1. POJĘCIE ADMINISTRACJI
Adm. publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez państwo i jego zawisłe organy oraz organy samorządu terytorialnego zaspokajanie indywidualnych i zbiorowych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.
2. FUNKCJE ADMINISTRACJI
Wyróżniamy funkcje:
- policyjną
- reglamentacyjną
- świadczącą
- właścicielską
3. ZASADY ORGANIZACJI ADM. I PRAWA ADM. (POMOCNICZOŚĆ, PRAWORZĄDNOŚĆ, CENTRALIZACJA I DECENTRALIZACJA, MONIZM I DUALIZM)
Do zasad organizacji administracji i prawa administracyjnego zaliczamy:
- zasadę pomocniczości
- zasadę praworządności
- zasadę centralizacji i decentralizacji
- zasadę monizmu i dualizmu
Zasada pomocniczości (subsydiarności)
Zasada ta polega na pozostawieniu jednostce, małej wspólnocie możliwości załatwiania spraw, wykonywania zadań, które jej dotyczą.
Państwo nie powinno pozbawić jednostki inicjatywy działania, ani odpowiedzialności.
Zasada praworządności
Podstawowa zasada państwa prawa.
Organy administracji działają na podstawie prawa. Wyraża się także w ścisłym sformułowaniu kompetencji, zadań i odpowiedzialności.
Praworządność to również oparcie Zasada centralizacji i decentralizacji
Centralizacja charakteryzuje administrację rządową, a decentralizacja administrację samorządową.
Decentralizacja jest to przeniesienie części uprawnień władzy centralnej na organy niższych szczebli.
Centralizacja to układ organów pozostający pod władzą organów zwierzchnich.
Zasada monizmu i dualizmu
Dotyczy administracji rządowej, tworzy jednolitą całość.
Zasada monizmu występuje na szczeblu centralnym i naczelnym.
Dualizm administracji to działanie w terenie administracji rządowej i samorządowej.
5. PODZIAŁ PRAWA ADM.
Podział prawa administracyjnego:
1)- materialne – zawiera prawa i obowiązki podmiotów administrowanych
- ustrojowe – dotyczy ustroju, czyli organizacji administracji
- procesowe – postępowanie administracyjne
2) prawo administracyjne:
- część ogólna- organizacja administracji, kontrola nad administracją, prawne formy działania administracji
- część szczególna – ustawy
3) prawo administracyjne:
- wewnętrzne –np. okulnik, wytyczna, instrukcja, zarządzenie, uchwała
Instrukcja- zawiera pewne wskazówki co do sposobu postępowania organu ale nie określa konkretnego celu.
Wytyczna - wskazuje cel jaki organ ma osiągnąć natomiast nie określa sposobów jego osiągnięcia.
Okólnik- może zawierać pewne zalecenia, opinie, jego treścią mogą być zakazy, nakazy.
- zewnętrzne – adresowane do aparatu zewnętrznego
4) prawo administracyjne:
- publiczne
- prywatne
6. ŹRÓDŁA PRAWA ADM. POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE
Źródła prawa są to sposoby w jakich się tworzy, utrzymuje i zmienia Prawo. Są to również dokumenty zawierające zbiory norm. Te normy pochodzą od prawodawcy.
Cechy źródeł prawa administracyjnego:
- wielość i różnorodność – źródeł prawa administracyjnego jest wiele i są zróżnicowane pod względem formy, treści i organów, które je stanowią, mają również zróżnicowaną moc obowiązującą
- brak kodyfikacji – nie ma kodeksu prawa administracyjnego.
- większość źródeł pochodzi od samej adm.
- element
- kompleksowość źródeł prawa adm.– źródła prawa adm. zawierają często przepisy typowe dla innych gałęzi prawa,
Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą:
- Konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia z mocą ustawy
- rozporządzenia
- prawo miejscowe
Konstytucja – najwyższe źródło praw, wspólne dla wszystkich gałęzi prawa.
Ustawa – jest drugim źródłem obowiązującego prawa po Konstytucji.
Zakres tematyczny:
- szczegółowe kwestie dotyczące ustroju i funkcjonowania administracji
- realizacja praw, wolności i obowiązków jednostki
Rozporządzenie z mocą ustawy – źródła nietypowe, może je wydać tylko prezydent w stanie wojennym. Wydanie łączy się z koniecznością uregulowania niecierpiące zwłoki a Parlament nie może zebrać na obrady. Akty typowe dla administracji ale mają taką moc jak ustawa.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe – źródło prawa powszechnie obowiązującego.
Z umów międzynarodowych tylko ratyfikowane mają moc powszechnie obowiązującą.
Ratyfikacja – gest, poprzez który państwo zobowiązuje się do przejęcia i wykonania umowy międzynarodowej, często towarzyszy mu podniosła forma.
Umowy ratyfikowane to te, które zostały podpisane przez Prezydenta RP.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe ogłaszane są w Dzienniku Ustaw i z chwilą ogłoszenia stają się częścią prawa krajowego.
Rozporządzenia nazywane są często przedłużeniem ustawy lub jako akty wykonawcze do ustawy.
7. PUBLIKACJA I WEJŚCIE W ŻYCIE ŹRÓDEŁ PRAWA ADM.
Źródła praw powszechnie obowiązującego muszą być należycie ogłoszone, reguluje to ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych.
Źródła te ogłasza się w tzw. organach promulgacyjnych (zbiory dokumentów określonych ustaw):
- Dziennik Ustaw
- Monitor Polski
- Wojewódzki Dziennik Urzędowy
8. PRAWO MIEJSCOWE
Prawo miejscowe to Prawo, które obowiązuje na określonym obszarze państwa.
Terytorium obowiązywania prawa miejscowego wyznaczane jest z reguły zasadniczym lub specjalnym podziałem terytorialnym państwa. Zwykle obowiązuje ono na obszarze gminy, powiatu, województwa.
Przesłanki tworzenia prawa miejscowego:
- uwzględnienie specyfiki lokalnej – niektóre sprawy wymagają odmiennej regulacji na poszczególnych częściach terytorium państwa
- zasadne jest by o sprawach lokalnych decydował prawodawca lokalny a nie centralny
- poprzez Prawo miejscowe organy terenowe mogą szybciej reagować na różne strony zagrożenia.
9. POJĘCIE I KLASYFIKACJA ORGANÓW ADM. PUBLICZNEJ
Organ administracji publicznej – człowiek lub grupa ludzi znajdujące się w strukturze organizacyjne państwa lub samorządu terytorialnego powołany w celu realizacji prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Podział organów administracji publicznej:
1) ze względu na skład osobowy:
- jednoosobowe – wójt, wojewoda, minister
- kolegialne – Rada Ministrów, Zarząd Powiatu
2) podstawowy podział:
- organy państwowe
- organy rządowe – Rada Ministrów
- organy samorządowe – wójt
3) ze względu na zakres działania:
- organy naczelne
- organy centralne – Komitet Obrony Kraju
- organy terenowe – wojewoda, burmistrz, wójt, prezydent
4) ze względu na zdolność rozstrzygania spraw:
- organ I instancji – organ na podstawie przepisów prawa materialnego jest kompetentny do załatwienia sprawy
- organ II Instancji – organ właściwy do rozpoznania danej sprawy administracyjnej w związku z wniesionym środkiem zaskarżenia
Organ administrujący – podmiot któremu prawo przydaje funkcję administrowania lub któremu prawo stwarza podstawy do przydania funkcji administrowania a przydanie to nastąpiło.
Urząd – wyróżniamy trzy pojęcia:
1) zespół kompetencji związanych z określonym organem adm. publicznej, np. Urząd Ministra, Urząd Wojewody
2) szczególna nazwa organu adm. publicznej, np. Urząd Morski, Urząd Celny. Urząd Górniczy
3) zespół osób przydanych organowi adm. publicznej do pomocy w wykonywaniu jego kompetencji, np./ Urząd Miasta, Urząd Wojewódzki.
10. TERENOWA ADM. ZESPOLONA I NIEZESPOLONA
Administracja zespolona –organy adm. rządowej działające w woj. Zostały podporządkowane wojewodzie. Ma to zapewnić bezpośredni nadzór wojewody nad tymi organami oraz realizację jednolitej polityki rządu w terenie Wyróżniamy:
- zespolenie osobowe (personalne)
- zespolenie kompetencyjne – wojewoda może zlecić organom adm. rządowej kompetencje do wydawania decyzji adm. w imieniu wojewody
- zespolenie finansowe – aktualnie występuje jeden budżet w adm. rządowej w woj. Za który odpowiada wojewoda z tego budżetu wydziela środki poszczególnym organom adm. rządowej.
