KORZYŚCI UKIERUNKOWYWANIA PASIEK.pdf

BIULETYN NAUKOWY

Skrót: Biul. Nauk., Nr 18, 2002

KORZYŚCI UKIERUNKOWYWANIA PASIEK

PROFESJONALNYCH NA POZYSKIWANIE PYŁKU

Jerzy Wilde 1 , Janusz Cichoń 2 , Paweł Grabowski 1

1 Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn

Katedra Marketingu i Analiz Rynkowych UWM, Olsztyn

S ł o w a k l u c z o w e: pozyskiwanie pyłku, obnóża pyłkowe, miód.

Streszczenie

Stwierdzono, że pozyskiwanie obnóży pyłkowych jest mniej uzależnione od przebiegu warunków

pogodowych niż produkcja miodu, szczególnie w latach nie sprzyjających nektarowaniu roślin.

Odbieranie rodzinom ponad 2 kg obnóży zmniejsza ilość odwirowanego miodu. Każdy kilogram

pozyskanego miodu podnosi opłacalność produkcji pyłku, a odwirowanie 20 lub więcej kilogramów

miodu czyni ten rodzaj produkcji bardzo opłacalnym. Pasieki profesjonalne opłaca się ukierun-

kowywać tylko na pozyskiwanie pyłku, jeśli istnieje możliwość jego zbytu. Sprzedaż obnóży pył-

kowych jest trudna, bo nie można przechowywać tego produktu więcej niż rok, gdyż po tym czasie

traci on swoje cenne wartości.

BENEFITS FROM PROFESSIONAL APIARY ORIENTATION AT POLLEN TRAPPING

Jerzy Wilde, Janusz Cichoń*, Paweł Grabowski

Department of Apiculture, University of Warmia and Mazury in Olsztyn

* Department of Marketing and Market Analyses, University of Warmia and Mazury in Olsztyn

K e y w o r d s: pollen trapping, pollen pellets, honey.

Abstract

It was found that pollen trapping is influenced by weather conditions to a lower degree than

honey production, especially in years unfavorable to nectar secretion by plants. Trapping of over 2 kg

of pollen from a single colony decreases the honey harvest. Every kilogram of a honey yield increases

the productivity of pollen trapping, and harvesting of 20 or more kg of honey makes this kind of

production very profitable. Professional apiaries oriented at pollen trapping may bring a profit if

there are sales opportunities. It is difficult to sell pollen pellets because they cannot be stored for

longer than one year, as after that time they lose their valuable properties.

Jerzy Wilde, Janusz Cichoń, Paweł Grabowski

Wprowadzenie

Zawodowe gospodarstwa pasieczne to zwykle małe firmy, produkujące na

niewielką skalę, przeważnie na mniejsze, lokalne rynki. Najczęściej są to

gospodarstwa rodzinne, w których tradycje pszczelarskie są kultywowane od

wielu lat. Znaczenie gospodarcze mniejszych lub średnich firm na rynku

polskim z pewnością będzie rosnąć. Dowodem na to jest znaczący ich udział

w produkcji przemysłowej krajów Europy Zachodniej. W Wielkiej Brytanii

i Niemczech wynosi on ponad 94%, a w Unii Europejskiej udział małych

przedsiębiorstw (zatrudniających do 9 osób) wynosi 92% ogólnej liczby firm.

Każda z nich musi jednak znaleźć sobie miejsce w realiach gospodarki rynko-

wej (D OBIEGAŁA -K ORONA i in. 1994). Prowadzenie wielokierunkowej produkcji

pasiecznej jest powszechnym zaleceniem zwiększenia dochodowości pasiek

(W ILDE 1996a i b, B RATKOWSKI 1999a i b). Obnóża pyłkowe są drugim

produktem pszczelim po miodzie, którego ilość odbierana od jednej rodziny

najczęściej przekracza 1 kilogram. W porównaniu z kitem pszczelim i woskiem,

mającymi marginesowe znaczenie w strukturze produkcji pasiecznej, pozys-

kiwanie obnóży pyłkowych zwiększa w łatwy sposób dochód osiągany z pasieki.

Celem pracy jest wykazanie możliwości intensywnego pozyskiwania obnóży

pyłkowych jako produkcji w pełni opłacalnej w warunkach klimatyczno-pożyt-

kowych Polski. Podjęto także próbę odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule

pracy, czy opłaca się ukierunkowywać pasieki profesjonalne tylko na pozys-

kiwanie pyłku?

Wpływ warunków klimatyczno-pożytkowych i zastosowanej

technologii na pozyskiwanie obnóży pyłkowych

O sukcesie finansowym gospodarstwa pasiecznego decydują nie tylko zaan-

gażowanie i ciężka praca pszczelarza, lecz także liczba dostępnych pożytków

i warunki pogodowe, które wystąpią w sezonie. Warunki klimatyczno-pożyt-

kowe zdecydowanie wpływają na ilość odebranych obnóży pyłkowych. W kra-

jach o dłuższym okresie wegetacji można pozyskać, bez specjalnych zabiegów,

nawet 13 kg obnóży pyłkowych (N ELSON i in. 1987). Polska należy do krajów

o umiarkowanych warunkach i u nas można pozyskać ok. 2 kg tego produktu.

