Podstawowe informacje: > dawki leków mogą być wyrażone w: - gramach (g) - miligramach (mg) - mikrogramach (mg lub zapisane inaczej mcg) - jednostkach międzynarodowych (j.m.), np. insulina, heparyna - miliequiwalentach (mEq) - molach (mol) lub milimolach (mmol) > zawartość leków może być różna w różnej objętości, np. w 1 ml może znajdować się 0,5mg lub 1 mg lub 10 mg, itd. > 1 ml = 1 cm3 > 1 kreska w strzykawce nr 2 odpowiada 0,1 ml > 4 kreski w strzykawce insulinówce odpowiadają 0,1 ml > należy pamiętać, że kreski na dużych strzykawkach oznaczają większą objętość, np. w strzykawce nr 20 cm3 i 50 cm3 1 kreska oznacza 1 ml > układanie proporcji jako niezawodny sposób na wyliczanie zawartości leku - > trzeba umieć zamieniać dawki wyrażone w gramach na miligramy, itp. - > roztwory leków mogą mieć różne stężenie wyrażone w %, tzn. ilość substancji w gramach na 100 ml, np. 1% roztwór przygotowano w ten sposób, że 1g substancji dodano do 100 ml rozpuszczalnika (100 g na 1000 ml rozpuszczalnika) > trzeba umieć wyliczać dawki leków z podanej procentowości - załącznik nr 3 > pamiętajmy, że większość leków ma podaną zawartość leku w 1ml roztworu, należy więc podaną wartość mnożyć przez objętość ampułki, np. w 1ml Cordarone znajduje się 50 mg leku (50mg/ml), a pojemność ampułki wynosi 3 ml, więc żeby obliczyć całą zawartość ampułki trzeba pomnożyć 50 mg przez 3 ml. Otrzymamy wtedy zawartość całej ampułki tj. 150 mg w 3 ml > wiele leków dawkuję się na kg masy ciała, szczególnie u dzieci, należy zatem znać masę ciała pacjenta i dawkę na 1 kg mnożyć przez wagę ciała pacjenta, np. końcowa dawka Atropiny na kg masy ciała osoby dorosłej wynosi 0,04 mg, zatem dla pacjenta ważącego 80 kg należy podać 3,2 @ 3 mg Atropiny podczas reanimacji z powodu asystolii > niekiedy zachodzi potrzeba wyliczenia dawki leku w celu podania go w określonej jednost- ce czasu, np. podanie Dopaminy w dawce 2 mcg/kg m.c./godz. - > leki w proszku muszą być rozpuszczane w znanej ilości rozpuszczalnika, szczególnie jeśli zachodzi potrzeba pobrania tylko części leku > przy podziale bardzo małej zawartości ampułki warto wcześniej rozcieńczyć ją większą ilością rozpuszczalnika, by precyzyjnie ją wydawkować, przykładem jest dawkowanie Adrenaliny u dzieci: 0,1% roztwór Adrenaliny = 1mg w 1ml = roztwór 1: 1000 po dodaniu 10 ml rozpuszczalnika: 0,01% roztwór Adrenaliny = 1mg w 10 ml = roztwór 1: 10 000 = 0,1 mg w 1ml po pobraniu 1 ml z ww. roztworu i rozcieńczeniu go w 10 ml otrzymamy: 0,001% roztwór Adrenaliny = 0,1mg w 10 ml = roztwór 1: 100 000 = 0,01mg w 1 ml > można wyliczyć prędkość podawania kroplówki dożylnej, pamiętając, że 1ml płynu = 20 kroplom - > rozpuszczalnik to płyn, w którym należy rozpuścić daną substancję, by otrzymać płyn i ewentualnie aktywną postać leku; jest charakterystyczny dla danej substancji > rozcieńczalnik przydaje objętości roztworu > insulinę podawaną strzykawką należy umieć dawkować OBLICZANIE DAWKI LEKU POPRZEZ UKŁADANIE PROPORCJI Ten sposób jest uniwersalny i niezawodny, pod warunkiem, że jest prawidłowo zapisana proporcja. Najczęściej posługujemy się proporcją wyliczając dawkę leku w określonej objętości u dzieci, u których stosuje się bardzo małe dawki lub gdy korzystamy z opakowania o dużej dawce, a zlecone dawki są mniejsze. Obliczając dawkę leku w określonej objętości roztworu, należy bardzo dokładnie odmierzyć ilość rozcieńczalnika i zapamiętać jaką objętość wzięliśmy. Przykład: Dysponujesz lekiem w proszku w dawce 750 mg w fiolce. Lekarz zlecił podanie dziecku 125 mg leku. Proszek rozcieńczysz w 6 ml. Oblicz jaką objętość roztworu leku w mililitrach podasz ? Rozwiązanie: Należy ułożyć proporcję 6 ml -------------750 mg X ------------- 125 mg 6 ml x 125 mg X = 750 mg X = 1 ml Odpowiedź: Jeśli 750 mg leku rozpuszczę w 6 ml, to 125 mg znajduje się w 1 ml roztworu. Układanie proporcji w celu zamiany gramów na miligramy: Przykład 1: Ile miligramów znajduje się w 0,1 g ? Proporcja: 1g ------- 1000 mg 0,1 g ------- X 0,1 g x 1000 mg X = 1 g 100 mg X = 1 X = 100 mg Przykład 2: Jaką część grama stanowi 500 