Wpływ azotu w podłożu na cechy biometryczne oraz zawartość tego pierwiastka.pdf

Leœne Prace Badawcze ( Forest Research Papers ) , 2009, Vol. 70 (1): 19-25.

Dorota Hilszczañska 1

Wp³yw azotu w pod³o¿u na cechy biometryczne oraz zawartoœæ tego pierwiastka

w siewkach sosny zwyczajnej z mikoryz¹ Thelephora terrestris

Influence of N-fertilized substrata on biometric parameters and nitrogen content

of seedlings with Thelephora terrestris

Abstract. Biometric parameters of Scots pine seedlings and nitrogen content in needles were investigated.

The seedlings were inoculated in laboratory with an ectomycorrhizal fungus Thelephora terrestis and were grown

in four different substrata treatments: S – nursery substratum, P – post-agricultural soil, SW – nursery substratum

enriched by nitrogen, PW – post-agricultural soil enriched by nitrogen. After six months it was found, that seedlings

from treatments with lower N content possessed higher values of parameters as well as the higher number

of mycorrhizae. Irrespective of the type of substratum – nursery or agriculture one, the higher content of nitrogen was

the cause of a much smaller proportion of fine roots.

Key words : substrata, nitrogen,

Thelephora terrestris

, Scots pine seedlings.

1. Wstêp

Sierota 2006b). Oznacza to koniecznoœæ zwrócenia

szczególnej uwagi na jakoœæ sadzonek pochodz¹cych ze

szkó³ek leœnych, w tym tak¿e sadzonek sztucznie mi-

koryzowanych w trakcie cyklu produkcyjnego (Kowal-

ski et al. 1994, Kowalski, 1997, Kowalski 2007, Marx et

Cordell 1989).

Grzyb Thelephora terrestris , którego zarodnikuj¹ce

owocniki w warunkach naturalnych wystêpuj¹ od póŸnej

wiosny a¿ do jesieni, z uwagi na wszêdobylski charakter

stanowi du¿¹ konkurencjê dla innych grzybów ekto-

mikoryzowych (Tyminska et al. 1986 Perry et al. 1989,

Guehl et Garbaye 1990). Mikoryzy grzyba T. terrestris

zdolne s¹ prze¿yæ nawet w ekstremalnych warunkach

œrodowiska, przy nadmiernym uwilgoceniu lub prze-

suszeniu pod³o¿a (Garbaye et Churin, 1997). Badania

struktury mikoryz u sadzonek hodowanych z odkrytym

systemem korzeniowym wykaza³y, ¿e dominuj¹cym ty-

pem mikoryz u jedno- i dwuletnich sadzonek sosny s¹

mikoryzy tworzone przez grzyby rodzaju Thelephora ,w

tym g³ównie przez T. terrestris (Ursic et al. 1996; Ru-

dawska et al. 2001, Hilszczañska 2002). Specyficzne

warunki panuj¹ce w szkó³ce, tj. wysoka zawartoœæ zwi¹z-

ków pokarmowych (zw³aszcza azotu) i wysoka wil-

Do grzybów ektomikoryzowych nale¿¹ gatunki o

ró¿nej aktywnoœci symbiotycznej – mniej lub bardziej

korzystnej dla roœliny, np. pod wzglêdem zwiêkszania

parametrów wzrostu czy przyswajalnoœci sk³adników

pokarmowych. Aktywnoœæ ta jest w znacznym stopniu

uwarunkowana sk³adem lokalnego zbiorowiska tworz¹-

cego siê spontanicznie lub pod wp³ywem zabiegów upra-

wowych w szkó³ce. Ju¿ w latach 60. Dominik (1963)

