Geneza

•      Darwin i psychologia zwierząt: antropomorfizująca i jej przeciwna (Thorndike).

•      Morgana zasady, w oparciu o które można było domyślać się życia psychicznego u zwierząt.

•      Zasada ekonomii myślenia, zwana niekiedy "brzytwą Okhama".

•      Zasada ta mówi, iż nie należy mnożyć bytów ponad konieczną potrzebę.

•      Kartezjanizm zaważył na myśli psychologicznej, także na behawioryzmie przez dualizm rzeczy rozciągłej i rzeczy myślącej.

•      Psychologia świadomości zajęła się rzeczą myślącą, a behawioryzm zajął się rzeczą rozciągłą.

•      XIX wieczny pozytywizm Comte'a: mówił, że nie można iść ulicą i równocześnie patrzeć przez okno na siebie idącego ulicą.

Psychologia bez introspekcji

•      Ważnym czynnikiem konstytuującym behawioryzm była konieczność badań nad ludźmi, którzy nie byli w stanie dokonywać introspekcji, jak dzieci, szczególnie niemowlęta, osoby niedorozwinięte, upośledzone i chore psychicznie.

Tradycja fizjologii rosyjskiej:
Bechteriew, Pawłow, Sieczenow

Warunkowanie klasyczne

•      Pragmatyzm Jamesa i Peirce'a.

•      Skuteczność i użyteczność, jako kryteria prawdziwości.

•      Problem jak ustalać znaczenie słów, którymi się posługujemy.

•      Peirce, w tekście dotyczącym właśnie kwestii znaczeń, zapoczątkował operacjonizm - bardzo mocno związany z behawioryzmem.

•      Pongratz zaproponował trzy charakterystyki behawioryzmu, w których wyeksponowano jego kluczowe cechy.

•      Behawioryzm jawi się w nich jako kompleks rozstrzygnięć konkretnych problemów.

•      Rozstrzygnięcia te można przedstawić w postaci serii określonych "-izmów".

•      Behawioryzm klasyczny w jednym z takich ujęć charakteryzuje:

•      Obiektywizm

•      Fizjologizm

•      Molekularyzm (atomizm)

•      Transpozycjonizm - dotyczy możliwości przeniesienia z tego, co proste, na to, co złożone, z tego, co dotyczy zwierząt, na to, co dotyczy człowieka

•      Mechanicyzm.

•      W innych wersjach mamy do czynienia z takimi "-izmami":

•      Determinizm

•      Empiryzm

•      Redukcjonizm (odpowiednik transpozycjonizmu)

•      Environmentalism - akcent na czynniki środowiskowe.

•      Trzecia propozycja Pongratza, wymienia następujące momenty:

•      Obiektywizm

•      Orientacja S-R

•      Nacisk na uczenie

•      Environmentalism

•      Peryferalizm - behawioryzm koncentruje się na tym, co peryferyczne, w przeciwstawieniu do tego, co centralne, w środku, w organizmie się dziejące.

Ewolucja behaworyzmu

•      Behawioryzm ewoluował w latach 20. i 30. w niezwykle charakterystyczny sposób. Od swej wersji:

•      Klasycznej do operacyjnej

•      Molekularnej do molarnej

•      Obiektywnej do subiektywnej

Watson (1913) - klasyczna postać behawioryzmu radykalnego

•      Krytyka psychologii świadomościowej:

•      Niejednoznaczność.

•      Subiektywizm.

•      Pluralizm wyników.

•      Antropomorfizm w odniesieniu do dzieci i zwierząt - wczuwanie w nie własnych stanów mentalnych.

•      Brak intersubiektywnej dostępności, kontrolowalności, weryfikowalności.

•      Brak praktycznego zastosowania.

•      W efekcie: zastój i marazm.

•      Zgodnie z pozytywistycznym ideałem nauki przedmiotem badania mogło być tylko to, co jest intersubiektywnie komunikowalne i intersubiektywnie sprawdzalne.

•      „Psychologia poniosła porażkę w swych próbach stania się nauką przyrodniczą”.

•      Jak się czyta tekst Watsona to widać wyraźnie, że najpierw zostaje sformułowane pytanie, o to:

•      co może być poznane w określony sposób, a więc intersubiektywnie sprawdzalny i intersubiektywnie komunikowalny.

•      I ponieważ tym, co jest intersubiektywnie sprawdzalne i intersubiektywnie komunikowalne jest zachowanie, to zachowanie staje się przedmiotem badania psychologii:

•      Najpierw epistemologia, krytyka, dopiero potem pytania o naturę przedmiotu.

•      Własna propozycja:

•      Darwinizm – przetransponowany na psychologię.

•      Ekspozycja aktywnej roli środowiska.

•      Selekcja organizmów - selekcja zachowań.

•      Zachowanie jako dostępne i obiektywne.

•      Relacja stała między S i R.

•      Możliwość ujęcia całości dotychczasowej problematyki psychologicznej.

•      Empiryzm skrajny.

•      Atomizm, zasada stałości, obserwacjonizm.

Edward C. Tolman (1922)

•      Krytyka psychologii świadomościowej i behawioryzmu Watsona:

•      Za jego fizjologiczność.

•      Pominięcie celowości zachowania.

•      Brak mediacji.

•      Brak dostępności wewnętrznych danych doświadczenia.

•      Własna propozycja:

•      Stymulacja.

•      Sygnał zachowania.

•      Przedmiot zachowania.

•      Akt zachowania.

•      Możliwość bardziej adekwatnego ujęcia dotychczasowej problematyki:

•      Percepcji i progu wrażliwości.

•      Znaczenia i sensu

•      Tendencji ukierunkowującej i motywacji.

Burrhus F. Skinner (1963)

Kontrowersje merytoryczne
i metodologiczne

•      Gdy chodzi o ujęcie zachowania, behawioryzm jest traktowany jako psychologia S - R.

•      Schemat ten może być rozmaicie interpretowany.

•      Dwie możliwe interpretacje są określane, jako

•      S - R  reflex thesis

•      S - R  learning thesis

•      Watson: wszelkie zachowanie jest reaktywne w swej naturze.

•      Dzisiaj już nikt z behawiorystów takiej tezy nie głosi.

•      Druga interpretacja dowartościowuje rolę doświadczenia w kształtowaniu się zachowania i w jego ostatecznym wyglądzie.

•      Generalnie trzeba wyróżnić dwa typy kategorii uczenia w behawioryzmie:

•      Teorie asocjacjonistyczne (np. teoria Hulla)

•      Teorie poznawcze (np. teoria Tolmana - uczenie się jest tworzeniem mapy poznawczej środowiska, w którym obraca się człowiek czy zwierzę).

Are theories of learning
neccesary?

•      Spór o stosowanie terminów teoretycznych.

•      Skinner i Watson odrzucają terminy teoretyczne.

•      Tolman i Hull stoją na stanowisku konieczności używania terminów teoretycznych.

•      Zmienne pośredniczące (iv) oraz konstrukty hipotetyczne (hc).

Czy fizjologizowanie jest
w psychologii grzechem?

•      W „Nowej formule dla behawioryzmu” Tolman stanowczo odrzuca wszelki akces do fizjologii.

•      Donald O. Hebb – fizjologizowanie jest nie tylko możliwe, ale i wręcz nieuniknione, jeśli już nie konieczne.