NARZĄD WZROKU
(ORGANUM VISUS)
1. Budowa
Składa się z oka (oculus) i narządów dodatkowych (organa oculi accesoria):
- do oka należy:
· gałka oczna (bulbus oculi)
· nerw wzrokowy (nervus opticus)
- do narządów dodatkowych, czyli pomocniczych zalicza się:
· aparat ruchowy gałki ocznej
· aparat ochronny
· narząd łzowy
2. Gałka oczna (bulbus oculi)
- leży w oczodole (orbitae), którego pozostałą część wypełnia tkanka tłuszczowa, tworząc ciało tłuszczowe oczodołu (corpus adiposum orbitae), powięzie i mięśnie
- gałka oczna nie jest ściśle kulista. Składa się z dwóch sferycznych odcinków o różnym promieniu.
· Odcinek przedni odpowiadający rogówce jest znacznie mniejszy od tylnego-stanowi 1/6 powierzchni całej gałki, ale jednocześnie jest silniej wypukły, ma mniejszy promień krzywizny.
· Odcinek tylny natomiast jest znacznie większy, bardziej zbliżony do powierzchni kuli-zajmuje 5/6 tej powierzchni, ma większy promień krzywizny
- pod względem budowy w gałce ocznej odróżniamy zawartość gałki oraz jej ścianę. Ściany gałki ocznej budują trzy błony:
· zewnętrzna- błona włóknista (tunica fibrosa bulbi)
· środkowa- błona naczyniowa (tunica vasculosa bulbi)
· wewnętrzna błona gałki ocznej (tunica interna bulbi)
- BŁONA WŁÓKNISTA GAŁKI OCZNEJ (TUNICA FIBROSA BULBI)
· rogówka (cornea)
ü stanowi przednią część błony zewnętrznej (1/6)
ü ma większą krzywiznę, ta różnica krzywizn wytwarza płytki, pierścieniowaty rowek na granicy rogówki i twardówki nazywany bruzdą twardówki (sulcus sclerae)
ü składa się z pięciu warstw
ü przepuszczalna dla promieni świetlnych, stanowi I element łamliwy
ü przezroczysta
ü brak naczyń krwionośnych i limfatycznych, odżywiana jest przez łzy obmywające ją od przodu i przez ciecz wodnistą od strony komory przedniej
ü bogato unerwiona, unerwiają ją nerwy rzęskowe krótkie (nervi ciliares)
· twardówka [białkówka] (sclera)
ü stanowi większą część błony zewnętrznej (5/6)
ü ma mniejszą krzywiznę od rogówki
ü od wewnątrz twardówkę wyścieła warstwa barwnikowa
ü barwa niebiesko-biaława
ü nieprzepuszczalna dla promieni świetlnych
ü całkowicie zamknięta z wyjątkiem blaszki sitowej (lamina cribrosa), która leży w tylnej części twardówki, gdzie znajdują się otwory dla naczyń i włókien nerwu wzrokowego (nervus opticus) i innych nerwów
ü bliżej do przodu twardówkę przebijają 4 żyły wirowate (venae vorticosa), które odprowadzają większość krwi z błony naczyniówkowej
ü rogówka łączy się z twardówką- wzdłóż całej granicy rogówkowo-twardówkowej okrężnie przebiega kanał zwany zatoką tylną twardówki [kanał Schlemma] (sinus venosus sclerae), przez który odpływa z komór gałki ciecz wodnista oka (humor aquosus)
ü ścianę przyśrodkową zatoki tworzy więzadło grzebieniaste (ligamentum pectinatum), leżące w kącie tęczówkowo-rogówkowym (angulus iriclocornealis)
ü nadaje kształt gałce ocznej i utrzymuje go
ü oprócz w/w posiada otwory dla tętnic rzęskowych tylnych (arteria ciliares posteriores) i nerwów rzęskowych (nervi ciliares)
ü bardzo słabo unaczyniona przez gałązki naczyń przebijających się
- BŁONA NACZYNIOWA GAŁKI OCZNEJ (TUNICA VASCULOSA BULBI)
· naczyniówka [jagodówka] (choroidea)
ü stanowi tylny i największy odcinek błony naczyniowej
ü przebiegają w niej tętnice rzęskowe tylne długie i krótkie (arteriae ciliares posteriores, longes et breves)
ü żyły wirowate (venae vorticosae), które przebijając skośnie twardówkę wydostają się z gałki ocznej do oczodołu
ü gęsta sieć naczyń włosowatych, szczególnie obfita na wysokości plamki żółtej
ü nerwy
· ciało rzęskowe (corpus ciliare)
ü naczyniówka od przodu przechodzi w ciało rzęskowe
ü stanowi ono środkową część błony naczyniowej, poczynając od rąbka zębatego (ora serrata)
ü ma ono wygląd czarnego pierścienia, a na przekroju poprzecznym kształt trójkątny
ü zbudowany jest z około 70-80 wyrostków rzęskowych (processus ciliares), które tworzą wieniec rzęskowy (corona ciliari), utrzymujący soczewkę- II ciało łamliwe
ü unerwiony parasympatycznie
ü znajduje się tu MIĘSIEŃ RZĘSKOWY (MUSCULUS CILIARIS), zbudowany z włókien mięśniowych gładkich. Składa się z włókien południkowych (fibrae meridionales) unerwionych współczulnie i włókien okrężnych (fibrae circulares) unerwionych przez włókna przywspółczulne ze zwoju rzęskowego (ganglion ciliare). Mięsień rzęskowy jest mięśniem akomodacji oka:
Ø przy patrzeniu na przedmiot bliski soczewka musi być uwypuklona, co obserwujemy przy skurczu włókien okrężnych
Ø przy dali soczewka spłaszcza się dzięki działaniu włókien południkowych
Takie dostosowanie oka do oglądania przedmiotów z różnej
odległości nazywamy AKOMODACJĄ OKA. Wiąże się to ze
skurczem mięśnia, zmianą kształtu soczewki i wydzielaniem
płynu śródocznego. Gdy mięsień rzęskowy starzeje się, wtedy
słabnie i wówczas akomodacja oka jest utrudniona.
ü Komórki nabłonka rzęskowego wydzielają płyn śródoczny- ciecz wodnistą (humor aquosus)
ü funkcje ciała rzęskowego
Ø mięsień rzęskowy odpowiada za akomodację oka
Ø nabłonek rzęskowy wytwarza ciecz wodnistą
Ø wieniec rzęskowy utrzymuje soczewkę w prawidłowym położeniu
ü tętnice rzęskowe tylne długie (arteriae ciliares posteriores, longes)
ü tętnice rzęskowe przednie (arteriae ciliares anteriores)®wszystkie od tętnicy ocznej, które tworzą KOŁO TĘTNICZE TĘCZÓWKI WIĘKSZE (CIRCULUS ARTERIOSUS IRIDIS MAJOR), leżące w ciele rzęskowym, w pobliżu podstawy tęczówki i ku przodowi od włókien dużych mięśnia rzęskowego
ü nerwy rzęskowe krótkie (nervi ciliare brevus)®od zwoju rzęskowego
ü nerwy rzęskowe długie- czuciowe (nervi ciliare longus)
· tęczówka (iris)
ü stanowi najbardziej do przodu położoną część błony naczyniowej
ü ma postać krążka o nierównej budowie, ze względu na obecność beleczek (trabeculae) i cząstek tworzących wyniosłości i zagłębienia
ü promieniście odchodzące od koła tętniczego większego tętnice obficie unaczyniają tęczówkę, tworząc KOŁO TĘTNICZE MNIEJSZE TĘCZÓWKI (CIRCULUS ARTERIOSUS IRIOLIS MINOR), w pobliżu brzegu źrenicznego
ü występują 2 mięśnie gładkie:
Ø MIĘSIEŃ ZWIERACZ ŹRENICY (MUSCULUS SPHINETER PUPILLAE)- unerwiony przywspółczulnie przez układ wegetatywny, działa przy dużym natężeniu światła zwężając światło źrenicy
Ø MIĘSIEŃ ROZWIERACZ ŹRENICY (MUSCULUS OLILATATOR PUPILLAE)- unerwiany współczulnie działa przy małym natężeniu światła zwężając światło źrenicy
ü barwa tęczówki zależy od ilości istoty barwnej. Jeżeli jest ona tylko od tyłu, to oczy są niebieskie, jeżeli jest też wśród naczyń krwionośnych- oczy są ciemniejsze. Przy całkowitym braku barwnika tzw. bielactwo (albinismus) tęczówka prześwieca czerwonawo i tęczówka ma kolor czerwony.
ü Źrenica (pupilla)- środkowa część tęczówki. Jest to otwór o zmiennym świetle, zależnym od natężenia światła®mały przy dużym natężeniu, duży przy małym natężeniu światła i w ciemności
- BŁONA WEWNĘTRZNA GAŁKI OCZNEJ (TUNICA INTERNA BULBI)
· siatkówka (retina)
ü część wzrokowa siatkówki (pars optica retinae)- tylna, większa, światłoczuła
Ø cienka
Ø za życia przezroczysta i różowawa. Zabarwienie jej zależy od czerwieni wzrokowej- rodopsyny zawartej w pręcikach siatkówki. Po śmierci siatkówka szybko mętnieje
Ø od naczyniówki oddziela ją warstwa barwnikowa (pars pigmentosa)
Ø w tylnym odcinku siatkówki znajduje się białawe pole- tarczka nerwu wzrokowego (discus nervi optici), w której zbiegają się włókna nerwowe siatkówki, które po opuszczeniu gałki ocznej wytwarzają nerw wzrokowy
Ø siatkówka pokrywająca twory nerwu wzrokowego nie zawiera elementów światłoczułych i dlatego to miejsce nazywane jest plamką ślepą
Ø oprócz tarczy nerwu wzrokowego, w okolicy tylnego bieguna gałki dostrzegamy również żółtawe zabarwione miejsca- plamkę żółtą (macula lutea), a w niej dołek środkowy (fovea centralis), przy której przechodzi oś wzrokowa. Plamka żółta jest w najświetliwszym miejscem siatkówki
Ø występują czopki, a między nimi pręciki [pręcików przybywa im dalej od dołka środkowego]
Ø plamka żółta jest miejscem najlepszego widzenia, obraz odbierany przez nią jest najwyraźniejszy
Ø siatkówka zawiera charakterystyczną dla siebie tętnicę środkową (arteria centralis retinae)
Ø w siatkówce występują 2 rodzaje komórek światłoczułych:
q czopki (coni)- jest ich w siatkówce ok. 6-7 mln., odpowiedzialne są za widzenie barwne- duomatyczne, odpowiedzialne są za barwę: czarną, niebieską, zieloną
q pręciki (bacilli)- jest ich w siatkówce ok. 120 mln., odpowiedzialne są za widzenie kontrastowe, za widzenie w słabym oświetleniu, przy zwiększonej pobudliwości świetlnej; zawierają barwnik wrażliwy na światło- rodopsynę [czerwień wzrokowa], który pod wpływem światła ulega rozpadowi, ale stale jest wytwarzany na nowo.
Ø Receptory przekształcają bodziec świetlny na nerwowy
ü część ślepa siatkówki (pars ceca retinae)
Ø przednia część
Ø jest mniejsza
Ø niewrażliwa na światło, brak receptorów- czopków i pręcików
ü siatkówka zbudowana jest z 10 warstw. W przypadku spadku ciśnienia śródocznego, w pewnych stanach patologicznych, może nastąpić odchylenie siatkówki (ablatio retinae) z jego groźnym dla widzenia efektem.
3. Zawartość gałki ocznej.
...
Delightful93