zaleca³ zak³adanie szkó³ek podokapowych z obfit¹ do-

mieszk¹ biocenotyczn¹ drzew i krzewów, przy czym

cykl produkcyjny sadzonek w takich szkó³kach nie po-

winien trwaæ d³u¿ej ni¿ trzy lata. W niektórych szkó³kach

leœnych u¿ytkowanie pod³o¿y trwa jednak¿e nawet 20

lat, co powoduje zanik lub ograniczenie obecnoœci sym-

biontów mikoryzowych (Kowalski 2007), a funkcje fi-

zjologiczne i ochronne powstaj¹cych mikoryz s¹ ogra-

niczone (Rudawska 1998a). Sadzonki s¹ wówczas wy-

posa¿one g³ównie w ektendomikoryzy, przy niewielkim

udziale mikoryz tworzonych przez tzw. grzyby rude-

ralne, przede wszystkim zaœ Thelephora terrestris (Hil-

szczañska 2002, Menkis et al. 2005, Hilszczanska et

Instytut Badawczy Leœnictwa, Zak³ad Fitopatologii Leœnej, ul. Braci Leœnej 3, Sêkocin Stary, 05-090 Raszyn,

Fax: +48 227150504, e-mail: d.hilszczanska@ibles.waw.pl

D. Hilszczañska / Leœne Prace Badawcze, 2009, Vol. 70 (1): 19–25.

gotnoœæ pod³o¿a, s¹ szczególnie sprzyjaj¹ce dla rozwoju

tego gatunku i kolonizacji mikoryzowej korzeni (Ville-

neuve et al., 1991, Garbaye et Churin, 1997).

Uwa¿a siê (Colpaert 1999), ¿e grzyb T. terrestis

nale¿y do symbiontów tzw. wczesnego stadium, ko-

lonizuj¹cych korzenie siewek i m³odych drzew w sy-

tuacji, gdy nie wystêpuj¹ z ró¿nych przyczyn inne grzy-

by mikoryzowe. Brak konkurencji powoduje, ¿e w m³o-

dym lesie gatunek ten mo¿e dominowaæ przez kilka-

naœcie lat (Last et al. 1987). T. terrestris wystêpuje w

œrodowiskach gleb zarówno nienawo¿onych, jak i wy-

soko nawo¿onych mineralnie i organicznie w szkó³kach

leœnych (Mason et al. 1983, Marx et al. 1984). Opinie

o roli tego symbionta w œrodowisku glebowym s¹ po-

dzielone, gdy¿ w fitopatologii leœnej przewa¿a pogl¹d,

¿e w niektórych okolicznoœciach grzyb ten mo¿e za-

chowywaæ siê jak paso¿yt s³aboœci, powoduj¹c tzw. „d³a-

wienie siewek” (Weir 1921, Mañka 1992). Analizy roœ-

lin, przy których wyrasta³y owocniki T. terrestris nigdy

jednak nie wykaza³y obecnoœci grzybni na pêdzie czy

ig³ach (Colpaert 1999).

Wydaje siê, ¿e dominacja T. terrestris w m³odym

wieku sadzonek mo¿e wynikaæ z saprotroficzno-mi-

koryzowego charakteru tego grzyba, wykazuje on bo-

wiem znacznie wiêksze zdolnoœci rozk³adu œcio³y ni¿

inne grzyby mikoryzowe (Leake 2002). U sadzonek

sosny w rok po wysadzeniu na gruncie porolnym mi-

koryzy T. terrestris by³y dominuj¹cym kolonizatorem

pod³o¿a (Hilszczañska et Sierota 2006a i b). Potwierdza

to wyniki uzyskane przez Menkis i in. (2005), bada-

j¹cych strukturê mikoryz z sadzonek sosny i œwierka

wysadzonych na gruntach porolnych. W obu przypad-

kach mikoryzy T. terrestis by³y najbardziej liczne

w zbiorowisku, zarówno po pierwszym, jak i po drugim

sezonie wegetacyjnym (Hilszczañska et Sierota 2006b).

Ekspansywny charakter T. terrestris mo¿e byæ tak¿e

wi¹zany z posiadanym typem grzybni ekstramatrykla-

nej. Wed³ug Agerera (2001) grzybnia T. terrestis repre-

zentuje tzw. œredni typ eksploracji gleby, dziêki czemu

mo¿e rozprzestrzeniaæ siê na doœæ du¿e odleg³oœci w

glebie (do oko³o 20 cm) i czerpaæ wiêksze iloœci sk³ad-

ników pokarmowych oraz wody. Oprócz samych ekto-

mikoryz (mufki grzybniowej i sieci Hartiga), to w³aœnie

iloœæ i zró¿nicowanie grzybni ekstramatrykalnej i ryzo-

morf jest wa¿nym czynnikiem ekologicznym, maj¹cym

znaczenie dla rozwoju drzew (Thomson et al. 1994).