miligramów ? Proporcja: 1g ------- 1000 mg X ------- 500 mg 1 g x 500 mg X = 1000 mg 500 X = 1000 mg X = 0,5 g ZAMIANA MILIGRAMÓW NA MIKROGRAMY (mg ) I ODWROTNIE Zamienia się identycznie, przy czym należy pamiętać, że: 1mg ------------- 1000mikrog 0,1 mg ---------- 100 mikrog 0,01 mg -------- 10 nikrog 0,001 mg ------- 1 mikrog 1 % roztwór wykonano biorąc 1 gram substancji na 100 ml rozpuszczalnika Sposoby wyliczenia dawki leku ze znanej procentowości 1. Sposób wyliczenia zawartości leku w 1 mililitrze w miligramach ze znanej procentowości określa reguła: % roztworu x 10 = ilość mg leku w 1 ml roztworu Przykład: Oblicz zawartość Dopaminy w mg wiedząc, że w 5 ml ampułce znajduje się 4 % roztwór. Rozwiązanie: Najpierw obliczamy zawartość leku w 1 mililitrze stosując podany wyżej wzór: 4 (%) x 10 = 40 mg w 1 ml Następnie mnożymy otrzymaną liczbę przez objętość ampułki: ponieważ ampułka jest 5 ml to trzeba pomnożyć otrzymaną liczbę przez 5, czyli: 40 mg x 5 ml = 200 mg w 5 ml Odpowiedź: W 5 ml 4 % roztworu Dopaminy znajduje się 200 mg leku. Przykłady: 0,1% Adrenalina --------- 0,1 (%) x 10 = 1 mg w 1 ml 0,05 % Atropina --------- 0,05 (%) x 10 = 0,5 mg w 1 ml 0,1 % Atropina ----------- 0,1 (%) x 10 = 1 mg w 1 ml 2 % Lidocaina ------------ 2 (%) x 10 = 20 mg w 1 ml 2. Sposób wyliczenia dawki leku ze znanej procentowości z zastosowaniem układania proporcji: Przykład: Oblicz, ile mg leku znajduje się w 5 ml 4% roztworu Dopaminy. Rozwiązanie: w 100 ml 4 % roztworu znajduje się 4 g (4000mg) to w 5 ml------------------------------------- X 4 g x 5 ml X = 100 ml X = 0,2 g tj. 200 mg Odpowiedź: W 5 ml 4% roztworu Dopaminy znajduje się 200 mg leku. Załącznik nr 4 WYLICZENIE DAWKI LEKU W CELU PODANIA GO W OKREŚLONEJ JEDNOSTCE CZASU NA KG MASY CIAŁA Przykład: Podaj pacjentowi ważącemu 100 kg 2 mcg Dopaminy/kg m.c./minutę rozcieńczając ją do otrzymania 50 ml roztworu. Dopamina jest w dawce 200 mg. Lek będzie podany w pompie strzykawkowej. Rozwiązanie: Najpierw trzeba obliczyć dawkę dla tego pacjenta (waży 100 kg), jaką ma dostać w ciągu minuty: 2 mcg x 100 kg m.c. = 200 mcg/min Należy znać objętość przygotowanego roztworu: 200 mg Dopaminy w 5 ml rozpuszczono w 45 ml rozpuszczalnika, a więc otrzymano 50 ml roztworu. Następnie należy wyliczyć, w jakiej ilości przygotowanego roztworu znajdzie się 200 mcg (0,2mg) leku. Obliczymy to z proporcji: 200 mg znajduje się w 50 ml to 0,2 mg znajduje się w X 0,2mg x 50ml X = 200mg X = 0,05 ml Obliczyliśmy, że 200 mcg (=0,2mg) należy podawać z prędkością 0,05 ml na minutę. Teraz można policzyć ile ml trzeba podać w ciągu godziny. W tym celu otrzymaną liczbę mnożymy przez 60, bo tyle minut ma godzina: 0,05 ml x 60 minut = 3ml/godz Odpowiedź: Żeby podać 2 mcg/kg m.c./minutę Dopaminy pacjentowi ważącemu 100 kg, należy przetaczać 3 ml/godzinę z 50 ml roztworu Dopaminy. UWAGA! Jeśli lek trzeba byłoby podać w kroplówce, to wzięlibyśmy więcej rozpuszczalnika (250 lub 500 ml), a otrzymany wynik w ml zamienilibyśmy na krople, pamiętając, że w 1ml roztworu mieści się 20 kropli (np. 2 ml roztworu zawiera 40 kropli). 1 ml zawiera 20 kropli Do wyliczenia ilości kropli na minutę posługujemy się dwoma wzorami: 1. Wzór: ilość płynu w ml x 20 kropli Liczba kropli na minutę = czas podany w godzinach x 60 minut Przykład: Oblicz ile kropli na minutę trzeba podać, jeśli 500 ml płynu ma kapać przez 12 godzin ? Rozwiązanie: Należy policzyć, ile kropli mieści się w 500 ml płynu: 500 ml x 20 kropli = 10 000 kropli Następnie należy zamienić 12 godzin na minuty: 12 godzin x 6o minut = 720 minut Po podzieleniu ilości kropli przez czas kapania kroplówki wyrażony w minutach otrzymamy ilość kropli na minutę. Można to zapisać wg wzoru: 500 ml x 20 10 000 kropli = = 14 kropli/minutę 12 h x 60 minut 720 min 2. Inny wzór do obliczenia prędkości kroplowej: objętość infuzji (ml) Liczba kropli na minutę = czas trwania infuzji (h) x 3 Przykład: Oblicz z jaką prędkością należy podać 1000 ml roztworu, jeśli musi on się wchłonąć przez 8 godzin ? 1000 ml Liczba kropli na minutę = = 42 krople/minutę 8 (h) x 3
rmmelblag