ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE Z PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
1. POJĘCIE ADMINISTRACJI
Występuje w trzech znaczeniach:
1. Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych
2. To działalność o specjalnych cechach podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym
3. To ludzie zatrudnieni( powołani, nominowani, wybierani, przyjęci w oparciu o umowę cywilną) w strukturach wyodrębnionych w 1 znaczeniu.
Ponadto można ją rozpatrywać:
- z obszaru definicji negatywno-przedmiotowej- administracja jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwa( i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem
- z obszaru definicji negatywno-podmiotowej- administracja jest to działalność tych organów publicznych( państwowych), które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi
- z obszaru definicji przedmiotowej pozytywnej- administracja to działalność( celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, ciągła, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza, swoista) mająca na celu realizację zadań publicznych
- z obszaru definicji pozytywnej podmiotowej- administracja to działalność organów administracyjnych
2. POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych regulujących administrację publiczną( działalność publiczną). Drugi z podstawowych sposobów definiowania prawa administracyjnego opiera się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa tj. władztwa. Cecha ta umożliwia jednostronne rozstrzyganie sytuacji indywidualnych, które jest trwałe i obowiązujące wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczone przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku. Czyli, prawem administracyjnym jest prawo, które zawiera element władztwa.
4. PRAWO ADMINISTRACYJNE A PRAWO CYWILNE
W pawie cywilnym występuje formalna równość podmiotów, natomiast w prawie administracyjnym występuje władztwo administracyjne. Władztwo to polega na tym, że podmiot administracji działający na podstawie normy prawnej władczo( jednostronnie) rozstrzyga o pozycji prawnej drugiej strony stosunku prawnego. W wypadku gdyby adresat decyzji uchylał się od realizacji nałożonego obowiązku to organ administracji może zastosować przymus państwowy.
5. ADMINISTRACJA A WŁADZA USTAWODAWCZA I SĄDOWNICZA – W Polsce mamy trójstopniowy podział władzy; władze ustawodawczą (parlament), wykonawczą (rząd i prezydent), sądowniczą (sądy). Administracja jest to działalność tych organów publicznych (państwowych) które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi, jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwowa poza ustawodawstwem i sądownictwem. Mieści się ona w pojęciu władzy wykonawczej, polega na wykonywaniu ustawy.
6.WEWNĘTRZNE PRAWO ADMINISTRACYJNE
Terminem wewnętrzne prawo administracyjne określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się( nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji publicznej.
Układ kierownictwa określić można jako hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierującego( nadrzędnego)- podporządkowanego oraz przełożonego- podwładnego w strukturze organu.
Ogólną cechą dyrektyw wewnętrznego prawa administracyjnego jest ich ograniczony zasięg obowiązywania. Wydawane są one na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami. Ponadto cechuje je zróżnicowanie postaci, zmienność i dowolność nazw, pod jakimi występują w praktyce, a także brak generalnego obowiązku publikowania aktów. Różni je to od prawa powszechnie obowiązującego. można powiedzieć, że akty prawa wew. Mają złożoną naturę z punktu widzenia ich treści: mogą być aktami ogólnymi i indywidualnymi a także abstrakcyjnymi i konkretnymi.
Akty kierownictwa wewnętrznego:
- wydawane są na podstawie ustawy, istnieje upoważnienie ustawowe
- ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty- czy organy jednoosobowe- monokratyczne(np. minister lub prezydent), czy wieloosobowe- kolegialne( np. RM)
- muszą być zgodne z ustawą
- regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie przepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek; zasady odnoszą się do użytkowników; wydają je organy adm. publicznej
-wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne
7. POJĘCIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Administracja publiczna to:
· wyodrębnione w państwie struktury organizacyjne, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym
· wszelkie działania, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym
· ludzie, urzędnicy zatrudnieni w tych strukturach organizacyjnych
· przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy państwa( sejm, senat) oraz organy samorządu terytorialnego
zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.
8. FUNKCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Administracja publiczna musi wypełniać następujące funkcje na rzecz interesu publicznego:
· klasyczna administracja porządkowo- reglamentacyjna to klasyczne funkcje policyjne państwa związane z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Stosowane są tu instrumenty władcze: nakazy, zakazy policyjne, zezwolenia adm. Powinna być wykonywana jak najbliżej podmiotu prawa czy miejsca którego dotyczy. Ma dużo wspólnego z działalnością orzeczniczą sądów- polega na wydawaniu aktów stosowania przepisów prawa. Główną zasadą tu jest zasada iż: jednostka ma przestrzegać obowiązujące prawo a władza może ją do tego przymusić
· administracja świadcząca to funkcje organizacyjno- prestacyjne, chodzi tu o przejęcie odpowiedzialności za rosnący zakres usług( oświata, ochrona zdrowia, kultura- usługi typu społecznego oraz wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie miast, światło i energetyka cieplna- usługi typu technicznego). Usługi świadczone są za pośrednictwem instytucji. Bierze udział w organizowaniu badań naukowych. Zarządza rozbudowaną infrastrukturą i zatrudnia dużą liczbę pracowników. Powinna być prowadzona przez samorząd różnych szczebli. Jej problemem jest wielka liczba odbiorców usług.
· administracja właściciel wykonuje uprawnienia właścicielskie państwa w odniesieniu do majątku publicznego i gospodarczego. Wiąże się z funkcją inwestorską gdyż nabywa nieruchomości, modernizuje i wnosi budynki i budowle.
9. NORMY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Ø normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą tworzenia i obsadzania organów adm. i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Usunięcie tych norm poza granice prawa adm. nie jest możliwe, ponieważ określone nieprawidłowości w toku stosowania tych właśnie norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenie dla prawidłowości realizacji norm prawa materialnego
Ø normy prawa materialnego określają:
1.gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych
1. gdy stosunki prawne( praw i obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa
Ø normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wydanie i kontrolowanie decyzji adm., jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.
10. ADMINISTRACJA RZĄDOWA A ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA
Do elementów wspólnych administracji rządowej i samorządowej należą;
Ø funkcjonują w ramach państwa
Ø funkcjonują i działają na podstawach prawa
Ø powołane są dopełniania zadań publicznych( funkcja służebna)
Ø działają w ramach władzy wykonawczej
Ø mogą korzystać z władczości( podporządkowanie, nadrzędność).
Do elementów różniących administrację rządową od samorządowej należą:
v adm. rządowa ma charakter schierarchizowany ( pionowy układ- wertykalny), scentralizowany( organy najwyższe podejmują decyzje i są na samej górze)
adm. samorządowa ma charakter zdecentralizowany, istnienie samorządu terytorialnego, działanie na podstawie ustaw samodzielnie
PŁASZCZYZNY DZIAŁANIA SAMODZIELNOŚCI:
-sama kreuje swoje organy( wybory )
-samodzielne tworzenie prawa na podstawie ustaw
-władza należy do wspólnoty mieszkańców
-samodzielność finansowa
-swoboda prowadzenia działalności gospodarczej( zbywanie, nabywanie)
v adm. rządowa sprawuje nadzór nad adm. samorządową(nadzór weryfikacyjny na podstawie prawa pod kątem zgodności działań określonej struktury)- nadzór sprawuje Prezes RM, wojewoda, Regionalna Izba Obrachunkowa
v adm. rządowa może zmieniać treść ustaw
11. PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE
Organ administrujący to każdy podmiot, który uczestniczy w realizacji funkcji administracji( zadań administracyjnych) bez względu na charakter podstawy prawnej uprawniającej do podejmowania takiego działania. Musi być to podstawa prawna zgodna z prawem, określająca charakter kompetencji i ich zakres, muszą to być kompetencje z zakresu adm., publ. Podstawami są; Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, porozumienia i umowy publiczno- prawne, akty o charakterze wewnętrznym.
