plastydy [gr.], bot. drobne organelle w cytoplazmie większości komórek roślinnych; bezbarwne (leukoplasty), zielone (chloroplasty) i pomarańczowe (chromoplasty); pełnią wiele funkcji metabolicznych, np. w procesie fotosyntezy, syntezy skrobi zapasowej.
chloroplasty [gr. chlōrós ‘zielony’, plástēs ‘tworzący’], dawniej zw. ciałka zieleni, bot. rodzaj plastydów zawierających chlorofil (zielone organelle), w których zachodzi fotosynteza; zawierają także niewielkie ilości karotenu i ksantofilu; pochłaniają energię świetlną przekształcając ją w energię chem. zużywaną w procesie fotosyntezy.
chromoplasty [gr. chrma ‘barwa’, plástēs ‘tworzący’], bot. barwne, różnokształtne plastydy komórek roślinnych, zawierające barwniki pomarańczowe (karoteny) i żółte (ksantofile); nadają zabarwienie np. kwiatom, owocom.
chromatofory [gr.], bot. barwne organelle występujące w komórkach roślin (→ plastydy).
leukoplasty [gr. leukós ‘biały’, plastós ‘ulepiony’], bot. bezbarwne plastydy w komórkach organów spichrzowych roślin; gromadzą np. skrobię (w amyloplastach), tłuszcze (w elajoplastach), białka (w proteinoplastach).
amyloplasty, bot. leukoplasty (bezbarwne plastydy) produkujące skrobię w komórkach organów spichrzowych; skrobia występuje pod postacią jednego dużego ziarna (np. w bulwie ziemniaka, w bielmie żyta i pszenicy), albo — wielu drobnych ziaren (np. u owsa i ryżu).
elajoplasty [gr. élaion ‘olej’, plastós ‘ulepiony’], bot. bezbarwne plastydy komórek roślinnych (leukoplasty) wytwarzające tłuszcze zapasowe; występują głównie u wątrobowców i roślin jednoliściennych.
organella komórkowe, biol. wyspecjalizowane struktury cytoplazmy komórek roślinnych i zwierzęcych pełniące różne funkcje; o.k. dzielą się na 3 grupy: otoczone dwiema błonami (np. mitochondria, jądro komórkowe, plastydy), pojedynczą błoną (np. lizosomy, aparat Golgiego, siateczka śródplazmatyczna, wakuole, rzęski) i nieobłonione np. (centriole, chromosomy, rybosomy).
PLASTYDY
charakterystyczne dla roślin drobne organelle komórkowe, otoczone specjalną, podwójną błoną plastydową; wnętrze p. wypełnia tzw. stroma, w której znajdują się m.in. pęcherzyki i woreczki błoniaste, DNA, rybosomy, skrobia i cząsteczki tłuszczu; podstawą klasyfikacji p. jest obecność barwników; p. zawierające barwniki zw. są chromatoforami (wśród nich ze względu na odmienność pełnionych funkcji wyróżnia się tzw. chromoplasty, które są nieczynne w procesie fotosyntezy), p. pozbawione barwników zw. są leukoplastami; p. powstają z tzw. proplastydów; poszczególne rodzaje p. mogą się przekształcać jedne w drugie, np. leukoplasty w chloroplasty; najlepiej uorganizowane p. występują u roślin nasiennych; p. pełnią funkcje metaboliczne, m.in. w procesie fotosyntezy oraz syntezy skrobi i białek zapasowych.
koociczka