Zawartość wapnia: 1,5 kg całej masy
20-25g/kg masy beztłuszczowej masy ciała
Tkanka kostna: 99%Ca
Płyny zewnątrzkomórkowe: 0,9% Ca
Płyny wewnątrzkomórkowe: 0,1% Ca
Ca w płynie zewnątrzkomórkowym-rezerwa dla Ca w płynie wewnątrzkomórkowym
Równowagę wapniową między środowiskiem zewnątrz i wewnątrzkomórkowym utrzymują:
· Ca2+
· Hormony
· Leki
Stężenie wapnia jest kontrolowane przez pompy wapniowe (aktywne transportery Ca2+) ulokowane w błonach komórkowych, mitochondrialnych, mikrosomalnych. Utrzymuja 1000 X mniejsze stężenie Ca2+ w płynie wewnątrzkomórkowym niż zewnątrzkomórkowym.
Rola Ca2+ w ustroju:
§ Składnik tkanki kostnej
§ Proces krzepnięcia
§ Podział komórkowy
§ Wpływa na stan pobudliwości komórek mięśniowych i nerwowych
§ Proces skurczu mięśni szkieletowych
§ Hamuje/pobudza czynność wielu enzymów (np.: α-amylaza, trypsyna), hormonów
§ Uczestniczy w aktywnym transporcie przezbłonowym
Zapotrzebowanie na Ca2+ :
Mężczyźni i kobiety 1 000-1 500 mg/dobę
Dzieci 1-18 lat 800-1 200 mg/dobę
Niemowlęta do roku 360- 540 mg/dobę
II i III trymestr ciąży
w czasie karmienia 1 200 mg/dobę
1. Uzależnione od obecności wit. D (aktywnej)
2. Wchłanianie jelitowe 3-5 mmol / dobę (200 mg/dobę)
3. Stopień wchłaniania Ca2+ w przewodzie pokarmowym zależy od zawartości w pokarmie
4. Wzrost wchłaniania warunkuje 1,25-(OH)2D3, parathormon, somatotropina, tyroksyna, trójjodotyronina, aminokwasy zasadowe, niskie pH soku jelitowego, laktoza
5. Hamowanie wchłaniania: kalcytonina, glikokortykosteroidy, szczawiany, fosforany, sole kwasu fitynowego, wolne kwasy tłuszczowe i wzrost pH soku jelitowego
1. nerki
2. przewód pokarmowy
Ø z kałem: 70-90%- jest to nie wchłonięty nadmiar Ca2+ oraz nie zresorbowany wapń wydzielany do przewodu pokarmowego w sokach trawiennych; zawartość Ca2+ w kale 800 mg/dobę
Ø nerkowe wydalanie Ca2+; zależy od
- ładunku Ca2+ w ultrafiltracie osocza
- sekrecji i stężenia parathormonu głównie w cewkach
dalszych
- kalcytriolu
- nerkowego wydalania jonów fosforanowych
Ø z potem przez skórę – 0,7 mmol/dobą (30 mg/dobę)
Fizjologia:
99% przesączonego Ca2+ w kłębuszkach ulega resorbcji zwrotnej w cewkach nerkowych,
1% jest wydalany z moczem
W moczu wydalanego jest 2,5-5 mmol/dobę (100=200 mg/dobę).
Wydalania Ca2+ z moczem <200 mg/dobę jest uwarunkowane od przesączania kłębuszkowego, kalcemii, czynników hormonalnych i humoralnych
Spadek kalcemii <1,75 mmol/l resorpcja może być całkowita.
Czynniki zwiększające resorpcję zwrotną Ca2+ w nefronach:
ü parathormon
ü laktacja
ü diuretyki tiazydowe
ü hipokalcemia
ü alkaloza nieoddechowa
ü hiperfosfatemia
ü zmniejszenie przestrzeni wodnej pozakomórkowej
ü ograniczona podaż Ca2+
ü nadmierna podaż fosforanów w diecie
Czynniki zmniejszające resorpcję zwrotną Ca2+ w nefronach:
ü hiperkalcemia
ü hipermagnezemia
ü kwasica nieoddechowa
ü obniżenie fosforu w organizmie
ü wzrost przestrzeni wodnej pozakomórkowej
ü kalcytonina
ü glikokortykosteroidy
ü tyroksyna
ü trójjodootyronina
ü somatotropina
ü wzrost podaży Na,Mg,galaktozy,cytrynianów
w regulacji kalcjurii i magnezurii uczestniczy receptor wapnioy CaR występujący w wielu tkankach i narządach.