Charakter rozwoju T. terrestris oraz nieznana rola

tego gatunku w pobieraniu przez siewkê sosny zwy-

czajnej azotu z pod³o¿a by³y g³ównymi przes³ankami do

podjêcia badañ w zakresie strategii ¿yciowej sadzonek

z mikoryz¹ T. terrestris w warunkach gleby porolnej.

2. Cel badañ

Stan mikoryz u sosny wysadzanej na grunty porolne

jest jak dot¹d s³abo poznany. St¹d wydaje siê konieczne

poznanie roli, jak¹ w procesie adaptacji korzeni w no-

wych, czêsto stresowych warunkach odgrywaj¹ ekto-

mikoryzy T. terrestris z uwagi na zak³adany wzrost

powierzchni upraw sosnowych, wynikaj¹cy z realizacji

programu wzrostu lesistoœci kraju.

W celu wyjaœnienia niektórych aspektów funkcji eko-

logicznych grzyba T. terrestris w szkó³ce oraz w upra-

wie leœnej za³o¿onej na gruncie uprzednio u¿ytkowanym

rolniczo, okreœlono charakter oddzia³ywania T. terre-

stris na roœlinê w aspekcie pobierania i przekazywania

azotu z pod³o¿a oraz na parametry wzrostu sadzonek.

3. Materia³y i metody

Nasiona sosny (pochodzenie Bolewice, Bank Genów

w Kostrzycy) zosta³y wysiane do pojemników typu

Root-rainers, v=123 cm 3 i hodowane w warunkach kon-

trolowanych. Po up³ywie 6 tygodni od wysiewu siewki

inokulowano grzybni¹ Thelephora terrestris (Ehrh.) Fr.

nr 1 IBL (Hilszczañska, Sierota 2006 a) . Doœwiadczenie

prowadzono na glebie porolnej (P) i na pod³o¿u szkó³-

karskim (S) (tab. 1), podlewaj¹c siewki w trakcie wzro-

stu dwoma po¿ywkami ró¿ni¹cymi siê zawartoœci¹ azotu

(Kottke et al. 1987): wariant P – siewki rosn¹ce na glebie

porolnej podlewane po¿ywk¹ z mniejsz¹ zawartoœci¹

azotu (0,030 g N na siewkê), wariant PW – siewki ros-

n¹ce na glebie porolnej podlewane po¿ywk¹ z wiêksz¹

zawartoœci¹ azotu (0,045 g N na siewkê), wariant S –

siewki rosn¹ce na pod³o¿u szkó³karskim podlewane po-

Tabela 1. Odczyn oraz œrednia zawartoœæ pierwiastków w badanych substratach

Table 1. Mean content of minerals and pH in investigated substrata

pH H2O

pH KCl

C og.

N og.

C/N

Substrat

mg/100g

P – gleba porolna

P – post agricultural soil

5,74

4,69

2,28

0,099

23,0

45,3

3,83

9,92

S – pod³o¿e szkó³karskie

S – nursery substratum

5,33

4,90

2,26

0,206

11,0

198,0

52,0

12,6

D. Hilszczañska / Leœne Prace Badawcze, 2009, Vol. 70 (1): 19–25.

¿ywk¹ z mniejsz¹ zawartoœci¹ N, wariant SW – siewki

rosn¹ce na pod³o¿u szkó³karskim podlewane po¿ywk¹ z

wiêksz¹ zawartoœci¹ N. Azot dostarczany by³ cyklicznie

wraz z kolejnymi dawkami wody przy podlewaniu sie-

wek. Siewki wzrasta³y przez okres 6 miesiêcy. Analizy

chemiczne pod³o¿y wykonano w Pracowni Chemii Œro-

dowiska Leœnego IBL wed³ug obowi¹zuj¹cych metod:

pH w KCL; N% metod¹ Kiejdahla; P 2 O 5 i K [mg/100g

gleby] – metod¹ Egnera; Ca i Mg [mg/100g gleby] –

metod¹ p³omieniow¹ w ekstrakcie octanu amonu.