RODZAJE PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH:
1.organy administracji państwowej- to organy adm. rządowej i samorządowej( uznane przez normy prawa ustrojowego z odpowiednimi kompetencjami)
2. związki samorządów
3. przedsiębiorstwa państwowe
4. organizacje społeczne, społeczno- zawodowe i zawodowe( ustawowe określenie zakresu kompetencji)- LOK, Związek Wędkarski
5. osoby prawne prawa prywatnego- sp. Zo.o, sp. Akcyjna- oraz tworzone przez samorządy terytorialne dla realizacji zadań własnych ST – np. wodociągi, oczyszczalnie, cmentarze
6. osoby fizyczne umocowane do realizacji zadań z zakresu administracji
7. organy jednostek organizacyjnych( pomocnych) np. ST- rada osiedla, sołtys, rada dzielnicy
8. kierownicy osób prawnych prawa publicznego- rektor uczelni wyższej
9. kierownicy jednostek organizacyjnych wyodrębnione przez organ administracji- dyrektor szkoły
12. RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Do źródeł prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego należą:
§ KONSTYTUCJA
§ USTAWY
§ RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE
§ ROZPORZĄDZENIA
§ AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
Powszechnie obowiązujące źródło prawa adm. musi zawierać choć 1 normę abstrakcyjną i generalną. Jest to katalog zamknięty- numerus clausus .
KONSTYTUCJA statuuje porządek prawny. Jest w hierarchii źródeł prawa adm. aktem normatywnym najwyższej rangi. Ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno- gospodarczego państwa, strukturę i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organów państwa, a także zasady i treść stosunków między obywatelami a państwem. Pozostałe normy wydawane w zgodzie z Konstytucją muszą tworzyć spójny system prawa.
USTAWA jest aktem normatywnym uchwalanym przez parlament. W hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji, co oznacza, że pod względem mocy prawnej konstytucji ustępuje. Ustawa nie może być sprzeczne z konstytucją. Pewne materie z zakresu adm. publicznej mogą być regulowane wyłącznie ustawami np. :
q Ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności
q Zasady organizacji i tryb pracy Rady Ministrów
q Zakres działania oraz tryb powoływania i odwoływania wojewodów
q Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych
q Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego
Sprawy objęte materią ustawową nie mogą być regulowane aktami normatywnymi niższego rzędu niż ustawa, zatem nie mogą być regulowane także rozporządzeniami.
Warunkiem wejścia w życie ustaw jest ich ogłoszenie. Urzędowe ogłoszenie ustawy następuje przez jej publikację w Dzienniku Ustaw RP.
(13) W demokratycznym państwie prawa, konstytucja oraz ustawy mają zasadnicze znaczenie dla adm. publicznej, gdyż tworzą dla tej adm. podstawy działania i ustalają granice działania.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE przejawiają się one najczęściej w formach traktatów, umów, porozumień. Zawarcie umowy międzynarodowej oznacza ustalenie przez państwa wzajemnych praw i zobowiązań.
Umowa międzynarodowa staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Dokonywana jest przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie. Zgoda Sejmu na ratyfikacje nie jest wymagana wobec wszystkich umów międzynarodowych, lecz wobec tych które dotyczą:
1. pokoju, sojuszu, układów politycznych lub układów wojskowych
2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
3. członkostwa RP w organizacji międzynarodowej
4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
5. spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy
Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy.
