Survival - rośliny jadalne.
Napisał: Rafał Król
Jak przekonacie się na końcu tego artykułu , śmierć z głodu nie grozi nam wcale tak szybko jak się wydaje.
Dlatego też, zamiast przedstawiać sposoby polowania na zwierzęta, budowania misternych i pracochłonnych pułapek skoncentruję się na żywności pochodzenia roślinnego oraz niewielkich żyjątkach.
Niewiele jest na świecie miejsc pozbawionych jakichkolwiek przejawów wegetacji, takich jak krzewy, winorośl, bluszcz, kwiaty, trawy czy porosty - które jako jadalne mogą dostarczać składników odżywczych. W samej Europie występuje około 10 000 jadalnych dziko rosnących gatunków roślin. Trzeba tylko wiedzieć jak je rozpoznać i gdzie znaleźć.
Jednakże większość z nich, mimo iż jadalna, ma znikomą wartość odżywczą, warto więc dowiedzieć się, które z roślin zapewniają najlepszą odżywczość, zwłaszcza z tych najbardziej rozpowszechnionych i dostępnych przez cały rok. Napiszemy też, które odmiany są trujące, aby ich unikać.
Rośliny są źródłem niezbędnych człowiekowi witamin i minerałów, są także bogate w białka i cukry. Niektóre zawierają również tłuszcz (szczególnie orzechy ), a wszystkie dostarczają błonnik, niezbędny do prawidłowej pracy organizmu.
WYPRÓBOWYWANIE NOWYCH ROŚLIN
NIE JEDZ na raz dużych ilości żadnej rośliny, a jeśli nie jesteś przyzwyczajony do jedzenia danego gatunku, zacznij od skubania odrobiny świeżo zerwanej rośliny i dodawania jej do potraw, stopniowo zwiększając dawkę. Jeśli będziesz przyzwyczajać żołądek do nowego typu pożywienia, twój organizm przystosuje się.
NIE SĄDŹ pochopnie, że skoro ptaki, ssaki lub owady jedzą daną roślinę, jest ona jadalna również dla ludzi. Najwyżej małpy mogą dawać pewną wskazówkę, ale nie gwarancję, że spożywana przez nie roślina jest przyswajalna przez organizm ludzki.
Wypróbowując przydatność do spożycia każdej kolejnej rośliny, postępuj zawsze wg opisanej poniżej procedury.
Niech tylko jedna osoba testuje jedną roślinę;
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości NIE należy jeść danej rośliny;
Jeśli pojawią się sensacje żołądkowe, należy pić dużo gorącej wody i nie jeść niczego aż do ustania bólu;
Jeśli ból się zaostrza, należy sprowokować wymioty łaskocząc krtań (nasadę języka). Można też połknąć parę tabletek węgla, który dobrze absorbuje toksyny. (biały popiół drzewny zmieszany z wodą na pastę również daje ulgę w bólach żołądka).
Należy przeprowadzać pełen test.
WYGLĄD
Spróbuj rozpoznać dany gatunek. Sprawdź, czy roślina nie jest obślizgła lub nadgryziona przez robaki, gdyż wówczas ma niską wartość odżywczą (nie licząc larw i robaków). Niektóre odmiany roślin starzejąc się zmieniają swój skład chemiczny i stają się trujące.
ZAPACH
Zgnieć małą porcję rośliny. Jeśli ma zapach gorzkich migdałów lub brzoskwiń - wyrzuć.
PODRAŻNIENIE SKÓRY
Potrzyj lekko roślinę lub wyciśnij trochę soku na wrażliwą część ciała (np. wewnętrzną część ramienia, między pachą a łokciem). Jeśli pojawi się wysypka, opuchlizna lub inne podrażnienie, odrzuć roślinę i nie próbuj ponownie.
USTA, WARGI, JĘZYK
Jeśli dotychczas nie pojawiło się podrażnienie skóry, przejdź do kolejnych etapów testu, czekając po każdym przynajmniej 5 sekund, aby sprawdzić, czy nie wystąpi jakaś niepożądana reakcja.
o umieść małą porcję na wardze
o połóż małą porcję w kąciku ust
o połóż małą porcję na czubku języka
o włóż małą porcję pod język
o przeżuj małą porcję
We wszystkich przypadkach: jeśli odczuwalny jest jakikolwiek dyskomfort, tj. ból gardła, podrażnienie, kłucie lub pieczenie - wypluj i nie próbuj ponownie.
POŁYKANIE
Połknij niewielką ilość i odczekaj 5 godzin. W tym czasie nie wolno NIC jeść ani pić
JEDZENIE
Jeśli nie wystąpią niepożądane reakcje, np. ból, obrzęk lub pieczenie ust, powtarzające się "odbijanie pokarmem" (czkawka), nudności, ból żołądka, silny ból w dolnej części brzucha ani inne niepokojące objawy, możesz uznać badaną roślinę za bezpieczną do jedzenia.
ZBIERANIE ROŚLIN
Łatwo jest zbierać rośliny tu i tam jak popadnie, jednak lepiej i bezpieczniej jest zbierać je systematycznie. Weź ze sobą na wycieczkę pojemnik, może to być pusta torba, worek z materiału, pudełko z kory brzozowej lub uplecione z dużych liści. Zapobiegnie to zduszeniu zbiorów, co prowadziłoby do ich szybkiego zepsucia.
LIŚCIE I ŁODYGI
Młode pędy, zazwyczaj jaśniejsze, są smaczniejsze i delikatniejsze. Starsze rośliny są twardsze i gorzkie. Odrywaj liście blisko łodygi. Liście odrywane byle jak łatwo ulegają zniszczeniu; mogą zwiędnąć i utracić swe zalety zanim trafią do garnka.
KORZENIE I BULWY
Wybieraj większe rośliny. Niektóre trudno wyrwać. Aby ich nie złamać, należy podkopać ziemię wokół rośliny, aby ją spulchnić i podważyć korzeń/ bulwę patykiem.
OWOCE I ORZECHY
Wybieraj większe okazy. Zrywaj tylko dojrzałe owoce. Twarde, zielonawe jagody są niestrawne nawet po długim gotowaniu. Wiele owoców, szczególnie w tropikach, ma twardą, gorzką skórę - obierz je. Orzechy leżące pod drzewem oznaczają, że już są dojrzałe. Jeśli drzewo jest nieduże, można owoce strząsnąć.
NASIONA I ZIARNA
Uwaga! Niektóre zawierają śmiertelne trucizny. Smakowanie ich nie wyrządza szkody, ale NIE NALEŻY ICH POŁYKAĆ. Przeprowadź test jadalności opisany wcześniej, odrzuć wszystkie nasiona, które są niesmaczne, gorzkie lub mają ostry, piekący smak (o ile nie jest to pieprz lub przyprawy korzenne).
Kłosy niektórych zbóż w miejscu normalnych ziaren mają czarne "ostrogi"(narośle). Jest to trujący sporysz - rodzaj grzyba, który zmienia ziarna w powiększone fasolowate struktury. Zawiera on środek halucynogenny, bardzo trujący, prowadzący czasami do śmierci. USUŃ CAŁY KŁOS.
GRZYBY
Średniej wielkości są łatwiejsze do rozpoznania i rzadziej są uszkodzone przez owady. Zrywaj w całości; jeśli trzonek zostanie w ziemi, trudniej będzie zidentyfikować rodzaj zerwanego grzyba. Trzymaj grzyby oddzielnie - w ten sposób unikniesz zatrucia innych pokarmów. Z grzybów trujące są wszystkie muchomory ( z nakrapianymi kapeluszami i kołnierzykami na nóżce).
Podobne do prawdziwków są dwa gatunki trujące - borowik szatan i ponury. Można je poznać po różowawych żyłkach na nóżce i tym że spód kapelusza jest żółtawo różowawy , często piecze jeśli dotkniemy go językiem.
TRUCIZNY ROŚLIN
W świecie roślin występują 2 stosunkowo pospolite trucizny, obie łatwe do rozpoznania.
KWAS CYJANOWODOROWY (kwas pruski) ma smak i zapach gorzkich migdałów lub brzoskwiń. Najlepszym przykładem występowania kwasu jest Laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus) (występowanie: Płw. Balkański, Turcja, Kaukaz) o liściach podobnych do liści laurowych. Zmiażdż liście, powąchaj i zapamiętaj zapach. Odrzuć wszystkie rośliny o tym zapachu.
KWAS SZCZAWIOWY, którego sole (szczawiany) występują w stanie naturalnym w niektórych roślinach, takich jak np. dziki rabarbar(zazwyczaj w liściach) czy też Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella); jest rozpoznawalny po ostrym, suchym pieczeniu w zetknięciu ze skórą lub językiem. Odrzuć wszystkie rośliny, które pasują do tego opisu.
UNIKAJ
-wszelkich roślin o mlecznym soku, o ile nie rozpoznano, że jest to roślina bezpieczna, tak jak mlecz (Mniszek lekarski)
-czerwonych roślin ( o ile nie rozpoznano jako bezpieczne), szczególnie w tropikach. Czerwono-pasiasta łodyga dzikiego rabarbaru jest jadalna, ale jego liście są trujące. Cykuta (Szczwół plamisty, Szalej pospolity) ma czerwonawo-fioletowe plamy na łodydze (trująca).
- owoców, które są podzielone na 5 segmentów
-traw i innych roślin z malutkimi wąsami na łodygach i liściach. Pod lupą widać, że są to raczej haczyki niż proste włoski, które mogą podrażnić usta i przełyk.
-starych i zwiędłych liści. Liście niektórych drzew i roślin wydzielają trujący kwas pruski, kiedy więdną - zaliczyć tu można czarną jagodę, malinę, wiśnię, brzoskwinię i śliwę. Wszystkie wymienione mają liście jadalne, gdy są młode, świeże i suche.
-dojrzałej orlicy (Pteridium) - rodzaj paproci, która po spożyciu niszczy wit. B w organizmie, zmienia skład krwi, doprowadzając do śmierci. Jedz tylko ciasno zwinięte główki paproci. Wszystkie 250 odmian paproci klimatu umiarkowanego jest jadalnych, choć niektóre są zbyt gorzkie w smaku i mają podrażniające włoski, które należy usunąć przed spożyciem.
ROZPOZNAWANIE ROŚLIN
Ze względu na obszerność tematu wyłącznie wybrane rośliny mogły zostać tu opisane, zresztą tylko botanik jest w stanie rozpoznać więcej niż garść z nich w dalekich krańcach świata. Zacznij od nauczenia się kilku z tych, które można znaleźć przez wiele pór roku i w różnych warunkach. Dobra znajomość nawet jednego czy dwóch gatunków może zadecydować o przetrwaniu lub wygłodzeniu.
Naucz się wpierw dobrze rozpoznawać następujące rośliny:
Strefa umiarkowana:
-mlecz, pokrzywa, szczaw, babka
Strefa zwrotnikowa i podzwrotnikowa:
-palmy, dzikie figi, bambus
Strefy suche i pustynne:
-mescal, opuncje, baobab, akacja (ale oprócz północno- i południowo-amerykańskich)
Strefy polarne:
-świerki i wierzby (PN), porosty (PN i PŁD). Latem na północy występują też rośliny strefy umiarkowanej.
Wybrzeża:
-wodorosty jadalne
NA CO ZWRACAĆ UWAGĘ
*Miejsce występowania: rośliny rosną tylko w odpowiednich warunkach, jeśli wiesz, jakie miejsca lubią i znasz ich obszar występowania, możesz zawęzić poszukiwania.
*Kształt i wielkość: czy roślina jest wysoka i drzewiasta jak krzew lub drzewo? czy jest krótka i o miękkiej łodydze? krzaczasta i rozgałęziona? ile ma łodyg? *Liście: czy są duże czy małe? o kształcie włóczni (pika), zaokrąglone czy w kształcie paska? z brzegami ząbkowanymi czy zaokrąglonymi, wciętymi? uwypuklonymi? o jednorodnym kolorze? czy jest to roślina wielolistna?
*Kwiaty: są sezonowe, ale gdy występują zwróć uwagę na kolor, wielkość, kształt, czy występują pojedynczo czy w pękach, i gdzie są umiejscowione. *Owoce i nasiona: czy są mięsiste, czy są twarde i osłonięte jak orzech czy też są małe i twarde jak nasiona. Zwróć uwagę na kolor, wielkość, kształt, czy występują pojedynczo czy w gronach, w strąkach czy w osłonkach.
*Korzenie: rzadko pomagają w identyfikacji roślin, chyba że są nietypowe.
ROŚLINY JADALNE – PODSTAWY
Wiosną i latem młode pędy są kruche i łatwe do zerwania. Niektóre można jeść surowe, ale zwykle są smaczniejsze po lekkim obgotowaniu, zwłaszcza kokoryczka, wierzbówka kiprzyca, bazie i orlica. Przemyj je czystą wodą, zetrzyj wszystkie włoski i ugotuj w niewielkiej ilości wody tak, aby głównie gotowały się na parze.
Liście są bogate w witaminy i minerały. Wraz z młodymi pędami stanowią najłatwiejsze survivalowe źródło pozyskania pokarmu. Większość jest smaczniejsza po ugotowaniu, ale nie przegotowuj ich zbytnio, bo może to zniszczyć witaminy, które zawierają: C, K, E, B i znaczne ilości wit. A
Biała gorczyca (Synapsis alba), wyrasta do 60 cm, na włochatej łodydze, o pomarszczonych, głęboko wciętych liściach i jasnożółtych kwiatach; rośnie na pustkowiach i łąkach Eurazji. Młode pieprzne liście i kwiaty są jadalne na surowo, cała roślina jest smaczna po ugotowaniu. Zbieraj młode okazy.
Tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris) może dochodzić do 60 cm, ma ułożone w rozetę liście bazowe oraz na łodygach małe sercowate listki, a na czubku małe białe kwiatki. Często spotykany na ugorach. Ugotuj liście, które smakują jak kapusta, i zmieszaj z innymi roślinami.
Pierwiosnki (Primula) występują na zacienionych i trawiastych miejscach. Rozpoznawalne dzięki rozecie pomarszczonych, zwężających się liści przy podstawie i długich łodyżkach z jasnożółtymi lub różowymi pięciopłatkowymi kwiatami. Całość jest jadalna, ale najlepsze są młode liście.
Mniszek lekarski (Taraxacum)-"mlecz" występuje wszędzie i w wielu formach. Szukaj dużych żółtych lub pomarańczowych kwiatów lub rozety głęboko ponacinanych liści. Jedz młode liście na surowo; gotuj starsze, zmieniając wodę, aby usunąć ich gorzki smak. Ugotuj korzenie lub upraż je na kawę. Sok zrobiony z mniszka jest bogaty w witaminy i minerały.
Cykoria (Cichorium intybus) rośnie często na łąkach i pustkowiach. Wyrasta na ponad 1 metr i ma grube, włochate liście podstawowe, liściaste czubki i podobne do mlecza jasnoniebieskie kwiaty. Przygotuj podobnie jak mlecze.
Dziki szczaw (Rumex acetosa) rośnie na łąkach i ugorach, osiągając ok. metr wysokości, z długimi liśćmi w kształcie strzały i słupkami z małymi czerwonawymi i zielonymi kwiatkami. Zbierz młode rośliny - ich bogate w minerały liście są jadalne na surowo, ale gotowanie złagodzi ich ostry smak.
Gryka (Fagopyrum esculentum) pojawia się na otwartych łąkach w większości stref umiarkowanych. Ma zazwyczaj czerwone łodygi (60 cm), liście w kształcie pików i pęki małych białych i różowych kwiatów. Jej nasiona są dobrym jadalnym zbożem.
Szczaw karbowany (Rumex crispus) wyrasta na ponad metr wysokości, z długimi, wąskimi, pokarbowanymi na brzegach liśćmi i baldaszkami małych zielonkawych kwiatków. Występuje na łąkach i pustkowiach. Gotuj najkruchsze liście młodych roślin, zmieniając co jakiś czas wodę, aby usunąć gorzki posmak. Pocieranie skóry liśćmi szczawiu łagodzi użądlenia owadów. Jest wiele odmian szczawiu, w tropikach i strefach umiarkowanych - możesz przyrządzać je w ten sam sposób, ale nie znając dobrze, używaj ich oszczędnie.
Niektóre rośliny mają jadalne łodygi, ale często są one zbyt zdrewniałe. Jeśli są miękkie, obierz z nich zewnętrzne łykowate warstwy, pokrój i gotuj. Wewnętrzny trzon niektórych łodyg, np. czarnego bzu lekarskiego, jest pożywny i słodki. W takim przypadku należy rozciąć łodygę i wyciągnąć miąższ.
Łodygi zapewniają mniej środków odżywczych niż korzenie, pędy i liście, więc wybieraj je do jedzenia w ostatniej kolejności. Włókniste łodygi np. pokrzywy nadają się do wyrobu sznurków.
Komosa strzałkowata (Chenopodium bonus-henricus) jest spiczasty, wyrasta na ok. 60 cm, ma matowo zielone trójkątne liście, czasem czerwieniejące i słupki małych zielonkawych kwiatów. Częsty na nieużytkach. Liście i młode pędy można jeść surowe lub ugotowane jak szpinak, trzeba tylko obrać pędy z łykowatych osłonek
Lebioda (Chenopodium album) jest również spiczasta, wysoka na metr, z czerwonawą łodygą, matowo zielonymi, owalnymi lub pikowatymi liśćmi i pędami małych zielonkawych kwiatów; liczna na nieużytkach. Gotuj smaczne liście jak szpinak.
Ptasie ziele (Stellaria media) jest rośliną płożącą, wysoką na 30 cm, z pasmem włosków na głównej łodydze, spiczastymi, zaokrąglonymi po bokach liśćmi i drobnymi białymi pięciopłatkowymi kwiatami. Występuje na ugorach. Gotuj smakowite delikatne liście.