Do analiz siewek pobierano losowo po 30 egzem-

plarzy z ka¿dego wariantu, oceniaj¹c nastêpuj¹ce pa-

rametry: wysokoœæ i gruboœæ szyi korzeniowej, a tak¿e

œwie¿¹ i such¹ masê siewek, po czym na tej podstawie

wyliczono ich wilgotnoœæ. Liczbê korzeni drobnych oce-

niono przy pomocy programu komputerowego Delta-T

Scan (ryc. 1) (Kirchhof i Pendar, 1993). Liczbê mikoryz

okreœlano po zbadaniu przynajmniej 200 korzeni drob-

nych pod mikroskopem stereoskopowym (ryc. 2). Ana-

lizê chemiczn¹ zawartoœci pierwiastków wykonano w

Pracowni Chemii Œrodowiska Leœnego IBL wed³ug me-

tod opisanych przez Page i in. (1982). Azot organiczny

badano wed³ug metody Kjeldahla, a zawartoœæ P, K, Ca,

Mg metod¹ ICP, po mineralizacji w mieszaninie kwa-

sów azotowego i nadchlorowego.

Dane dotycz¹ce wielkoœci parametrów biometrycz-

nych siewek i liczebnoœci mikoryz, po stwierdzeniu zgo-

dnoœci z rozk³adem normalnym wykonanym testem Sha-

piro-Wilka, analizowane by³y przy u¿yciu analizy wa-

riancji ANOVA (program Statistica’98). Istotnoœæ ró¿-

nic miêdzy œrednimi oceniano testem NIR (najmniejszej

istotnej ró¿nicy) przy poziomie istotnoœci p ≤0,05.

Rycina 1. System korzeniowy siewki sosny zwyczajnej

rosn¹cej na pod³o¿u szkó³karskim–Szniskim nawo¿eniem

azotowym ( u góry) oraz na glebie porolnej – PW

wzbogaconej azotem (na dole)

Figure 1. Roots of Scots pine seedlings grown on nursery

substrata with low nitrogen level – PW (top) and on post agri-

cultural soil with high nitrogen level – PW (bottom)

4. Wyniki

Azot pobrany z pod³o¿a przez korzenie drobne i mi-

koryzy w najwiêkszym stopniu (najpe³niej) wykorzy-

stany zosta³ przez siewki rosn¹ce na pod³o¿u szkó³kar-

skim (S), co wyrazi³o siê znacz¹cym wzrostem œredniej

suchej masy w przeliczeniu na 1 siewkê (0,0727 g),

istotnie wiêkszej ni¿ w pozosta³ych wariantach. Siewki

te by³y najwy¿sze (49,92 mm) i najgrubsze w szyi ko-

rzeniowej (0,729 mm), a ró¿nice miêdzy wariantami

by³y statystycznie istotne. Równoczeœnie cechowa³a je

najni¿sza wartoœæ wspó³czynnika smuk³oœci s (13,12),

podczas gdy wartoœæ tego wspó³czynnika wyliczona dla

siewek rosn¹cych w pod³o¿u szkó³karskim dodatkowo

wzbogaconym azotem (SW) by³a trzykrotnie wy¿sza

( s =39,10) Pod wzglêdem wilgotnoœci czêœci nadziemnej

siewek nie stwierdzono istotnych ró¿nic miêdzy wa-

riantami ( p> 0,05). Oznacza to, ¿e niezale¿nie od liczby

wytworzonych korzeni drobnych, pobieraj¹cych wodê z

Rycina 2. Mikoryzy T. terrestris u 8-tygdniowej siewki

sosny (pow. 6,5-krotne)

Figure 2. Mycorrhizas of T. terrestris on roots of 8 weeks old

of Scots pine seedling ( 6,5× magnification)

D. Hilszczañska / Leœne Prace Badawcze, 2009, Vol. 70 (1): 19–25.

pod³o¿a, siewki w naturalny sposób optymalizowa³y wil-

gotnoœæ tkanek.

Liczba utworzonych mikoryz by³a najwy¿sza w wa-

riancie pod³o¿a szkó³karskiego (720,5 szt.), najni¿sza

zaœ w glebie porolnej wzbogaconej azotem (158,1 szt.);

ró¿nice miêdzy œrednimi dla pod³o¿a szkó³karskiego (S)

i pozosta³ych wariantów (P, PW i SW) by³y statystycz-

nie istotne. Sucha masa siewek przeliczona na 1 g azotu

zawartego w substracie by³a najwy¿sza w glebie po-

rolnej (0,282 g), najni¿sza zaœ w pod³o¿u szkó³karskim

wzbogaconym (0,095 g); ró¿nice miêdzy wariantami

by³y statystycznie istotne. Wzbogacenie substratu do-

datkow¹ dawk¹ azotu wyrazi³o siê, co zrozumia³e, istot-

nym wzrostem wartoœci wskaŸnika zawartoœci azotu w

przeliczeniu na 1 g suchej masy siewki – w wariantach

PW i SW jego wartoœæ wynosi³a odpowiednio 10,04

i 13,30 i by³a ponad dwukrotnie wy¿sza, ni¿ w wa-

riantach wyjœciowychSiP,odpowiednio: 5,83 i 5,33.

Liczba wytworzonych korzeni drobnych przeliczona

na 1 g azotu zawartego w pod³o¿u („wydajnoœæ”) by³a

najwy¿sza w pod³o¿u szkó³karskim (2012,6 szt.), bardzo

zasobnym w azot (0,358 g), zaskakuj¹co najni¿sza zaœ

(564,8 szt.) w takim samym pod³o¿u, lecz wzbogaconym

dodatkowo azotem (0,365 g). Mog³oby to oznaczaæ, ¿e

dostêpnoœæ dodatkowej dawki azotu w pod³o¿u nie tylko

nie by³a czynnikiem stymuluj¹cym tworzenie symbiozy

mikoryzowej, lecz nawet okaza³a siê czynnikiem ha-

muj¹cym aktywnoœæ T. terrestris. Ró¿nice miêdzy wa-

riantami, a zw³aszcza w kontekœcie zawartoœci azotu

ogó³em, by³y statystycznie istotne. Z kolei w przeli-

czeniu na ka¿dy pojedynczy korzeñ drobny, zawartoœæ

azotu w substracie („dostêpnoœæ”) by³a najni¿sza

(0,592×10 -3 g) w pod³o¿u szkó³karskim, najwy¿sza zaœ

(16,94×10 -3 g) w takim samym pod³o¿u po wzbogaceniu

dodatkowym azotem (SW). W obydwu wariantach, w któ-

rych wzbogacono substrat o dodatkow¹ iloœæ azotu, za-

równo grzyb, jak i roœlina zareagowa³y zmniejszeniem

liczby korzeni drobnych: w glebie porolnej, niemal 2-

krotnie ubo¿szej w azot w porównaniu z substratem

szkó³karskim, liczba wytworzonych korzeni by³a istot-

nie ni¿sza (tab. 2).

Œrednia zawartoœæ azotu w 1 siewce by³a istotnie

zró¿nicowana – najwy¿sza dla siewek rosn¹cych w po-

d³o¿u szkó³karskim (0,00169 g), najni¿sza zaœ w po-

d³o¿u szkó³karskim dodatkowo wzbogaconym w azot

(0,00090 g). Mo¿e to oznaczaæ, ¿e dodatkowo dostêpny

azot nie zosta³ wch³oniêty przez system korzeniowy

i wykorzystany do budowy biomasy siewki. Wykorzy-

stanie azotu wyrazi³o siê bowiem zbli¿on¹ zawartoœci¹

w suchej masie siewek analizowanych wariantów: od

0,0231 g N dla pod³o¿a szkó³karskiego do 0,0260 g N dla

tego samego pod³o¿a po wzbogaceniu; ró¿nice miêdzy

œrednimi nie by³y statystycznie istotne. Wartoœæ wskaŸ-

nika wykorzystania azotu dostêpnego w substracie przez

siewkê (w stosunku do azotu „strukturalnego”) zawiera³a

siê w przedziale od 0,25% w wariancie pod³o¿a szkó³-

karskiego wzbogaconego (SW) do 0,86% w wariancie

gleby porolnej (P).

Porównanie relacji miêdzy zawartoœci¹ azotu w sie-

wkach a liczb¹ wytworzonych korzeni drobnych wska-

zuje, ¿e ka¿demu pojedynczemu korzeniowi odpowia-

da³a zawartoœæ 6,05×10 -4 g N w wariancie pod³o¿a szkó³-

karskiego oraz 5,61×10 -4 g N po wzbogaceniu tego po-

d³o¿a. Z kolei, z wbudowaniem w biomasê siewki 1 g

azotu wi¹za³aby siê obecnoœæ od 2881,65 szt. korzeni

drobnych w glebie porolnej wzbogaconej – do 2174,17

szt. korzeni drobnych w pod³o¿u szkó³karskim wzbo-

gaconym.

5. Podsumowanie wyników i dyskusja

Uzyskane wyniki wykaza³y, ¿e wiêksz¹ biomasê sie-

wek sosny z mikoryz¹ T. terrestris uzyskano na pod³o¿u

o ni¿szej zawartoœci dostêpnego azotu, co korespon-

dowa³o z ni¿sz¹ zawartoœci¹ tego pierwiastka w ig³ach

siewek. Podobne wyniki uzyskali Hobbie i Colpaert

(2003), badaj¹c zwi¹zek miêdzy nawo¿eniem azotowym

i dostêpnoœci¹ azotu a kolonizacj¹ mikoryzow¹. Wed³ug

wspomnianych autorów nawo¿enie azotowe jest wa¿ne

dla rozwoju roœliny w ci¹gu kilku tygodni po zawi¹zaniu

syntezy mikoryzowej, kiedy sieæ strzêpek grzybni nie

jest jeszcze w pe³ni rozwiniêta. W prezentowanym doœ-

wiadczeniu siewki by³y podlewane wod¹ z azotem re-

gularnie przez trzy miesi¹ce i w przypadku podwy¿-

szonej dawki da³o siê zauwa¿yæ, ¿e roœliny osi¹gnê³y

mniejsze korzyœci pod wzglêdem ocenianych cech bio-

metrycznych. Stwierdzono przy tym, ¿e niezale¿nie od

badanego substratu (szkó³karskie i gleba porolna), wy¿-

sza zawartoœæ azotu by³a czynnikiem ograniczaj¹cym

tworzenie mikoryz przez T. terrestris.

Chocia¿ T. terrestris wystêpuje w ró¿nego rodzaju

œrodowiskach, zarówno w nienawo¿onych, jak i wyso-

konawo¿onych mineralnie i organicznie glebach w szkó³-

kach leœnych (Mason i in. 1983, Marx i in. 1984), to

wy¿szy udzia³ mikoryz T. terrestris u sadzonek ros-

n¹cych w warunkach ni¿szego nawo¿enia azotowego

(tab. 2) wskazuje, ¿e mimo du¿ej plastycznoœci tego

gatunku, azot w badanych warunkach okaza³ siê czyn-

nikiem ograniczaj¹cym tworzenie ektomikoryz T. ter-

restris. Na podobne zale¿noœci u innych grzybów ekto-

mikoryzowych wskazuj¹ Wallander (1992) i Rudawska

(1998 a i b). Jednak z badañ prowadzonych w szkó³kach

przez Villeneuve i in. (1991) oraz Garbaye i Churina

(1997) wynika, ¿e w przypadku sadzonek daglezji i dêbu

wysoki poziom nawo¿enia azotem sprzyja³ kolonizacji

korzeni tych gatunków drzew przez T. terrestris. Stwier-

dzone ró¿nice mog¹ wynikaæ z odmiennych warunków

D. Hilszczañska / Leœne Prace Badawcze, 2009, Vol. 70 (1): 19–25.

Tabela 2. Parametry wzrostu siewek i wyliczone na ich podstawie wskaŸniki. Warianty reprezentuj¹: S – pod³o¿e