Administracja niezespolona - o niezespoleniu decyduje ustawodawca. Niezespolone są organy, które wykonują zadania przekraczające obszar jednego woj. Np. Dyrektor Urzędu Morskiego, Dyrektor Urzędu Górniczego. Ponadto o niezespoleniu decyduje również wykonywanie zadań kontrolno – nadzorczych przez organy niezespolone co wiąże się z koniecznością zapewnienia im apolityczności, samodzielności i niezależności od Wojewody
12. DUALIZM ADM. PUBLICZNEJ
Dualizm charakteryzuje podział organów i zadań ad. publicznej na rządowe i samorządowe, najlepiej realizowana jest ona na szczeblu województwa, gdzie obok adm. rządowej działa samorząd terytorialny. Przejawia się również w zadaniach adm. samorządowej, obok własnych wykonuje również zadania zlecone przez adm. rządową.
13. Wojewoda
Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Wojewoda jest:
1. przedstawicielem Rady Ministrów w województwie- z tego tytułu odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa, co między innymi polega na:
2. zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej- i w tym zakresie:
· kieruje nią i koordynuje jej działalność,
· zapewnia warunki do skutecznego jej działania,
· ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.
3. organ nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
4. jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,
· reprezentantem Skarbu Państwa
14.zakład administracyjnY
1. pojęcie zakładu administracyjnego występuje w rozumieniu prawa administracyjnego i jego nauki; ono właśnie będzie poddane charakterystyce prawnej.
Typowymi zakładami administracyjnymi są:
Szkoły, biblioteki publiczne, szkoły wyższe, przedszkola
15. NACZELNE ORGANY ADM. RZĄDOWEJ (RODZAJE, POZYCJA, ZADANIA)
Naczelne organy adm. rządowej to te spośród organów adm. publicznej, które są powoływane przez prezydenta bezpośrednio czy też po uprzednim wyborze przez sejm. Naczelnymi organami adm. rządowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze adm. rządowej. Naczelnymi organami adm. rządowej są organy powoływane przez prezydenta czy sejm i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa. Do naczelnych organów adm. rządowej należą:
1) prezydent – organ jednoosobowy wybierany w wyborach przez naród na kadencję 5 lat w wyborach powszechnych.
Kompetencje char. dla władzy urzędowej:
- inicjatywa ustawodawcza
- podpisywanie ustaw
- możność zawetowania ustawy
- mianowanie sędziów
2) Rada Ministrów – organ kolegialny, naczelny
Cechy:
- kolegialny, naczelny organ adm. rządowej, w skład którego wchodzą jednoosobowe naczelne organy adm. rządowej (ministrowie)
- realizuje bieżącą politykę państwa
Organy wewnętrzne RM
- komitety stałe i doraźna
- komisje wspólne
- rady i zespoły
3) Prezes RM i ministrowie
16. CENTRALNE ORGANY ADM. RZĄDOWEJ
Centralne organy adm. nie wchodzą w skład rządu, poza wyjątkami określonymi w ustawach. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju. Centralne organy adm. rządowej powoływane są najczęściej przez Prezesa Pady Ministrów. Organami zwierzchnimi tych organów są: sejm, Rada Ministrów, Prezes rady Ministrów, poszczególni ministrowie. Centralne organy adm. rządowej są organami zwierzchnimi terytorialnych organów adm.
- Główny Inspektor Pracy
- GIODO
- Prezes Instytutu pamięci Narodowej
- Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
- Szef Agencji Wywiadu
- szef Służby Cywilnej
- Główny Lekarz Weterynarii
17. ISTOTA, CECHY I RODZAJE SAMORZĄDÓW
Samorząd to najogólniej zakres kompetencji do zawiadywania własnymi sprawami, rządzić samemu własnymi sprawami. Funkcjonowanie samorządu musi zawierać prawne umocowanie – ustawa, Konst.
Każdy samorząd cechuje:
- samodzielność
- niezależność
- korporacyjność
Samorząd jest zbudowany w oparciu o zasadę decentralizacji. Wszystkie samorządy w Polsce wykonują zadania z zakresu adm. publicznej.
Samorząd gospodarczy
Skupia ludzi mających wspólne interesy gospodarcze. Samorząd gospodarczy działa w dziedzinie handlu, rolnictwa, przemysłu, usługi i jest wspólnotą interesów ekonomicznych.
Zadania samorządu gospodarczego:
- projektowanie lub opiniowanie aktów prawnych
- popieranie rozwoju przedsiębiorczości
- wspieranie rozwoju gospodarczego kraju
Samorząd zawodowy
Obecnie w Polsce posiada 10 zawodów. Samorząd zawodowy to wspólnota osób wykonujących ten sam zawód. Przynależność do samorządu zawodowego następuje z mocy prawa z chwilą zdobycia uprawnień do wykonywania określonego zawodu
Cechy wolnych zawodów:
- wysokie kwalifikacje
- duża niezależność w wykonywaniu zawodu (obowiązek osobistego świadczenia pracy)
- obowiązek zachowania tajemnicy pracy
- możliwość nieskrępowanego wykonywania zawodu
- więź pomiędzy wykonawcą zawodu a odbiorcą usługi (usługobiorcą).
Charakter usług wykonywanych w ramach wolnych zawodów dot. często najważniejszych dla człowieka dóbr i wartości: życia, zdrowia, wolności, dóbr osobistych.
Samorząd terytorialny
1) tzw. szczeblowość samorządu:
- model jednostopniowy
- model dwustopniowy
- model trójstopniowy – obecnie
2) - model unitarny
- model dualistyczny
Teorie sam. teryt.:
- teoria naturalistyczna samorządu – zakłada prymat sam. wobec państwa
- teoria państwowa – zakłada prymat państwa wobec sam
- teoria polityczna – istotę samorządu upatruje w społecznym, bezinteresownym wykonywaniu na rzecz wspólnoty nieskazitelnym char. pracowników sam.
Cechy sam. teryt.:
- sam. teryt. Tworzy terytorium i ludzie
- określenie zadań i kompetencji które wspólnota wykonuje we własnym imieniu przez własne organy
- samodzielność jednostki sam.
- posiadanie osobowości prawnej
- sądowa ochrona samodzielności
- nadzór państwowy oparty na kryterium legalności
- uprawnienia wspólnoty do kształtowania wewnętrznej organizacji sam.
18. WŁADZE A ORGANY SAM. TERYT.
W sam. teryt. występują Formy demokracji bezpośredniej i pośredniej. Generalnie władza przypisana jest mieszkańcom, w gminie mieszkańcy tworzą wspólnoty lokalne, tak samo w powiecie, a w woj. Wspólnoty regionalne.
Formy demokracji bezpośredniej (mieszkańcy podejmują bezpośrednie rozstrzygnięcia):
- wybory – wybierani są członkowie organów stanowiących oraz wójt, burmistrz, prezydent. Czynne Prawo wyborcze posiadają pełnoletni mieszkańcy gminy. Wybory SA powszechne i wszyscy uprawnieni mogą wziąć w nich udział.
- referendum (plebiscyt) – wyróżniamy 2 formy:
* obowiązkowe – dot. odwołania organu przed upływem jego kadencji
* dobrowolne – może być zorganizowane w każdej sprawie dot. jednostki.
Inicjatorem referendum jest organ stanowiący jednostki sam. lub z inicjatywy mieszkańców Przy ref. zorganizowanym z inicjatywy mieszkańców wymagane jest by co najmniej 10% uprawnionych do głosowania opowiedziało się za ref. Z inicjatywą przeprowadzenia ref. w celu odwołania organu stanowiącego nie może wystąpić ten organ. Żeby ref. było ważne musi wziąć w niej udział 30% uprawnionych do głosowania. Wynik ref. jest wiążący jeśli za określoną opcją opowie się więcej niż połowa głosujących (50+1), natomiast w sprawach samoopodatkowanie mieszkańców gminy musi być większość 2/3
- zebranie wiejskie – forma pośrednia między organem a głosowaniem. Mieszkańcy sołectwa uprawnieni do głosowania podejmują rozstrzygnięcie na wspólnym zebraniu
- konsultacje społeczne – nie mają char. wiążącego, jedynie są formą zasięgnięcia opinii mieszkańców.
Formy demokracji pośredniej – organy samorządu
Klasyfikacja organów:
Z uwagi na sposób kreacji wyróżniamy:
- organy wybierane w wyborach powszechnych (wójt, Rada gminy, Rada powiatu, sejmik województwa)
- organy powoływane przez organy stanowiące (zarząd powiatu, zarząd województwa)
- organy uchwałodawcze (Rada gminy, Rada powiatu, sejmik wojewódzki)
- organy wykonawcze (wójt, zarząd powiatu, zarząd województw)
- organy jednoosobowe (w...
chomixus