Stosując specjalne technologie pasieczne, można podnieść średnią wydajność

pyłku od jednej rodziny nawet do 8 kg. W pasiece Katedry Pszczelnictwa UWM

w Olsztynie od rodzin wybitnych pod tym względem pozyskiwano nawet 20 kg

obnóży pyłkowych (W ILDE ,B RATKOWSKI 1997).

Pozyskiwanie pyłku jest mniej uzależnione od warunków klimatycznych

niż produkcja miodu. W okresach nie sprzyjających produkcji miodu pszczoły

znacznie chętniej gromadzą zapasy pyłkowe, ponadto pyłek kwiatowy jest

Korzyści ukierunkowywania pasiek ...

w mniejszym stopniu wypłukiwany przez deszcz. W latach „sprzyjających”

można rozpocząć pozyskiwanie pyłku nawet 2 – 3 tygodnie przed rozpoczęciem

kwitnienia rzepaku. Z reguły pszczelarze kończą odbieranie pyłku w połowie

kwitnienia plantacji gryki. Terminy kwitnienia głównych roślin pyłkodajnych

pozwalają przy prowadzeniu gospodarki wędrownej na odbieranie pyłku nawet

przez 2 – 3 miesiące w sezonie. W czasie pozyskiwania pyłku należy unikać

plantacji łubinu żółtego, ponieważ pyłek tej rośliny jest bardzo gorzki, a nawet

niewielka domieszka może zdyskwalifikować całą partię pyłku jako produktu

nieprzydatnego do spożycia.

Opłacalność pozyskiwania obnóży pyłkowych jest uzależniona od wielu

czynników, na które pszczelarz może w różnym stopniu wpływać. Najbardziej

efektywne są poławiacze pyłku z zastosowaną płytką strącającą o średnicy

oczek od 4,8 do 5,0 mm i grubości 3 – 5 mm lub płytki żebrowane, które

dodatkowo ułatwiają pszczołom przejście przez otwory. Przy zastosowaniu

tego typu przegród strącających możemy liczyć na ok. 40% efektywność

poławiania. Zależy to jednak od pory sezonu, długości pozyskiwania i liczby

otworów w płytce. Doświadczenia prowadzone w Katedrze Pszczelnictwa

UWM w Olsztynie wykazały, iż efektywność odławiania przy zastosowaniu

tego rodzaju płytki bezpośrednio po założeniu poławiaczy wynosiła od 38 do

50%, a w czasie powtórnego pomiaru w połowie lipca spadła do 16,4% (B OBRZE-

CKI ,W ILDE 1990). Inne badania dowodzą, iż zastosowanie odpowiednich tech-

nologii odbierania pyłku umożliwia efektywniejsze wykorzystanie pożytków

i znacznie poprawia opłacalność produkcji. Najbardziej efektywne jest długo-

trwałe odbieranie pyłku w rodzinach macierzystych i nowo tworzonych od-

kładach (W ILDE ,B RATKOWSKI 1995) – tabela 1. Do pozyskiwania pyłku możemy

zaangażować również rodziny słabsze, a są one w stanie przynieść podobną

ilość pyłku jak rodziny silne (B OBRZECKI ,W ILDE 1989).

Tabela 1

Table 1

Odebrane obnóża pyłkowe w latach 1994 – 1995 (średnio kg/rodzinę) przy zastosowaniu różnych

technologii pasiecznych (wg W ILDE iB RATKOWSKIEGO 1995)

Pollen trapped in the years 1994 – 1995 (on average, kg/hive) with the application of different bee

management technologies (W ILDE and B RATKOWSKI 1995)

Technologia pasieczna

Bee management

z rzepaku ozimego

from winter rape

Pyłek pozyskany – Pollen trapped

z bobiku i gryki

from field bean

ogółem – total

and buckwheat

Tradycyjna gospodarka pasieczna

Traditional bee management

1.7

0.9

2.6

Tworzenie odkładów

Building of nuclei

2.9

4.5

7.4

Przesiedlanie na węzę

Transferring on wax foundation

2.3

3.2

5.5

Jerzy Wilde, Janusz Cichoń, Paweł Grabowski

Pozyskiwanie pyłku a zbiory miodu

Pszczelarze często zastanawiają się, czy pozyskiwanie pyłku nie wpływa

negatywnie na produkcję miodu. Większość badań potwierdza, iż odbieranie

rodzinom 2 – 3 kg pyłku nie wpływa na wielkość produkcji miodu lub w niewiel-

kim stopniu może ją obniżać (L AVIE ,F RESNAYE 1963, W ILDE ,C ICHOŃ 1990,

W ILDE ,B RATKOWSKI 1995). Odbieranie pszczołom w sposób ciągły większych

ilości pyłku (powyżej 4,5 kg) obniża zbiory miodu nawet o 30%. Należy

zaznaczyć, iż na zbiory pyłku i miodu wpływa jeszcze poziom dziennego

przybytku. P OLI ˇ ˇ UK (1984) stwierdził, że pojawienie się obfitego pożytku

nektarowego (przybytki na wadze od 3 do 4,5 kg) powodowało ograniczenie

przynoszenia pyłku zaledwie do kilku gramów, natomiast gdy przybytek na

wadze spadł do 0,1 – 0,2 kg, pszczoły zaczęły intensywnie zbierać obnóża

pyłkowe w ilości 190 – 236 g dziennie. Można więc stwierdzić, iż pozyskiwanie

obnóży pozwala efektywniej wykorzystywać pożytki mniej obfite oraz takie,

które wystąpiły w dniach nie sprzyjających nektarowaniu roślin (przerwy

między opadami, długotrwała susza, niska temperatura).

Według badań prowadzonych w Kanadzie w ciągu ok. 3 miesięcy uzyskano

średnio 9,4 kg pyłku z 0,9 kg pakietu (N ELSON i in. 1987). Mimo niższych o 20%

zbiorów miodu, wartość sprzedanych produktów była większa o 21% w rodzi-

nach z poławiaczami (tab. 2).

Tabela 2

Table 2

Porównanie produkcji miodu i pyłku oraz wartości z niej uzyskanych (wg N ELSONA i in. 1987)

Comparison of honey and pollen yields and their value (following N ELSON et al. 1987)

Średnia produkcja

Procent

Średnia produkcja

Różnica

miodu

pyłku

Rok

Grupa

różnicy

wartości

Average honey

Average pollen

Year

Group

Percentage

Difference

production

of difference

of value

(kg)

bez poławiaczy

no pollen traps

115

–

1983

z poławiaczami

with pollen traps

12.7

bez poławiaczy

no pollen traps

130

–

1984

z poławiaczami

with pollen traps

106

7.2

bez poławiaczy

no pollen traps

122

–

1985

z poławiaczami

with pollen traps

109

8.4

Średnio

bez poławiaczy

122

–

z 3 lat

no pollen traps

Average for

z poławiaczami

3 years

9.4

with pollen traps

Korzyści ukierunkowywania pasiek ...

Prawidłowość tę potwierdzają również wyniki uzyskiwane w Katedrze

Pszczelnictwa UWM w Olsztynie, gdzie rodziny z poławiaczami na ogół zawsze

charakteryzowały się większą produkcyjnością od rodzin bez poławiaczy (W ILDE

1995, W ILDE iB RATKOWSKI 1996). Należy przy tym podkreślić, iż w latach

„klęskowych”różnicatadochodziłanawetdo50%nakorzyśćrodzinzpoławia-

czami.

W obrocie detalicznym relacje cenowe między ceną miodu i pyłku kształtują

sięnapoziomie1:3,awhurcienawet1:4.Przeliczajączatempyłeknamiód,

pszczelarze mogą bez stosowania specjalnych technologii i ograniczeń w produk-

cji miodu uzyskać dodatkowe 7 kg miodu z rodziny. W polskich warunkach

stanowi to ponad 50% średnich zbiorów miodu z rodziny.

Opłacalność produkcji pyłku jest także uzależniona od rodzaju zastosowa-

nych poławiaczy, liczby rodzin pszczelich oraz lokalizacji pasieki. Wyliczony próg

opłacalności, a więc taka ilość wytworzonego produktu, która zwraca poniesione

koszty, zależy od ceny sprzedaży danego produktu (ceny jednostkowej) oraz

wielkości produkcji (wielkość jednostek produktu – kilogramów pyłku). Również

częstotliwość odbierania pyłku wpływa na koszty związane z koniecznością

poniesienia wydatków na dojazdy i pracę. Według W ILDE iC ICHONIA (1999),

oddalenie o 25 km od domu pszczelarza pięćdziesięciopniowej pasieki podnosi

koszty: przy zastosowaniu poławiaczy powałkowych o ok. 30%, dennicowych

– o 50%, a przy poławiaczach wylotowych nawet o 80% (tab. 3).

Tabela 3

Table 3

Dodatkowe koszty pozyskiwania pyłku w pasiece pięćdziesięciopniowej w zależności od lokalizacji

pasieki i rodzaju poławiacza (w zł, w 1997 r.) (wg W ILDE iC ICHONIA 1999)

Additional costs of pollen trapping in a 50-colony apiary in relation to the kind of pollen traps and

location of the apiary (in PLN, 1997) (following W ILDE and C ICHOŃ 1999)

Wyszczególnienie

Specification

Rodzaj poławiacza pyłku – Kind of pollen traps

powałkowy

dennicowy

wylotowy

top

bottom

entrance

Pasieka przydomowa – Apiary adjacent to the house

Poławiacze

Pollen traps

250

150

Koszty ogółem (energia, sprzęt,

poławiacze, praca)

Total costs (power, equipment,

traps, labor)

7 496

8 327

9 509

Pasieka oddalona 25 km – Apiary located 25 km from the house

Dojazdy

Access

535

1 285

3 212

Koszty ogółem (energia, sprzęt,

poławiacze, praca)

Total costs (power, equipment,

traps, labor)

10 076

11 796

15 265

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: