Z ogrodów natury - żurawina

Autor:Dr n. farm. Przemysław Rokicki


 

Żurawiny od niepamiętnych czasów używane są w medycynie ludowej zarówno Polski jak i kontynentu amerykańskiego. Żurawina stanowiła ważny dodatek w codziennej diecie mieszkańców, przyczyniając się do poprawy ich stanu zdrowia. Niegdyś rosła powszechnie na torfowiskach i w bagiennych lasach Europy północnej i wschodniej, a także na Syberii, w Kanadzie i na północy Stanów Zjednoczonych. Niestety na skutek osuszania bagien i torfowisk obecnie w Europie występuje coraz rzadziej.

Żurawina (Oxycoccus) jest wieloletnią krzewinką niskopienną z rodziny wrzosowatych. Rośnie na kwaśnych glebach piaszczystych w klimacie umiarkowanym. W Polsce spotykana jest dziko rosnąca żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus) głównie w Puszczy Knyszyńskiej, Białowieskiej, lasach biłgorajskich i na Pomorzu Zachodnim. Gatunkiem uprawnym, występującym rdzennie na północy kontynentu amerykańskiego jest żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon). Oba te gatunki mają czerwone owoce o charakterystycznym kwaśnym smaku.

W Polsce dostępna jest głównie żurawina błotna. W sezonie jesiennym można łatwo kupić na targowiskach świeże owoce z bieżących zbiorów. Są one bardzo cierpkie i do spożycia nadają się w postaci przetworzonej. Najzdrowszy jest świeżo wyciśnięty sok. Owoce żurawiny można również zamrozić i przechowywać przez kilka miesięcy. Sok z zamrożonych owoców niewiele traci ze swych odżywczych i leczniczych właściwości.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są preparaty z żurawin w postaci - soku i kapsułek a także przepysznych herbatek

Cenne składniki żurawiny

Surowcem zielarskim są owoce Fructus Oxycocci oraz liście Folium Oxycocci. Żurawina błotna ma mniejszą zawartość substancji czynnych aniżeli żurawina wielkoowocowa. Szklanka soczystych jagód żurawiny błotnej dostarcza 3,2 g błonnika, 30 mg witaminy C, witaminę B1 i B2, witaminę P, pektyny, flawonoidy, antocyjany, flawonole, arbutynę, sole mineralne: wapń, fosfor, miedź i jod, garbniki, taniny oraz kwas cytrynowy, chininowy, hipurynowy i jabłkowy. To one nadają owocom charakterystyczny cierpko-słodki smak. Żurawina zawiera też sporo kwasu benzoesowego – naturalnego konserwantu. Dzięki niemu zachowuje świeżość na długo po zerwaniu owoców.

Olej z pestek żurawiny zawiera bardzo duże ilości nienasyconych kwasy tłuszczowych Omega 3 i Omega 6, kwas linolenowy, kwas palmitylooleinowy, prowitaminy, witaminy z grupy E.

Żurawina w medycynie

Połowa dwudziestego wieku przyniosła zainteresowanie środowiska medycznego działaniem żurawin w zapaleniach dróg moczowych i profilaktyce chorób wieńcowych. Naukowcy potwierdzają, że żurawina należy do czołówki roślin o właściwościach prozdrowotnych. Od dawna stosowano żurawinę w medycynie naturalnej do leczenia chorób nerek i pęcherza moczowego.

Przeprowadzone badania statystyczne dowodzą, że niemal, co trzecia kobieta zapada w swoim życiu na zapalenie dróg moczowych, a wiele z nich cierpi z powodu tej choroby przynajmniej raz w roku. Do zakażenia dochodzi bardzo łatwo, ze względu na to, że kobiety mają krótsze przewody moczowe niż mężczyźni. Ułatwia to bakteriom penetrację moczowodów i osadzanie się w pęcherzu moczowym, gdzie powodują stany zapalne. Mężczyźni zapadają na tę chorobę ośmiokrotnie rzadziej niż kobiety. Skutkiem ubocznym stosowanej wówczas powszechnie przeciwbakteryjnej terapii jest zniszczenie naturalnej flory jelit.

Badania dowiodły, że sok z żurawin może stanowić w tym schorzeniu skuteczną alternatywę dla leków przeciwbakteryjnych Związki roślinne zawarte w żurawinie zmniejszają przyczepność bakterii E. Coli do nabłonka dróg moczowych i ograniczają namnażanie się tych bakterii, nie czyniąc przy tym spustoszenia wśród zamieszkujących jelita pożytecznych drobnoustrojów. Skraca to okres choroby i zapobiega kolejnym infekcjom. Żurawina znajduje, więc coraz szersze zastosowanie w leczeniu zapaleń pęcherza i łagodnych zakażeń układu moczowego.

W wielu szpitalach w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, sok z żurawin stosowany jest profilaktycznie przeciwko zapaleniom dróg moczowych. Pozwala to zmniejszyć zużycie antybiotyków i obniżyć  koszty leczenia. Jest to szczególnie ważne u pacjentów po urazach kręgosłupa, gdyż mają oni problemy z przetrzymywaniem moczu w pęcherzu co prowadzi do podatności na zapalenia dróg moczowych. Także u pacjentów cewnikowanych często dochodzi do zakażeń dróg moczowych. W takich warunkach sok z żurawin jest doskonałym środkiem profilaktycznym, gdyż jak wykazały badania zmniejsza on przyczepność bakterii także do szkła i tworzyw sztucznych.

Żurawina  w profilaktyce

Wstępne badania potwierdziły, że spożycie soku z żurawin daje doskonałe efekty w zapobieganiu chorobom serca. Flawonoidy występujące w żurawinie swą budową podobne są do tych występujących w czerwonym winie. Naukowcy uważają, że związki te są odpowiedzialne za zmniejszenie zapadalności na choroby wieńcowe poprzez powstrzymywanie tworzenia zakrzepów krwi oraz korzystny wpływ na rozszerzanie naczyń krwionośnych. Związki te mają także własności antyoksydacyjne, dzięki czemu zapobiegają utlenianiu cholesterolu, co znacząco zmniejsza ryzyko arteriosklerozy i zapychaniu naczyń krwionośnych. Przeciwutleniacze zawarte w żurawinie chronią też organizm przed uszkodzeniami wywołanymi działaniem wolnych rodników, zapobiegając niektórym nowotworom, np. okrężnicy lub płuc.

Przeprowadzono badania, mające na celu wykazać wpływ soku z żurawin na adhezję bakterii Helicobacter pylori (patogen odpowiedzialny za powstawanie choroby wrzodowej żołądka) do unieruchomionego ludzkiego śluzu żołądkowego oraz do erytrocytów. Użyto trzech łańcuchów Helicobacter pylori badając ich możliwości adhezji. Badania te wykazały, że związki zawarte w żurawinie mają właściwości powstrzymywania osadzania się bakterii Helicobacter pylori na śluzie żołądka.

Substancje zawarte w cierpkiej żurawinie działają na zęby jak teflon. Tworzą one powłokę utrudniającą przyleganie bakterii do szkliwa i infekowanie dziąseł.

Właściwości żurawiny mają zbawienne działanie dla naszych komórek mózgowych, wpływa na spowolnienie procesu starzenia i obumierania szarych komórek, a tym samym wydatnie obniża ryzyko zapadania na choroby Alzheimera i Parkinsona.

Obecność witaminy P przyniesie z kolei ulgę kobietom w okresie menopauzy, cierpiącym na dokuczliwe uderzenia gorąca czy zaczerwienienia skórne.

Przeciwwskazania

Mimo swoich dobroczynnych właściwości, żurawina nie jest niestety dla każdego. Po pierwsze zawiera ona szczawiany. Jeśli szczawiany występują w zbyt dużej koncentracji wykazują tendencje do krystalizacji. Dlatego też osoby z istniejącymi już i nieleczonymi kamieniami nerkowymi powinny unikać produktów zawierających tę substancję. Poza tym szczawiany utrudniają wchłanianie jelitowe wapnia. Z tego względu spożywanie żurawiny nie jest wskazane dla osób z osteoporozą. Po drugie żurawiny powinny unikać osoby przyjmujące leki zawierające warfarynę. Jest to lek o działaniu przeciwzakrzepowym Substancje zawarte w żurawinie utrudniają usuwanie warfaryny z organizmu, co wzmaga jej działanie i może przyczyniać się do wystąpienia krwotoków.

Żurawina w kosmetyce

Regularne przemywanie naparem z liści żurawiny zapobiega powstawaniu plam na skórze – arbutyna hamuje wytwarzanie barwnika melaniny, jest ona także składnikiem preparatów kosmetycznych używanych do rozjaśniania przebarwień.

Natomiast wyciągi z owoców stosowano w kosmetyce w latach 30-tych XX w. Sok z żurawiny wykazuje wielokierunkowe działanie kosmetyczne na skórę: doskonale nawilża, reguluje pH skóry, działa liftingująco, spowalnia proces starzenia się skóry, remineralizuje skórę, działa antybakteryjnie, działa przeciwgrzybiczno, dostarcza naturalnych witamin oraz wzmacnia odporność immunologiczną skóry.

Kosmetyki i zabieg i z użyciem związków aktywnych żurawiny poleca się  każdej zestresowanej osobie. Rewelacyjne działa na skórę przesuszoną, zniszczoną nadmiernym opalaniem. Dla osób palących papierosy jest to dobry sposób na poprawę kolorytu skóry.  
 
Koktajl żurawinowy
 

·         Pół szklanki żurawiny 

·         Szklanka jogurtu 

·         Łyżka zmielonego siemienia lnianego 

·         Łyżeczka miodu 

·         1/4 łyżeczki cynamonu 

·         Mięta lub melisa

Żurawinę wyjmij z lodówki, umyj, odsącz, wrzuć do garnka, zalej szklanką ciepłej wody. Tak przygotowaną żurawinę doprowadź do wrzenia. Przetrzyj, dodaj cukier trzcinowy lub miód. Zmiksuj żurawinę i jogurt naturalny. Dodaj siemię lniane i cynamon. Przelej do szklanki, włóż do lodówki na kilkanaście minut. Przed podaniem koktajlu żurawinowego udekoruj świeżą miętą lub melisą. Zamiast jogurtu możesz użyć kefiru lub maślanki.