W szczególnych sytuacjach ratyfikowana umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawą. Ma to miejsce w wypadku umowy międzynarodowej ratyfikowanej za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
ROZPORZĄDZENIA są to akty wykonawcze do ustaw, które szczegółowo regulują różne kwestie. Do wydania r. niezbędna jest podstawa prawna zawarta w ustawie- delegacja ustawowa, która musi być:
· szczegółowa podmiotowo- wyraźne określenie organu państwowego uprawnionego lub zobligowanego do wydania tego aktu; zakaz subdelegacji- zakaz przenoszenia tych kompetencji na inny nieupoważniony organ
· szczegółowa przedmiotowo- określa charakter spraw, które mają być poddane regulacji
· szczegółowa treściowo- wytyczne co do treści aktu, dotyczące głównie kierunków przyszłych rozwiązań
Jeżeli nie będzie choć 1 z wyżej wymienionego elementu to upoważnienie ustawowe jest nieważne.
Rozporządzenie wydaje: minister, wojewoda(są one o mniejszym zasięgu), premier, RM, prezydent, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych- obecnie Minister Nauk.
ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY to akt wyjątkowy wydawany:
· w chwili gdy zostanie ogłoszony stan wojenny
· gdy Sejm nie może zebrać się na obrady
· z wnioskiem RM
Może być uchylone na pierwszym zebraniu Sejmu.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO to przepisy wykonawcze do ustaw wydawane:
v w gminie przez Radę Gminy
v w powiecie przez Radę Powiatu
v w województwie samorządowym przez Sejmik Wojewódzki
v w województwie rządowym przez wojewodę
W sprawach nie cierpiących zwłoki Zarząd Gminy, Powiatu, Województwa.
Na prawo miejscowe składają się też przepisy porządkowe. W gminie akty prawa miejscowego ogłaszane są poprzez np. rozplakatowanie, powszechną prasę. Reszta( powiat, woj.) musi być opublikowane w Wojewódzkim Dzienniku Ustawowym.
Do źródeł prawa wewnętrznego należą:
o zarządzenia
o statuty
o regulaminy
o okólniki
Obowiązują tylko wewnątrz danej struktury organizacyjnej. Zwyczaj nie jest źródłem prawa, a orzeczenie sądów nie jest powszechnie obowiązujące.
- wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne.
13. ROLA USTAWY WDZIAŁALNOŚCI ADM. – ustawa jest aktem normatywnym uchwalanym przez parlament. W hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji. Ustawa ma charakter źródła prawa powszechnie obowiązującego. Ustawa ma zasadnicze znaczenie dla adm. pub. gdyż tworzy do tej adm. podstawy działania i określają granice działania. Pewne materie z zakresu adm. pub. mogą być regulowane wyłącznie ustawami. Są to ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności zasady organizacji tryb pracy Rada Ministrów, zakres powoływania i odwoływania Wojewodów. +
15. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI A ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Zasada ta sprowadza się do uznania, że państwo i jego organy administracyjne mogą podejmować się realizacji określonych zadań publicznych dopiero i tylko wtedy, gdy jednostka lub wspólnota jednostek nie jest w stanie temu zadaniu podołać. Zasada subsydiarności to zasada pomocniczości.
16. AKTY WYKONAWCZE STANOWIONE PRZEZ ORGANY ADM. – A) rozporządzenia z mocy ustawy – prezydent może wydać przy kontrasygnacie premiera, a po zebraniu się sejmu rozporządzenia muszą zostać zatwierdzone i to może mieć miejsce w okresie stanu wojennego. B) rozporządzenia – są to akty wykonawcze i wydają je: prezydent , ministrowie, Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, Przewodniczący Komitetów Badań Naukowych, wojewoda.
Rozporządzenia są to akty wykonawcze do ustawy – dlatego w ustawie musi się znajdować delegacja czyli podstawa prawna do wydania takiego rozporządzenia. Delegacja zawiera upoważnienie ustawowe i musi ono być skonkretyzowane: podmiotowo, przedmiotowo, szczegółowo. Zakaz subdelegacji – zakaz przekazywania z jednego organu na drugi. Kolejne akty wykonawcze stanowione przez organy adm. to : akty prawa miejscowego, akty wewnętrzne takie jak zarządzenia i ustawy, akty ściśle wewnętrzne np. ...
chomixus