RUTYNA.doc

RUTYNA (RUTOZYD)

a infekcje górnych dróg oddechowych

Rutyna jest powszechnie kojarzona z zapobieganiem i leczeniem infekcji górnych dróg oddechowych, w tym choroby przeziębieniowej i grypy, dlatego w przypadku tego typu schorzeń jest niemal „rutynowo" przepisywana przez lekarzy oraz chętnie kupowana przez samych pacjentów. Mniej powszechna jest natomiast wiedza na temat mechanizmów, którym ta substancja zawdzięcza swoje najbardziej popularne, choć nie jedyne zastosowanie.

Rutyna zwana inaczej rutozydem  jest naturalną substancją biologicznie czynną stanowiącą drugorzędowy polifenolowy metabolit roślinny. Należy do grupy związków określanych w fitochemii mianem flawonoidów - pochodnych flawonolu, a dokładniej benzo-gamma-pironu, czyli chromonu. W budowie chemicznej rutyny wyróżnić można część aglikonową - kwercetynę, która stanowi około 50% całej struktury i może powstawać z rutyny na drodze jej hydrolizy oraz część glikozydową - rutynozę, będącą dwucukrem złożonym z cząsteczki glukozy i ramnozy. Nazwa substancji wywodzi się od rośliny ruta ogrodowa, w której po raz pierwszy została zidentyfikowana, a odkrycia tego dokonał w 1842 roku norymberski aptekarz August Weiss.

Rutyna jest dość szeroko rozpowszechniona w przyrodzie, występuje w licznych surowcach roślinnych. Jednym z głównych źródeł jej pozyskiwania jest gryka - zawiera około 5% rutozydu oraz pąki perełkowca japońskiego , w których zawartość tej substancji sięga 30%, a nawet więcej. Powszechnie znanymi roślinami ziołowymi są m.in. ziele dziurawca  i serdecznika , kwiat nagietka , liście miłorzębu japońskiego , kwiatostan lipy drobno i szerokolistnej  oraz głogu jedno i dwuszyjkowego , ziele rdestu ostrogorzkiego , kwiat jasnoty białej , bzu czarnego  i fiołka trójbarwnego . Nie bez znaczenia jest także fakt pospolitego występowania rutozydu w warzywach i owocach obecnych w codziennej diecie, szczególnie ze względu na brak możliwości syntetyzowania tej istotnej substancji przez organizm. Zawierają ją m.in. brokuły, szparagi, cebula, kapary, szczaw, czerwona i zielona papryka, pomidory, marchew, słodkie ziemniaki.

Doskonałym źródłem rutyny są także owoce, zwłaszcza cytrusowe (szczególnie bogata w rutynę jest ich skórka); korzystny jest tu fakt wspólnego występowania bioflawonoidów razem z witaminą C, gdyż jak wykazał węgierski biochemik Albert Szent-Gyórgyi von Nagyrapolt, odkrywca kwasu askorbinowego , substancje te wykazują synergizm działania i wpływają na zachowanie wzajemnej stabilności. Do innych owocowych źródeł rutozydu należą także m.in. wiśnie, winogrona, śliwki, brzoskwinie, morele, jagody, figi, jabłka, owoce dzikiej róży, a ponadto substancję tę można znaleźć również w różnych gatunkach herbaty, winie i propolisie.

Infekcje bakteryjne lub wirusowe powodujące rozwój przeziębienia, grypy czy też innych stanów patologicznych w obrębie dróg oddechowych są wynikiem kumulacji kilku czynników sprzyjających ich wystąpieniu, m.in, osłabienia organizmu, spadku odporności oraz działania drobnoustrojów na organizm. Ponieważ w tego typu przypadkach dochodzi do podrażnienia przez patogeny błony śluzowej, konsekwencją jest rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych, a chory odczuwa przykre objawy, takie jak: ból i obrzęk gardła, uczucie zatkania nosa, katar, odruch kichania, podrażnienie i przekrwienie spojówek, gorączkę, ból głowy i inne. Objawy te są także skutkiem zwiększenia wydzielania gruczołów górnych dróg oddechowych (głównie pod wpływem powstałego obrzęku śluzówki) oraz rozwijającej się reakcji zapalnej. Rutyna nie tylko uszczelnia naczynia krwionośne, utrudniając rozprzestrzenianie się drobnoustrojów do dalszych części organizmu i ograniczając powstawanie obrzęków w obrębie nosa czy gardła, ale również dzięki zdolności hamowania syntezy czynników prozapalnych, odpowiedzialnych za powstawanie gorączki i bólu, pomaga łagodzić najbardziej typowe i przykre dolegliwości przeziębienia lub grypy. Dodatkowo pomaga zwalczać drobnoustroje, dzięki czemu przyspiesza czas rekonwalescencji.

Fakt wywierania przez rutyne ochronnego wpływu na ściany kapilar znany jest już od pierwszej połowy XX wieku, kiedy to wspomniany wyżej węgierski uczony Szent- Guórgyi von Nagyrapolt odkrył zdolności aktywnych flawonoidów (w tym rutyny) do wzmacniania naczyń krwionośnych i zmniejszania przepuszczalności w odmienny sposób niż czyni to kwas askorbinowy. Dzięki swojemu odkryciu biochemik objął flawonoidy wspólną nazwą „witamina P". Właściwość tę potwierdził później w swych badaniach także m.in. J.F. Couch, który zasugerował dodatkowo, iż rutyna może zmiejszać kruchość naczyń krwionośnych, co z kolei poprzez szereg testów potwierdził w roku 1944 J.Q. Griffith Jr., ostatecznie udowadniając słuszność zaliczenia tej substaucji do grupy związków określonych mianem witaminy P. W 1942 roku fizjologiczny wpływ rutyny na kapilary oficjalnie potwierdził Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych. Z aktywnością angioprotekcyjną rutyny związana jest przede wszystkim jej zdolność do neutralizacji wolnych rodników działających na  naczynia w sposób destrukcyjny. Dzięki temu nie dochodzi do uszkodzenia ścian kapilarów oraz przemieszczania osocza poza łożysko naczyniowe, co zapobiega z kolei powstawaniu obrzękom śluzówki górnych dróg oddechowych i klinicznych objawów infekcji podrażnienie i zaczerwienienie śluzówek, nieżyt i ból gardła i nadmierna produkcja wydzieliny czyli katar. Wraz z witaminą C, z którą rutyną wspólnie występuje w surowcach roślinnych działa ona również ochronnie na kolagen i elastyne podstawowe elementy wchodzące w skład ścian naczyń krwionośnych, a możliwe jest to dzięki wpływowi substancji na niektóre enzymy. Szczególnie istotne jest działanie hamujące wobec hialuronidazy — enzymu depolimeryzującego spoiwo komórkowe, a więc „rozklejającego” śródbłonek naczyń włosowatych ceruloplazminy—odpowiedzialnej m.in. za rozkład kwasu hialuronowego, który jest głównym składnikiem podporowym ściany naczyń. Godny odnotowania jest także fakt odkrycia w 1978 roku przez dr. Tengherdyego zdolności bioflawonoidów, w rym rutyny, wespół z witaminą C, do stymulacji większej produkcji kolagenu w tkankach .

Konsekwencją uszczelnienia naczyń krwionośnych przez rutynę jest nie tylko zapobieganie powstawaniu wysięków i obrzęków, ale również zwiększenie ich odporności na uszkodzenia (którym sprzyja katar i związane z nim zabiegi higieniczne dotyczące nosa), a także ochrona organizmu przed rozprzestrzenianiem się drobnoustrojów, gdyż ich penetracja z miejsca zakażenia do dalszych części organizmu zostaje utrudniona.

Rutyna nie tylko utrudnia rozprzestrzenianie się mikropatogenów w organizmie, ale również wykazuje bezpośrednie własności przeciwdrobnoustrojowe. Z przeprowadzonych przez chorwackich naukowców badań wynika, że rutozyd może hamować rozwój drobnoustrojów z gatunku Staphylococcus aureus, Proteus rettgeri, Candida tropicalis, Microsporum gypseum oraz Fusarium graminearum. Również wyniki badań włoskich naukowców potwierdziły aktywność rutyny wobec szczepów Staphylococcus aureus oraz Candida albicans, a w badaniach naukowców afrykańskich dowiedziono, że rutyna posiada aktywność wobec bakterii Moraxella catharralis oraz Staphylococcus epidermidis. Można zatem przypuszczać, że substancja ta ma zdolność hamowania rozwoju infekcji wywołanych drobnoustrojami powodującymi przeziębienie i grypę.

Bardzo istotny w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych jest rozwijający się stan zapalny, który przejawia się m.in. miejscowym obrzękiem, zaczerwienieniem, bolesnością, a także wystąpieniem podwyższonej ciepłoty ciała, pogorszeniem samopoczucia i innymi typowymi objawami przeziębienia lub grypy. Rutyna wywiera działanie przeciwzapalne przede wszystkim poprzez hamowanie aktywności fosfolipazy, która stanowi niezbędny element syntezy enzymów biorących udział w szlaku przemian kwasu arachidonowego do prostanoidów odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego.

Oprócz działania przeciwzapalnego istotnym wydaje się być także wpływ rutyny na status i funkcjonowanie układu odpornościowego. Wedle obiegowych opinii substancja ta wzmacnia bariery ochronne organizmu i wspomaga zwalczanie infekcji

Znając mechanizmy działania rutyny, którym zawdzięcza ona swoje zastosowanie w najpowszechniejszych, najczęściej występujących schorzeniach górnych dróg oddechowych, o wiele łatwiej samemu stosować jej preparaty, wierząc że to naprawdę skuteczna substancja, a także polecać je pacjentom, którzy nalegają czasem na przepisanie o wiele silniejszych, a niekoniecznie potrzebnych leków (nadużywanie antybiotyków!) Sięgając po tego typu preparaty nie należy zapominać, że najlepsze efekty wydaję się przynosić skojarzenie rutozydy z witaminą C, co znalazło zastosowanie w komponowaniu preparatów złożonych (najczęściej suplementów diety).