy naukowe. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta, otrzymał m.in. nagrodę m.st. Warszawy, nagrodę im. Brunona Winawera, nagrodę Polskiego Radia "Złoty Mikrofon".
W 2007 amerykańska pisarka Diane Ackerman opublikowała książkę "The Zookeeper's Wife" (w wolnym tłumaczeniu "Żona dyrektora ZOO") dotyczącą bohaterskiego zachowania rodziny Żabińskich w czasie wojny. Jest ona oparta głównie na pamiętnikach Antoniny Żabińskiej. W 2009 w wydawnictwie Świat Książki ukazał się polski przekład pod tytułem "Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim ZOO". Jan Żabiński i jego żona Antonina zostali pochowani na Powązkach w Warszawie, kw. 212.
Wybuch II wojny światowej przerwał okres prosperity warszawskiego zoo. Gdy zaczęły się bombardowania, personel, ze względów bezpieczeństwa, musiał wystrzelać zwierzęta drapieżne i słonia Jasia. Słonica Kasia zginęła wskutek wybuchu bomby. Dzieła zniszczenia dokonało wywiezienie do Niemiec najcenniejszych okazów, w tym ukochanej przez warszawiaków Tuzinki. Wywózkę zwierząt zarządził dawny znajomy Żabińskich, profesor Lutz Heck, dyrektor Berlińskiego Ogrodu Zoologicznego, od lat trzydziestych XX wieku pracujący nad "odtworzeniem" wymarłego w XVII wieku tura. Zabierając zwierzęta obiecywał, że zostają tylko wypożyczone na czas prowadzenia działań wojennych. Heck zabrał też do Monachium żubry i tarpany. Te pierwsze miały posłużyć do odtworzenia tura, symbolu siły i potęgi, do którego chętnie odwoływali się naziści. Nie bacząc na sprzeciwy i prośby Antoniny Żabińskiej, Heck wysłał wówczas Tuzinkę do Królewca, wielbłądy i lamy do Hanoweru, hipopotamy do Norymbergi, konie Przewalskiego do Wiednia, a rysie i zebry do Schorfheide. Młoda słonica miała wówczas dwa lata; zdechła w Niemczech, w 1944 roku.
Decyzja o odbudowie zoo podjęta została w 1946 roku i od razu przystąpiono do odbudowy i remontu budynków oraz gromadzenia zwierząt. W lipcu 1948 zoo zostało ponownie otwarte – ze 150 okazami, pochodzącymi głównie z darów od osób prywatnych. Po szybkim rozwoju nastąpiła stagnacja, wobec podjęcia decyzji o przeniesieniu zoo poza granice Warszawy, co zaowocowało długoletnim niedoinwestowaniem.
W 1978 r. zoo liczyło ok. 2000 okazów zwierząt reprezentujących 380 gatunków. W latach 1970-1978 frekwencja wynosiła ok. 900 000 zwiedzających rocznie. W latach 80. XX wieku zoo znalazło się w planie inwestycyjnym miasta i nastąpiła poprawa - powstały nowe budynki i poprawiły się warunki bytowe zwierząt.
Powstały takie nowoczesne obiekty jak herpetarium, ptaszarnia, dom dla nosorożca, słoniarnia i pawilon dla bezkręgowców. Wg stanu na dzień 1 stycznia 2009 w ZOO znajduje się 4203 zwierząt - przedstawicieli 533 gatunków, w tym:
Do roku 2010 planowane jest oddanie kolejnych budynków - hipopotamiarni z akwarium dla rekinów, obiektu dla małp człekokształtnych (szympansów i goryli) oraz wybiegów dla średnich kotów.
Ogród Zoologiczny wpisany jest do rejestru zabytków wraz z Parkiem Praskim, nr rej.: 1434-A z dnia 3 lipca 1990 r.
Ogród wpisano do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych, skupiającego także 9 innych największych polskich ogrodów spełniających normy i wymogi EAZA - we Wrocławiu, Toruniu, Płocku, Poznaniu, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie i Chorzowie.
Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (European Association of Zoos and Aquaria – EAZA) – skupia najbardziej liczące się ogrody zoologiczne z całej Europy. W Polsce do EAZA należy 10 największych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Toruniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie i Chorzowie.
Nie przyjęto do EAZA ogrodów w miastach: Zamość, Kadzidłowo, Braniewo, Bydgoszcz, Gdynia (oceanarium), Hel (Fokarium), Ostrzyce (Łosiowa Dolina), Świerkocin (Zoo Safari) – z racji niespełniania warunków hodowli, braku prowadzenia działalności edukacyjnej lub kulturalnej, czy braku programów ratowania gatunków.
Stowarzyszenie daje szansę na wymianę zwierząt. Zapewnia dostęp do wiedzy naukowej, uczestnictwo w programach hodowlanych i badawczych. Co dwa lata stowarzyszenie sporządza raport o stanie ogrodu i może wykreślić poszczególne placówki. Ogrody muszą także opracowywać plany kolekcji zwierząt i spełniać wymogi przy pozyskiwaniu nowych gatunków.
Polskie ogrody w Stowarzyszeniu uszeregowane wg kolejności założenia Ogrodu:
założony w
wpisany do EAZA
Ogród Zoologiczny we Wrocławiu
1865
Ogród Zoologiczny w Poznaniu
1874
Ogród Zoologiczny w Warszawie
1926
Ogród Zoologiczny w Krakowie
1929
Ogród Zoologiczny w Opolu
1930
Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi
1938
Ogród Zoologiczny w Płocku
1951
Ogród Zoologiczny w Gdańsku
1954
Śląski Ogród Zoologiczny w Chorzowie
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
1965
wrib.biologia