PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

WSTĘP

              Wychowanie jest realizowane nie tylko przez instytucje do tego powołane. Jest szeroko powiązane z życiem.

q       szeroka perspektywa

q       interdyscyplinarne spojrzenie (socjologia, ekonomia, polityka społ.)

Pedagogika była do pewnego okresu nie-podmiotowa i zajmowała się kontrolowaniem. Pedagogika społ. zaoferowała dialog zamiast kontroli. Człowieka traktowała jako podmiot, indywiduum. Z dialogiem łączy się współpraca, współdziałanie. Pedagogika społ. opiera się na jednostce rozumianej jako osoba ludzka. Jest dyscypliną zorientowaną praktycznie (nie jest socjotechniką). Ustala prawa, które rządzą procesem wychowania.

Lektura:

              P. Wroczyński "Pedagogika społeczna" 1985;

A.    Kamiński "Funkcje pedagogiki społecznej" - twórca Szarych Szeregów "Kamienie na szaniec"

E. Trępała, M. Cichosz "Funkcjonowanie i kierunki rozwoju pedagogiki społ. w Polsce"

Co to jest pedagogika społeczna (PS) ?

1907 - pierwsza w Polsce odpowiedziała na to pytanie Helena Radlińska, później Aleksander Kamiński i R. Wroczyński- tworzący w okresie PRL-u. W dzisiejszej sytuacji ma miejsce tzw. "migotanie znaczeń" - nie ma jednej, jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie; proces stawania się;

Pojęcie i zadania PS

W pedagogice jest zgoda, co do tego, że proces wychowania jest stymulowany:

v     czynnikami wewnętrznymi (cechy psychofizyczne, wyposażenie biologiczne, genetyczne, itd.);

v     czynnikami zewnętrznymi (wpływy społeczno-kulturowe); - i właśnie na tym obszarze koncentruje się PS;

Wpływy społeczno-kulturowe

-          oddziaływania całej rzeczywistości, z którą jednostka wchodzi w kontakt;

a)      wpływy o charakterze ludzkim (interakcje, relacje z innymi jednostkami, grupami, środowiskami społecznymi czy kulturowymi);

b)     wpływy rzeczowe (wpływ gospodarki, warunków socjalno-bytowych, środowiska kulturowego); nowa gospodarka globalna i jej wpływ na edukację.

c)      wpływy kulturowe (tzw. kultury duchowej - idee, wierzenia, sztuka; kultury materialnej - architektura, stan sieci gazowych, itp.)

d)     wpływ środowiska naturalnego (środowisko przyrodnicze, bardzo szeroko rozumiane);

PS na ten (ww.) obszar rzeczywistości patrzy pod następującym kątem:

-          pyta o to jakie wartości edukacyjne, rozwojowe są zawarte w tych czynnikach zewnętrznych;

-          (in.) pyta o źródła wpływów edukacyjnych występujących w środowisku, wpływu społeczno-kulturowego; zwraca się z intencją praktyczną: co można przebudować, ulepszyć by podnieść je na wyższy poziom (kwestia poznawcza i praktyczna - jak zmienić?); natomiast w sytuacji optymalnie ulepszonej pyta: Jak utrzymać dany stan ?

a)                                          teoretyczny punkt widzenia

b)       

c)                                          praktyczny punkt widzenia                            ulepszyć

d)                                                                                                                utrzymać

Optymalizowanie metodyki pracy wychowawczo-opiekuńczej; Trzeba harmonizować obie strony. Teoria (namysł) musi poprzedzać praktykę;

(R. Wroczyński) - przedmiotem PS jest "rodzaj i jakość bodźców rozwojowych oddziałujących na wychowanka w jego otoczeniu społecznym";

PS zajmuje się relacjami środowisko - wychowanie;

                                                            relacje wzajemne

                          Środowisko                                                                                       Wychowanie

ZADANIA PS

1.      rejestracja, opis, diagnoza tych wpływów i skutki oddziaływań dla rozwoju jednostki;

2.      pytanie o aktywność jednostki w środowisku (jak oddziałują, zmieniają, organizują, wpływają na środowisko);

v     PS stara się określić bariery, utrudnienia, czynniki hamujące rozwój oraz ustalić środki i sposoby za pomocą których można te braki wyrównać;

v     PS jest dyscypliną teoretyczno-praktyczną; (Niebezpieczeństwo istnieje w redukowaniu członu teoretycznego. Z całym szacunkiem dla możliwości sprawczych gdyby ona nie była oparta na refleksji teoretycznej byłaby nietrafna, przynosząca złe skutki. Gdyby tak było PS sprowadzona zostałaby do socjotechniki a pedagogika jest refleksją nad całym człowiekiem. Doświadczenie z praktyki nie znalazłoby celu w formułowaniu praw (wcześniej prawidłowości);

3.      zadanie wypływające w związku ze zmiana polityczno-ekonomiczną (pojawiło się z zewnątrz, z życia

v     wspieranie procesu demokracji (która nie powstaje automatycznie; demokracja pojawia się wtedy gdy jest wartością przyjętą przez ludzi), bez zinterioryzowania jest protodemokracją;

Są to zadania czysto edukacyjne:

v     kształtowanie wartości (dialog, państwo prawa);

v     kształtowanie postaw podmiotowych (samodzielnych, aktywnych, krytycznych, twórczych);

v     budowanie instytucji życia obywatelskiego (samorząd, organizacje pozarządowe, wspólnoty wyznaniowe, kursy, instruktaże, uniwersytety ludowe, robotnicze)

Zadania (1) i (2) z wewnątrz jak i (3) z zewnątrz są komplementarne;

SYNTEZA

K        PS jest dyscyplina naukową, jedną z dziedzin pedagogiki;

K        PS to praktyka działania wychowawczo-społecznego podejmowanego w różnych instytucjach edukacyjnych, pozaszkolnych;

K        PS to idea, perspektywa, za pomocą której pedagog może analizować rzeczywistość społeczno-kulturową;

K        Przedmiotem PS jest środowisko wychowawcze;

Def. historyczna Heleny Radlińskiej w: W. Theiss "Radlińska" s. 206; 1909 rok;

PS - to takie ujęcie nauki wychowania, które w każdej jednostce widzi dziecię swego narodu i czasu, spadkobiercę całej kultury i współtwórcę jej przyszłości;

Cechy tej definicji:

·         demokratyzacja;

·         kultura ważnym czynnikiem wychowawczym;

·         kształtuje człowieka-podmiot, jako współtwórcę swojej przyszłości (charakter podmiotowy - po raz pierwszy);

Def. współczesna Edmunda Trępały w "Panorama PS" s.9;

PS - zajmuje się zależnością rozwoju człowieka od warunków środowiskowych, wytworami niematerialnymi środowiska (tj. grupy, stowarzyszenia, instytucje) oraz materialnymi, zwanymi urządzeniami (np. plac zabaw i gier, osiedle, wieś, miasto), sztuczną biocenozą (np. parki), celową działalnością jednostek, grup lub instytucji oraz ich wpływem na poszczególne osoby lub grupy ludzkie - po to aby zapobiec niepożądanym dlań zjawiskom lub procesom oraz ułatwić samokształcenie (samorozwój) z pożądanego punktu widzenia, tj. celów edukacyjnych;

                                                 Środowisko                                                                            Wychowanie

Ø      wytwory niematerialne

Ø      wytwory materialne

Ø      biocenoza

Ø      aktywność ludzka

po co ???

-                      by zapobiec niepożądanym zjawiskom

-                      samokształcenie / samorozwój

CELE EDUKACYJNE

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA OSTATNIEJ DEKADY - MIGOTANIE ZNACZEŃ

              Jest to tendencja w wypowiadaniu się na temat PS gdyż PS dzisiejszej doby nie jest monolita. Interesuje się teraz wielopostaciowością, niejednorodnością, polimorficznością. Źródłem tego jest wolność i twórczość. Kłopoty biorą się z postaw filozoficznych, etycznych, aksjologicznych, z których one wyrastają, z postaw liberalnych, postmodernistycznych; Wskazuje to na związek z szerszą sytuacją i życiem intelektualno-naukowym;

1990

1990 - kilku twórców PS wypowiedziało się na temat: Czym jest i czym powinna się zajmować PS w: "Forum oświatowym", nr 3;

Alicja i Józef Kargulowie              - przedmiotem PS jest rozbieżność między wychowaniem a socjalizacją, czyli wpływami nie-wyselekcjonowanymi, edukacyjnie spontanicznymi; zajmować się tym tak trzeba by ten rozdźwięk zmniejszać; PS ma eliminować z procesów socjalizacji to, co jest negatywne za pomocą profilaktyki i kompensacji; stwarzać sytuacje osłonowe lub wyrównywać te braki, do których jednak doszło. Do głównych cech PS należy:

q       demaskowanie zła społecznego;

q       krytycyzm;

q       teoretyczność;

Na ile jest to nowe, inne od tego co było dotąd ? - Z taką siłą nie podkreślano cechy demaskatorskiej;

Anna Przecławska              - przedmiotem PS jest konstruowanie środowiska wychowawczego, które umacnia, wzmacnia osobowy rozwój człowieka. Wyraźnie akcentuje tendencje personalistyczną - i to jest nowe; UW;

Stanisław Kawula              - przedmiotem jest aktywizujące wychowawcze oddziaływanie na środowisko; wychowanie interwencją na środowisko; PS powinna angażować się w rozwiązywanie najbardziej trudnych problemów społecznych; Akcentuje socjalną funkcję PS; Uniwersytet Warmińsko-Mazurski;

Andrzej Rodziewicz-Winnicki              - przedmiot: ścisłe łączenie edukacji z problemami ekonomicznymi; specyfika pracy, kultury, warunki ekonomiczne...