Rukiew wodna (Roripa nasturtium aquaticum) występuje przeważnie licznie nad strumieniami i potokami. Jest rośliną płożącą , wodno-lądową o lśniących naprzeciwległych liściach oraz drobnych, czterolistnych kwiatach. Nie pomyl z trująca wodna cykutą. Liście i łodygi są jadalne na surowo, ale ugotuj je jeśli woda mogła być zanieczyszczona.
Wierzbówka (Epilobium angustifolium) rośnie w lasach, na pogorzeliskach i skalistych terenach. Jest wysoka na ponad 1,5 m, o naprzeciwległych lancetowatych liściach oraz pięknych różowych kwiatach. Młode liście, kwiaty i łodygi są jadalne na surowo, ale lepsze są ugotowane. Dojrzałe łodygi mają wewnątrz słodkawy miąższ.
Marchewnik anyżowy (Myrrhis odorata) - ok. 1,5 m wysokości, ma słodki zapach, lekko owłosione i fioletowawe łodygi, pierzaste liście jak u paproci, z białymi plamkami i małymi drobnymi kwiatami. Znaleźć go można na obrzeżach lasów, na skalistych lub nie zarośniętych obszarach Europy. Nie pomyl z cykutą. Korzenie, łodygi i liście smakują jak anyż i można je gotować.
Jasnota (Lamium) jest mniejsza niż pokrzywy parzące, ma sercowate liście, białe lub różowo-fioletowe kwiaty i nie ma parzących włosków. Przygotuj jak ptasie ziele.
Pokrzywa parząca (Urtica) rośnie obficie przez większość roku. Szukaj ząbkowanych, wąskich liści o zaokrąglonych bokach, pokrytych parzącymi włoskami i z łodyżkami zielonych kwiatów. Zrywaj młode pędy młodych roślin wysokie na 15-20 cm - gotuj przez min. 6 minut aby zniszczyć kwas mrówkowy we włoskach. Liście można ususzyć i przechowywać. Zmiażdżone łodygi dostarczą włókien na linę.
Babka (Plantago) występuje prawie wszędzie. Babka lekarska (Plantago lanceolata) ma lancetowate liście i o wiele krótsze łodyżki kwiatów niż babka zwyczajna. Lubi suchą glebę. Okłady z babki pomagają w gojeniu się ran. Przygotuj tak jak babkę zwyczajną.
Babka koźla (Plantago coronopus) jest mała, gwieździsta, o wąskich, postrzępionych liściach i krótszych łodyżkach kwiatowych. Występuje w suchych piaszczystych i skalistych miejscach, często nad morzem. Przygotuj tak jak babkę zwyczajną.
Babka zwyczajna (P. major) ma szerokie, owalne liście i charakterystycznie sterczące w górę łodygi z drobniutkimi zielono-żółtymi i brązowymi kwiatami. Rośnie na nieużytkach i łąkach. Przygotuj jej raczej gorzkie liście tak jak szpinak. Używaj wyciśniętego soku z babki na rany albo wywaru z całej rośliny w dolegliwościach klatki piersiowej.
KWIATY JADALNE
Kwiaty niektórych roślin są jadalne. Należą do nich lipa zwyczajna i amerykańska, róża, chmiel, czarny bez, pierwiosnek i rumianek. Występują one jednakże tylko sezonowo i zawierają niewiele składników odżywczych w porównaniu z innymi częściami tych roślin. Najlepsze są do robienia herbat i naparów.
Cibora (Cyperus) osiąga do 1,5 m, ma trójkanciastą łodygę, długie, lancetowate liście i rozwidlone pęki oliwkowo-brązowych pędów kwiatowych owocujących na żółto. Rośnie w i nad jeziorami, stawami i potokami. Obierz i ugotuj bulwy o smaku orzechów, lub wysusz i zmiel na mąkę lub substytut kawy.
Pałka wodna (Typha) wyrasta na 2 do 5 metrów; ma długie, wąskie szarawe liście i okazałe ciemnobrązowe pędy kwiatowe w kształcie kiełbaski. Rosną w stawach i jeziorach i nad ich brzegami. Kłącze i łodygi można jeść na surowo lub ugotowane; gotuj liście jak szpinak a młode pędy jak szparagi. Pyłek można zmieszać z wodą na ciasto i piec lub ugotować w rondlu lub nabijając na koniec kija.
Trzciny (Phragmites) rosną na 4 m, mają szarozielone liście i rozcapierzone brązowo-fioletowe pędy kwiatowe na wysokich trzcinkach. Występują prawie wszędzie w zbiornikach słodkowodnych. Gotuj jadalny korzeń; przekłute trzciny wydzielają jadalna, bogatą w cukier żywicę.
Kwitnące sitowie (Butomus umbellatus) dochodzi do 1,5 m, o bardzo długich trójkanciastych pasmowatych liściach, wyrastających wprost z korzeni oraz różowych trzypłatkowych kwiatach. Spotykane w zbiornikach słodkowodnych Eurazji. Obierz i ugotuj jadalne kłącze.
Orlica (Pteridium aquilinum) występuje prawie wszędzie, często w dużych kępach. Starsze liście tej paproci są szkodliwe, jedz tylko młode pędy o ostrym smaku, zdejmując z nich włoski i gotując przez pół godziny. Jedz w małych ilościach. Korzenie są jadalne po ugotowaniu lub upieczeniu.
Tatarak zwyczajny (Acorus calamus) ok. 1,3 m roślina jeziorno-bagienna o guzowatym, aromatycznym kłączu, trójkanciastych łodygach i pofalowanych na brzegach lancetowatych, paskowatych liściach. W połowie ich długości wyrasta w środku lata zakrzywiony, sterczący kłos z drobnymi, zielonymi kwiatami. Poszatkuj cierpkie, aromatyczne kłącze i wygotuj je na syrop.
Wiele znanych nam ziół używanych w kuchni rośnie na dziko. Ich zapach pomaga je rozpoznawać. Można je ususzyć i przechowywać, ale nie wolno suszyć ich bezpośrednio na słońcu, gdyż tracą wówczas swoje cenne olejki.
Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare) rośnie do 90 cm, o ząbkowatych, ciemnozielonych, pierzastych, bogatych w potas liściach i koszyczkach jaskrawożółtych guzikowatych kwiatów. Można znaleźć na łąkach i pustkowiach. Mają silny zapach i ostry, gorzki smak. Wrotycz ma właściwości antyseptyczne, ale należy stosować z umiarem, gdyż może podrażnić skórę. Kwiaty i liście można stosować w okładach na siniaki i zwichnięcia, a także w torebkach do odstraszania owadów. Liśćmi można obkładać mięso, żeby zachowało świeżość.
Lebiodka pospolita (Origanum vulgare) lekko pokryta meszkiem, wyrasta do 60 cm, z drobnymi, owalnymi ciemnozielonymi liśćmi, pachnącymi pieprzem (zawierają antyseptyczny tymol) i pękami małych różowych kwiatów. Rosną na cieplejszych i suchych łąkach Eurazji, ale nie tylko. Dobra słodkawa przyprawa do mięs i zup; można też zrobić napar na kaszel i problemy trawienne; żucie liści zmniejsza ból zęba.
Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) jest jedną z wielu odmian dzikiego czosnku. Ma szerokie, jasnozielone liście jak u konwalii oraz pęk białych gwieździstych kwiatów na szczycie łodygi. Rośnie w zalesionych regionach Eurazji; rozpoznawalny dzięki silnemu zapachowi czosnku. Całość jadalna jako warzywo.
Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) ma ok. 30-60 cm, o łodydze obłej, mocnej, rozgałęzionej, z kłującymi włoskami, eliptycznymi, zaostrzonymi listkami z kolcami na brzegach, które po zgnieceniu wydzielają zapach ogórka; oraz niebieskimi lub różowymi gwieździstymi kwiatami. Spotykany na łąkach Eurazji. Wszystkie części są jadalne na surowo lub ugotowane; używaj napar w leczeniu gorączki lub okłady na stany zapalne i siniaki. Łodygi i liście zawierają sole mineralne, więc po ugotowaniu można otrzymać z nich sól.
Dziki dzięgiel (Angelica) dochodzi do 1,5 m wysokości, o pustych łodygach, czasem fioletowawych szerokich, ząbkowanych, naprzeciwległych liściach i baldachach drobnych zielono-białych lub różowych kwiatów. Występuje na podmokłych lub leśnych łąkach. Aromatyczne liście, łodygi i korzenie są jadalne po ugotowaniu; używaj naparów w przeziębieniach lub zewnętrznie przy zesztywnieniach. Nie pomyl z wodną cykutą.
JADALNE KORZENIE I BULWY
Korzenie i bulwy są nieocenionym pokarmem survivalowym. Są pełne składników odżywczych, szczególne skrobi. Wszystkie korzenie powinny być dokładnie ugotowane, zwłaszcza jeśli są jakiekolwiek wątpliwości co do ich rozpoznania.
Rdest wężownik (Polygonum bistorta) - bylina o średniej wysokości 30-60 cm, z trójkątnymi liśćmi i wysmukłych gęstych kłosach różowych lub białych kwiatów. Rośnie na łąkach i lasach dalekiej północy. Namocz kłącza, aby usunąć gorycz, następnie upiecz. Sproszkowane, suszone kłącze położone bezpośrednio na ranę pomaga zatamować krwawienie.
Zdrojek (Montia) o drobnych białych kwiatkach ma zwykle 15-30 cm łodygi, w połowie których wyrasta para owalnych liści na długich szypułkach. Rośnie zwykle na piaskach. Wykop bulwy ostrym patykiem, obierz i ugotuj. Młode liście dostarczają witamin A i C.
Pięciornik srebrzystobiały (Potentilla anserina) jest drobną płożącą byliną terenów podmokłych, ma srebrnobiałe spody podzielonych na segmenty liści i pojedyncze pięciopłatkowe żółte kwiaty. Mięsiste korzenie są jadalne na surowo, ale lepsze są po ugotowaniu. Stosuj wywar z liści zewnętrznie przy hemoroidach lub wewnętrznie w problemach trawiennych.
Lukrecja (Astralagus glycophyllos) jest rośliną płożącą, dochodzi do 30-60 cm, ma małe owalne naprzeciwległe listki i zielono-kremowe kwiaty. Występuje na pokrytych zaroślami i piaszczystych terenach i łąkach. Korzenie są jadalne na surowo, a po ugotowaniu smakują jak marchew.
Dziki pasternak (Pastinaca sativa) jest owłosiony i cierpki, wysoki na metr, z ząbkowanymi liśćmi i gęstymi pędami małych żółtych kwiatów. Rośnie na ugorach i łąkach. Korzenie są jadalne na surowo lub po ugotowaniu.
Żywokost lekarski (Symphytum officinale) jest chropowaty, owłosiony, wyrasta na metr, ma włócznio-kształtne, zwężające się przy łodydze liście i pęki kremowych lub fiołkowych kwiatów przypominających dzwonki. Rośnie przy rowach i podmokłych miejscach. Korzenie można jeść surowe lub gotowane. Okłady z żywokostu stosuj na trudno gojące się rany. Nie pomyl z naparstnicą.
Kozibród (Tragopogon porrifolius) osiąga średnio 60-90 cm, ma długie trawiaste liście idące wzdłuż łodygi oraz duże, pojedyncze, fioletowe kwiaty podobne do mleczy. Spotykany na suchych pustkowiach. Bulwiasty korzeń i młode liście są jadalne po ugotowaniu.
Gnidosz wełnisty (Pedicularis lanata) jest owłosiony, nisko rozłożysty, o różowych kwiatach i żółtych korzeniach, jadalnych na surowo lub po ugotowaniu. Szeroko rozsiany na terenach północno-amerykańskiej tundry. Uwaga: niektóre gnidosze są trujące.
Korzenie zawierają najwięcej skrobi między jesienią a wiosną. Wiosną część skrobi przemienia się w cukier wspomagający wzrost nowych pędów. Niektóre korzenie jadalne mogą mieć wówczas średnicę kilku centymetrów i długość ponad metra, zaś bulwy postać nabrzmiałych cebul, z których duże mogą starczyć podróżnikowi na długo. Trzeba jednak uważać, gdyż niektóre cebulki, np. Wild Onion-like Death Camas w Ameryce Północnej są trujące.
Wiele korzeni jest szczególnie smacznych po upieczeniu. Podsmaż je aż zaczną stawać się kruche, potem upiecz na gorących kamieniach w żarze ogniska. Korzenie niektórych roślin, np. cibory czy mleczu, po upieczeniu i zmieleniu dobrze zastępują kawę. Innych, jak choćby czermienia błotnego, można używać po zmieleniu jako mąkę.
Szczególnie cenny jest korzeń żywokostu. Jest tak bogaty w skrobię, że po ugotowaniu tężeje jak gips i służy do unieruchomienia złamanych kończyn.
Śniedek (Ornitholgallum umbellatum) średnio 10-30 centymetrowy, o trawiastych, wyrastających z korzeni liściach z białym środkowym prążkiem, a także sześciopłatkowych zielono prążkowanych kwiatach. Porastają łąki. Korzeń jest szkodliwy na surowo i MUSI być ugotowany. Nie jedz pozostałych części.
Czosnek (Allium) pojawia się większości regionów, łatwo rozpoznawalny dzięki specyficznemu zapachowi. Długie trawiaste liście wyrastają przy podstawie, zaś pęk sześciopłatkowych fioletowych lub białych kwiatków tworzy kulę na szczycie łodygi. Jadalna cebula może znajdować się nawet 25 cm pod ziemią.
Arum (Arum maculatum) dochodzi do 15-40 cm, ma ciemnozielone, czasem ciemno nakrapiane liście w kształcie strzały i fioletowy pałkowaty organ kwiatowy zawarty wewnątrz bladego listnego kaptura, w którym pojawiają się czerwone jagody. Spotykany w zacienionych i zalesionych terenach Eurazji. Korzeń jest szkodliwy na surowo i MUSI być ugotowany. Nie jedz żadnej innej części rośliny.
Hog peanut (Amphicarpa bracteata) pojawia się w wilgotnych regionach Ameryki Płn.; to oplatająca jak bluszcz roślina o cienkich łodygach, jasnozielonych owalnych liściach i liliowymi kwiatami. Wyjmij każde ziarno z jego brązowego strąka (pod ziemią) i ugotuj.
Orzeszek ziemny (Apios americana) podobny do bluszczu, drobny, z owalnymi, ostro zakończonymi jasnozielonymi liśćmi i brązowymi kwiatami. Na wilgotnych, zwykle zalesionych obszarach Ameryki Płn. Obierz ze skóry małe bulwy; upiecz lub ugotuj.
Jerusalem Artichoke - ( Karczoch/słonecznik )(Helianthus tuberosus) przypomina słonecznik, b. wysoki, owłosiony, o dużych szorstkich, owalnych liściach i dużych dyskowatych żółtych kwiatach. Dziko rośnie na nieużytkach Ameryki Płn., ale też na innych terenach. Ugotowane bulwy są pyszne, ale nie obieraj ich, bo utracą swe wartości.
Najlepiej ugotować wszystkie korzenie przed spożyciem, gdyż niektóre są szkodliwe na surowo, nie tylko te znane, jak tropikalna kolokasja czy kasawa, ale też gatunki strefy umiarkowanej. Większość korzeni wymaga także gotowania, aby stały się dość kruche do jedzenia. Zetrzyj skórkę w czystej wodzie i gotuj aż do miękkości. Niektóre korzenie przypominające ziemniaki gromadzą witaminy i sole mineralne pod skórką i nie powinny być obierane. Korzenie ugotują się szybciej, jeśli je wpierw pokroisz w kostkę. Wbijaj ostry patyk do sprawdzenia czy są miękkie - jeśli łatwo wchodzi, są gotowe.
OWOCE
Począwszy od lata, owoce i orzechy są jednym z podstawowych pokarmów survivalowych. Wiele z nich jest znanych z odmian hodowlanych. Niektóre występują bardzo licznie, nawet w tundrze na dalekiej północy.
Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris) spotykany na torfowiskach i w zaroślach, wyrasta do 3 metrów, ma owalne liście, żółte kwiaty i ostre kolce zgrupowane po 3 na łodydze. Jego czerwone, bardzo kwaśne owoce są bogatym źródłem wit. C.
Dzika róża (Rosa) rośnie prawie we wszystkich regionach klimatu umiarkowanego. Przypomina wybujałe róże ogrodowe o kolczastych łodygach i różowych lub białych kwiatach. Ich owoce zawierają więcej witaminy C niż jakikolwiek inny owoc. Żuj owoce, aby wydobyć z nich sok zawierający najwięcej witamin lub gotuj je w wodzie aż do uzyskania syropu.
Jeżyny i maliny (Rubus) Jeżyny występują w zagajnikach, lasach i na otwartych przestrzeniach; mają ząbkowane liście i białe lub różowawe kwiaty oraz łodygi z zakrzywionymi kolcami i soczyste segmentowane owoce, które dojrzewają zmieniając barwę od zielonkawej przez czerwoną aż po fioletowo-czarną. Owoce zbiera się późnym latem. Maliny są mniej kolczaste i dojrzewają wcześniej przyjmując barwę czerwoną. Jeżyny i maliny są jadalne na surowo.
Jeżyna popielica (Rubus) wygląda jak jeżyna zwyczajna, ale jej owoce są mniejsze i mają mniej segmentów.
Dzikie truskawki (Fragaria) występują na łąkach i polanach leśnych. Niektóre odmiany rosną również w górach. Wyglądem przypominają małe hodowlane truskawki. Owoce są bogate w witaminę C i najlepsze są świeże.
...
piastwygra321