Ca2+ w surowicy jest w trzech frakcjach:
v Ca2+ zjonizowany (50% ogólnego stężenia)
v Związany ze związkami drobnocząsteczkowymi <cytryniany, fosforany, siarczany> (10%)
v Ca2+ związany z białkami, głównie z albumina (40%)
Prawidłowe stężenie Ca2+ w surowicy
2,5-2,75mmol/l
Czynniki podwyższające:
v Stosowanie zbyt długo stazy naczyń przy pobieraniu krwi (zagęszczenie krwi)
v Użycie korków i probówek zanieczyszczonych solami Ca2+
Czynniki obniżające:
v Zastosowanie szczawianu jako antykoagulantu (nierozpuszczalny szczawian wapnia↓)
v Opóźnione odwirowanie pobranej krwi (kontakt elementów morfotycznych jest przyczyna osadzania się Ca2+ na krwinkach)
v Długotrwałe przechowywanie osocza zamrożonego ( w surowicy zamrożonej stężenie Ca2+ nie ulega zmianie)
Powinowactwo Ca2+ do białek np.: albuminy zależy od pH krwi;
Alkaloza oddechowa zwiększa wiązanie Ca2+ z albuminą co wpływa na wzrost puli Ca2+ związanego i zmniejszenie stężenia Ca2+ zjonizowanego.
Kwasica oddechowa obniża powinowactwo Ca2+ do albuminy powodując wzrost stężenia Ca2+ zjonizowanego.
Stęzenie Ca2+ w surowicy u osób z patologicznymi wartościami pH:
WZÓR: Caskor=(mmol/l)=Caozn(mmol/l)+0,005x(7,4-pH)
Stężenia Ca2+ w surowicy pacjentów ze zmiennym stężeniem albuminy:
WZÓR: Caskor(mmol/l)=Caozn(mmol/l)+0,02x(40-st.albuminy g/l)
Czynnikami wpływającymi na stęzenie Ca2+ zjonizowanego są:
a. Stężenie Ca2+ całkowitego w osoczu=> wzrasta po pionizacji (wzrost stężenia białka), st. Ca2+ nie zmienia się
b. stężenie Ca2+ zjonizowanego zależy od pH: ↓pH↑ Ca2+, a ↑pH↓ Ca2+
Nie stosuje się korekty wyników w przypadku zastosowania jonoselektywnych elektrod mierzących Ca2+i H+ we krwi
c. przewlekła kwasica oddechowa może zwiększać st. Ca2+ całkowitego (rozpuszczenie soli wapniowych w kościach).
Wynik oznaczenia stężenia Ca2+ zjonizowanego zależy od:
v T, pH surowicy
v Sposobu pobierania krwi i warunków jej przechowywania
v Czasu od chwili pobrania krwi do oddzielenia elementów morfotycznych i dokonania pomiaru st.Ca2+
v Czułości elektrody pomiarowej
v Zastosowania heparyny jako antykoagulantu ( w dużym st. Wpływa na jego obniżenie)
Na poziom Ca2+ w surowicy wpływa stężenie Na w osoczu.
Hiponatremia poniżej 120 mmol/l powoduje wzrost st. Ca2+ związanego z białkami i niewielką hiperkalcemię.
Hipernatremia powyżej 148 mmol/l zmniejsza ilość Ca2+ związanego z białkiem i powoduje niewilką hipokalcemię.
Kalcemia
Współistnienie trzech procesów:
1. odkładanie/uwalnianie Ca z kości
2. wchłanianie Ca z przewodu pokarmowego
3. wydalanie Ca z moczem
4.
Parathormon, kalcytonina CaR, 1,25-dichydroksycholekalcyferol warunkują prawidłowa kalcemię.
Hiperkalcemia
Stężenie Ca w surowicy >2,75 mmol/l (11mg/dl)
Przyczyny:
1. zbyt duże uwalnianie Ca z kości
2. zwiększone wchłanianie z przewodu pokarmowego
3. zmniejszone wydalanie Ca z moczem
4. współistnienie tych 3ech składowych
Patologie z hiperkalcemią:
1. nowotwory kości-pierwotne i przerzutowe
2. guzy uwalniające parathormon: rak nerki, sutka, jajnika, pęcherza moczowego, trzustki, jelita grubego
3. pierwotna niedoczynność przytarczyc - gruczolak, przerost
4. nowotwory układu krwiotwórczego: szpiczak, białaczka, chłoniak
5. hiperproteinemia
6. sarkodioza
7. idiopatyczna hiperkalcemia noworodków
8. wrodzony niedobór fosfatazy zasadowej
9. nadmiar wit. D
Wzrost stężenia Ca:
§ hydralazy
§ tiazydy
...
baya-bongo