szkó³karskie, P – glebê poroln¹ oraz pod³o¿a wzbogacone dawk¹ azotu: PW i SW

Table 2. Seedlings’ parameters and indicators regarding to different substrata: S – nursery substrata, P – post agricultural soil

and substrata enriched by nitrogen: PW and SW

Parametry i wskaŸniki

w przeliczeniu na 1 siewkê

Parameters and indicators

computed for 1 seedling

Pod³o¿e

szkó³karskie

Nursery

substrata

Gleba porolna

Post agricultural

soil

Pod³o¿e

szkó³karskie

wzbogacone

Nursery sustrata

enriched by N

Gleba porolna

wzbogacona

Post agricultural

soil enriched by

Parametry biometryczne i wyliczone wskaŸniki

Biometric parameters and computed indicators

Wysokoœæ (mm)

Height (mm)

49,92 c

42,63 b

37,69 ab

35,56 a

0,0003

Gr uboœæ szyi (mm)

Collar diameter (mm)

0,729 c

0,639 bc

0,422 a

0,555 ab

0,0019

Œwie¿a masa siewki(g)

Fresh mass (g)

0,315 a

0,231 ab

0,173 b

0,178 b

0,0126

Sucha masa siewki (g)

Dry mass (g)

0,0727 a

0,0515 b

0,0340 b

0,0346 b

0,0005

Wilgotnoœæ (%)

Water content (%)

76,83

76,99

76,96

79,74

0,2813

Smuk³oœæ

Slenderness

13,12 a

18,64 a

39,10 b

24,51 ab

0,0343

Mikoryzy (szt.)

Mycorrhizae (number)

720,5

236,9

206,15

158,1

0,0019

Zawartoœæ azotu i wyliczone wskaŸniki

Nitrogen content and computed indicators

N og. /1 g s.m. siewki

Organic N /1 g d.m. of seedling

5,83 a

5,33 a

13,30 b

10,04 ab

0,0241

S. masa siewek /1 g N

Dry mass of seedlings/1g N

0,203 bc

0,282 c

0,095 a

0,192 b

0,0003

N ogó³em/1 korzeñ drobny

Total N/1 fine root

0,592×10 -3

2,45×10 –3

16,94×10 -3

1,90×10 –3

0,0242

Korzenie drobne/1gNorg.

Fine roots/ 1g organic N

2012,6 c

1355,9 bc

564,8 a

935,9 ab

0,0046

Zawartoœæ N w 1siewce

N content in 1 seedling

0,00169

0,00159

0,0009

0,00102

0,0637

ZawartoœæNw1gs.m. siewki

N content in 1g of d.m. seedling

0,0231

0,0233

0,0260

0,0255

0,2644

Udzia³ N siewki w N ogó³em (%)

N percentage of seedling in total N (%)

0,47%

0,1667 ab

0,86%

0,2693 c

0,25%

0,0969 a

0,54%

0,1855 b

0,0099

N w siewce / 1 korzeñ drobny

N in seedling/1 fine root

6,05×10 -4

6,77×10 -4

5,61×10 -4

4,51×10 -4

0,0144

Korzenie drobne/ 1g N w siewce

Fine roots/1 g N

1713,46 a

1538,85 a

2174,17 b

2881,65 b

0,0002

Azot w glebie ogó³em (g)

Total nitrogen in soil (g)

0,358

0,183

0,365

0,190

Literami oznaczono istotnoœæ ró¿nic miêdzy œrednimi; pogrubiono gdy p<0,05

Different letters mean statistically significant differences , in bold for p<0,05

Kursyw¹ oznaczono wyniki analizy wariancji po transformacji log

Italic means results of ANOVA after log transformation

prowadzenia doœwiadczeñ (warunki kontrolowane vs.

naturalne), jak i odmiennej reakcji roœliny-gospodarza

na zastosowane nawo¿enie azotowe.

Uzyskane wyniki wskazuj¹, ¿e dla kondycji roœliny

ocenianej jej cechami biometrycznymi i liczb¹ mikoryz,

oprócz nawo¿enia wa¿ny jest tak¿e rodzaj substratu, co

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: