Leśnictwo a leśna turystyka i rekreacja.pdf

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 29

LEŚNICTWOA LEŚNA TURYSTYKA I REKREACJA

PiotrPaschalis-Jakubowicz

Streszczenie

Atrakcyjność lasu dla celw turystycznych i rekreacyjnych wpisuje si w rosnce zapotrzebo-

wanie społeczne na usługi i świadczenia środowiskowe. Leśna turystyka i rekreacja staj si

ważnym działem użytkowania lasu, zwizanym z prowadzeniem gospodarstwa leśnego i ochron

laswwPolsce.Odczuwanyjestbrakuniwersyteckichprogramwedukacyjnychibadawczychna

wydziałach leśnych, wpisujcych t dziedzin wiedzy rwnież w podstawowe zakresy przedmio-

tw jak urzdzanie, ochrona i hodowla lasu. Powstała luka edukacyjna i badawcza, powinna stać

siprzedmiotemintensywnegozainteresowanianaukleśnychiimpokrewnych.

Słowakluczowe: leśnaturystyka,rekreacja,użytkowanielasu

FORESTRYANDFORESTSTOURISMANDRECREATION

Abstract

The forests attractiveness for tourist and recreational purposes reflecting the growing interests

of society of the environmental welfare, benefits and services. The forests tourism and recreation

become a one of the important parts of forest use, directly connected to the sustainable forest ma-

nagementandforestprotectioninPoland.Actually,thereisalackoftheproperuniversityteaching

andresearchprogramsattheforestryfaculties,inscribingthisknowledgeintothefundamentalcur-

ricula of forest management, forest protection and sylviculture. The lacks of research and educa-

tion programmes in forest tourism and recreation discipline create a great chance for the new

directionsoftheforestrysciences.

Keywords: Foreststourism,recreation,forestutilization

Wstęp

Złożoność i atrakcyjność lasu jako tworu Natury i złożoności leśnictwa jako tworu człowieka,

s wystarczajco atrakcyjne, aby stały si podmiotem zainteresowania nie tylko grup zwizanych

z leśnictwem, ale także otoczenia leśnictwa, zarwno w wymiarze lokalnym, regionalnym i mi-

dzynarodowym.Możnazałożyć,żetezjawiskadotykajlaswileśnictwawbardzowieludziałach,

aleuwidaczniasitowyraźniewobszarzepełnieniaprzezlasyfunkcjisocjalnych.

Ewolucja pogldw na zasady, sposoby, zakres działań ochronnych i stawianych celw przed

ochronśrodowiska,przebiegałczniezewolucjpogldwnadzrozumienieprzyczyn,dlaktrych

wzrostekonomicznyniejestnajistotniejszydlarozwojupaństwaijegoobywateli.Jestto,midzy

innymi,bezpośrednimpowodem,dlaktregoznajdujemyzmikczone”pojciezrwnoważonego

rozwoju,wynikajcezwyraźnegoprzesuniciarozumieniawielofunkcyjnościlasuwkierunkujed-

negoodniesienia–jakimjestpełnienieprzezlasfunkcjisocjalnej.

Jednocześnie, w wymiarze praktycznym, realizacja tych zmian wpływa w sposb szczeglnie

istotny na stan zdrowotny lasw. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że w skali regionu

paneuropejskiego, zagrożenia lasw spowodowane użytkowaniem turystycznym i rekreacyjnym,

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej R. 11. Zeszyt 4 (23) / 2009

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 30

spochorobachpowodujcychzamieranielasw,gradacjachowadwimasowegowystpowania

grzybw chorobotwrczych – trzecim, najpoważniejszym zagrożeniem (dane z MCPFE Report

2007). Zagrożenia te łczone s z eksploatacj zasobw runa leśnego, wzniecaniem pożarw leś-

nychoraznadmiernegozagszczeniaruchuturystycznego.

Wyraźnywzrostpresjiturystykiirekreacjinaterenachleśnychnotowanyjestoddawnanawielu

kontynentach, przede wszystkim Afryki, Azji Południowo- Wschodniej i Ameryki Południowej,

aodkilkunastulat–wEuropie.

Udział lasw w skali globalnej pełnicych rżne funkcje zmienia si dynamicznie i obecnie

przyjmuje si, że blisko 4% oglnej powierzchni lasw świata pełni wyłcznie funkcje socjalne –

głwniedlaspełnieniapotrzebrekreacyjnychiturystycznychorazrwnieżfunkcjatajestpełniona

razemzpozostałymifunkcjami(ryc.1).

Oznaczato,żeleśnaturystykairekreacjapowinnybyćtraktowanejakoważnaskładowawpro-

wadzeniugospodarstwaleśnegoistaćsijednymzdziałwnaukiipraktykileśnej.

Ryc.1. Funkcjelaswświata(ARC2006,FAO2008,Paschalis-Jakiubowicz2009)

Fig. 1. Fuctions of the world forests (ARC 2006, FAO 2008, Paschalis-Jakiubowicz 2009)

Istotnośćleśnejturystykiirekreacjiwodniesieniudoleśnictwa

Przeprowadzonaanalizaczynnikw,ktremajswojeodniesieniawglobalnymoddziaływaniu

na lasy i leśnictwo pozwoliła na identyfikacj czynnikw, ktre maj i bd miały decydujcy

wpływnaleśnictwo,conajmniejdokońcaXXIwieku.Wgrupietejznajdujsizarwnoczynniki

ozasiguglobalnym,jakiregionalnym(Paschalis2009):

Piotr Paschalis-Jakubowicz LEŚNICTWO A LEŚNA TURYSTYKA I REKREACJA.

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 31

rozwjinfrastrukturalny,

zmianyklimatyczne,

turystyka,

migracje,

decentralizacja,

produkcyjnykompleksrolny,

demokratyzacja,

korupcja,

dostpnośćdowody,

HIV-AIDS,

wojnyikonflikty,

modyfikacjegenetyczne,

choroby.

Ryc.2. SymulowanewarunkidouprawianialetniejturystykiwEuropiewlatach1961-1990(polewejstro-

niemapy)oraz2071-2100(poprawej),wedługscenariuszawysokiegopoziomuemisji(IPCCSRESA2)(EEA

2007)

Fig. 2. Simulated conditions for sumer forest tourism in Europe in 1961-1990 (lef side of the map) and in

2071-2100 (right side), according to the scenario of high emission level (IPCC SRES A2) (EEA2007)

Zauważyćnależy,żeczśćzpowyżejwymienionychczynnikwcharakteryzujesisynergicz-

nymipowizaniamizwielomainnymiczynnikami,aturystyka,dotejgrupynależy.Wzmocnienie

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej R. 11. Zeszyt 4 (23) / 2009

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 32

oddziaływań negatywnych efektw udostpnienia lasw dla celw turystycznych zwizana jest

takżezezmniejszajcsipowierzchnileśn,przypadajcnajednegomieszkańca.Obecnie,śred-

nia powierzchnia lasw na 1 mieszkańca wynosi około 0,62 ha i corocznie ulega zmniejszeniu,

a64krajeświataposiadajpowierzchnileśnmniejszniż0,1hanagłowmieszkańca.Tenstan

rzeczy powoduje dynamiczny wzrost presji społeczeństw na udostpnianie lasw dla celw rek-

reacyjnych i turystycznych, a jednocześnie stanowi zagrożenia dla trwałości lasu (CIFOR 2008,

MCPFE2007).

Scenariusze budowane na podstawie przewidywanych zmian klimatu, odnoszce si do tury-

styki,przewidujznacznezmianywkierunkachdotychczasowegoruchuturystycznegowEuropie.

Polska stanie si, najprawdopodobniej, wyjtkowo atrakcyjnym turystycznie i rekreacyjnie kra-

jem, a należy sdzić, że turystyka leśna bdzie si intensywnie rozwijała (rys. 2., IUFRO 2009,

Belliin.2007,PATA2008,ULEP2007).

Odniesienialeśnictwadoleśnejturystykiirekreacji

Obecnesystemyimetodyprowadzenialeśnictwawymagajodwłaściciela,lubzarzdzajcego

wjegoimieniulasem,braniapoduwagsprawleśnychoraztakich,ktremajczasamibardzood-

ległyzwizekzlasem.Wynikatozfaktu,żepojcielas”ipojciegospodarowanielasem”,spo-

jciamiuniwersalnymi,cojestcechcharakterystycznrwnieżkapitałuleśnego.Mieszcz,zatem,

w sobie zarwno aspekty środowiskowe, zwizane bezpośrednio z gospodarowaniem zasobami

przyrodniczymi, jak i socjalne, w tym i infrastruktur socjaln jak drogi, transport publiczny,

inżynieryjnezagospodarowanieterenuiźrdłaenergii.

Odnosi si to rwnież do oddziaływań zwizanych z wpływem leśnictwa na jakość życia

człowieka, zawartych w pojciach jak: humanizacja, zdrowie, turystyka, odpoczynek, rekreacja

iwieluinnych.

Należy przy tym stwierdzić, że leśnictwo w Polsce, w tym zakresie, zrobiło bardzo dużo,

z liczcymi si osigniciami w rozwizaniach edukacyjnych na poziomie podstawowym oraz

wdziałaniachpraktycznych,natomiastwzakresieedukacjinapoziomieuniwersyteckim–bardzo

niewiele.

Niejesteśmytuwyjtkiem.WwielukrajachEuropyedukacjaprzyrodniczo-leśna,niejestwsta-

nie przygotować zarwno społeczeństwa, jak i leśnikw do pełnego zrozumienia i akceptacji

reżimw, jakim musi być poddane leśnictwo, z jednoczesnym ograniczeniem korzystania przez

społeczeństwo, z niektrych dbr lasu. Zarwno w praktycznej realizacji zasad prowadzenia gos-

podarkileśnej,jakteżwprzekaziespołecznym,należydodaćirozszerzyćpojciazwizanezpo-

jmowaniem leśnictwa jako systemowej interpretacji przyrody, w nierozłcznym powizaniu

zpotrzebamispołeczeństwa(ReportoftheSecretary-GenralonForestsandclimatechange).

Oznacza to, midzy innymi, zrozumienie lasu jako całości, widzianego łcznie z przestrzeni,

jak tworzy, czyli krajobrazem naturalnym lub przekształconym, w tym także z przestrzeni

miejsk,ktrewymagajwłaściwychmetodprowadzenialeśnictwanaterenachzurbanizowanych.

Potwierdzany badaniami wzrastajcy poziom zaniepokojenia zmianami środowiskowymi

społeczeństw, w połczeniu z zwikszaniem si poziomu zamożności oraz coraz wiksz ilości

czasuprzeznaczanegonazajciapozapraczawodow,wymagarwnieżodleśnictwazapewnie-

nianiezbdnychusługdlaspełnieniatychwymagań.

Stawiajc tez, że jest to podstawowym zagrożeniem dla lasw i leśnictwa, jednocześnie pod-

kreślasi,żejesttonowy,ważnykierunekrozwojuleśnictwa.

Piotr Paschalis-Jakubowicz LEŚNICTWO A LEŚNA TURYSTYKA I REKREACJA.

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 33

Odniesieniadoedukacjiibadańleśnychnapoziomieuniwersyteckimwzakresieturystyki

irekreacjileśnej

Opierajcsinakilkuprzykładachwzitychgłwniezuniwersytetwpłnocnoamerykańskich,

AngliiiDanii,stwierdzamy,żegłwnymcelemkształcenia,jestdostarczaniewiedzyiinformacji

naukowycholeśnictwieodnoszcychsidorekreacjiwlasach(Programyedukacyjneibadawcze

Uniwersytetw w USA,ACTED 2006, Seppl Risto 2004). Cele te s powizane z działaniami

rżnym gałziom przemysłu i podejmowanie decyzji zwizanych z możliwościami rozwoju do-

tyczcychplanowaniaizarzdzania.

Wybrane, niektre nazwy przedmiotw wykładane na tych uniwersytetach – odpowiednikach

naszych Katedr i Zakładw, w ścisłym powizaniu z prowadzonymi badaniami (Paschalis 1998,

2003):

środowiskoweisocjalneoddziaływanieturystykiirekreacji,

rozwjregionalnyiplanowanieprzestrzenne,

marketing,

formywypoczynku,

turystykairekreacjanaobszarachchronionych,

formyizakresykształceniawdziedzinieturystykiirekreacji,

zarzdzanieśrodowiskiempodktemturystykiirekreacji,

rekreacjaiturystykaosbniepełnosprawnych.

Wprzeważajcejmierze,studianatychkierunkachswspłfinansowaneprzezorganizacjere-

gionalne,firmyilokalneagencje,ktrezabiegajorozwjregionalny.

CzynaWydzialeLeśnymnależyprowadzićedukacjęibadaniazwiązanezleśnąturystyką

irekreacją?

Pytanietylkozpozorujestretorycznym,bowiemprzyjtysystemedukacyjnywPolsce,oparty

natzw.minimachprogramowychorazsztywnychzasadachprzypisywaniaokreślonychprzedmio-

tw do określonych blokw przedmiotowych, jest w znacznej czści anachroniczny, a na pewno

małokonkurencyjnywstosunkudonajlepszychUniwersytetwnaświecie.Obowizujcysystem

edukacjiwpraktyce,ogromnieutrudniautworzeniespecjalnościleśnaturystykairekreacjanaWy-

dzialeLeśnym.

Zatemodpowiedźnazadanepytaniebrzmi–Tak”.Zarwnoedukacja,jakibadaniadotyczce

leśnejturystykiirekreacjinaWydzialeLeśnymSGGWwWarszawie,powinnybyćkontynuowane

iistotnierozszerzone.

Zaangażowanie dydaktyczne i badawcze, głwnie pracownikw dwch Katedr na Wydziale

LeśnymSGGWwomawianympowyżejzakresie,jestniewystarczajce.Otwartatematykadydak-

tyczna i badawcza, realizowana przez Katedr Użytkowania Lasu na Wydziale Leśnym SGGW,

odnosisidobudowyzasadimodeliwaloryzacjikrajobrazwleśnych,polno-leśnych,wodno-leś-

nych itd., inżynieryjnego zagospodarowania lasu dla celw turystycznych i rekreacyjnych, okreś-

laniapojemnościrekreacyjnejokreślonychtypwlasuizbiorowiskleśnych,oddziaływaniaruchu

turystycznego na pełnienie przez las innych funkcji, udostpniania lasu dla osb niepełnospraw-

nych,formużytkowanialasu,wtym–ubocznegoużytkowanialasu.

Wysuwajc poniżej nowe kierunki poznawania lasu, proponuje si do nich dopisać także ko-

nieczność podjcia badań dotyczcych sieci połczeń pomidzy leśnictwem, a otoczeniem leś-

nictwa(FAO2007,Paschalis-Jakubowicz2008,SchlamadingeriYamagata2007):

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej R. 11. Zeszyt 4 (23) / 2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: