Brian Aldiss Nieszcz�sny, ma�y wojowniku Claude Ford na pami�� zna� scenariusz polowania na brontozaura. Czo�gasz si� beztrosko w trawach pod wierzbami, w�r�d male�kich, prymitywnych kwiatk�w o p�atkach tak zielonobr�zowych jak boisko pi�karskie, w b�otnym mleczku kosmetycznym. Zerkasz na rozwalonego w trzcinie stwora, na jego cielsko maj�ce tyle wdzi�ku co skarpeta wypchana piaskiem. Le�y sobie niczym pe�na pielucha wt�amszona si�� ci��enia w bagno, wielkimi jak nory kr�licze nozdrzami przeje�d�a tu� ponad trawami i omiataj�c je p�kolem wyw�chuje co soczystsze trzciny. To by�o cudowne: tu strach osi�gn�� pu�ap i wracaj�c do punktu wyj�cia nikn�� na koniec we w�asnym skurczu. Jego oczy l�ni�y o�ywieniem wielkiego palca u nogi tygodniowego trupa, a kompostowy dech i szcze� w topornych jamach usznych godne by�y szczeg�lnie polecenia ka�demu, kto m�g�by si� w innym przypadku sk�ania� do m�wienia z mi�o�ci� o dziele Matki Natury. Lecz kiedy ty, ma�y ssaku z przeciwstawnym kciukiem i szesnastomilimetrowym, samopowtarzalnym, p�automatycznym, dwulufowym, teleskopowym, skomputeryzowanym, nierdzewnym, pot�nym sztucerem zaci�ni�tym w twych sk�din�d bezbronnych d�oniach, wi�c kiedy ty przekradasz si� pod niegdysiejszymi wierzbami, to jeste� przede wszystkim zafascynowany sk�r� brontozaura. Wydziela ona wo� o r�wnie niskim rezonansie, co basowa struna fortepianowa. Nask�rek s�onia wygl�da przy niej na skrawek zmi�tego papieru toaletowego. Szara jest jak morza wiking�w, ob��dnie przepastna jak fundamenty katedry. Jaki� to emisariusz przeniknie do ko�ci, by ugasi� po�ar tego cia�a? Po sk�rze biegaj� - a� st�d je widzisz! - male�kie, br�zowe wszy, kt�re �yj� w tych szarych murach i w�wozach, figlarne jak chochliki, okrutne jak kraby. Gdyby kt�ra� z nich wskoczy�a na ciebie, najpewniej z�ama�aby ci kr�gos�up. A gdy kt�ry� z tych paso�yt�w nieruchomieje z nog� wspart� na jakim� kr�gu brontozaura, widzisz, �e i on nosi w�asny garnitur darmozjad�w wielkich jak homary, bo teraz ju� jeste� blisko, och, tak blisko, �e s�yszysz ko�atanie prymitywnego organu serca potwora, i w kt�rym komora cudem dotrzymuje kroku przedsionkowi: Czas na s�uchanie wyroczni przemin��: min��e� czas wr�ebnych znak�w, teraz ju� jeste� na drodze ku �mierci, swojej lub jego; przes�dy mia�y ju� dzisiaj sw�j dzie�, odt�d jedynie ten tw�j rozchwiany nerw, ten rozdygotany splot mi�ni spl�tanych pod l�ni�cym od potu pancerzem twej sk�ry, ten krwawy impulsik, by u�mierci� smoka, tylko one mog� odpowiedzie� na wszelkie twoje modlitwy. Mog�e� ju� strzela�. Odczeka� jedynie, a� owa maciupcia g��wka ekskawatora ponownie znieruchomieje dla prze�kni�cia urobku sitowia i jednym niewyra�alnie wulgarnym "trach" pokaza� ca�emu n�dznemu jurajskiemu �wiatu, �e jak szpak gapi si� w wylot sze�ciostrza�owej lufy ewolucji. Wiesz, dlaczego si� zawaha�e�, nawet kiedy udajesz, �e nie wiesz, dlaczego si� wahasz - to sprawka tego starego robaka sumienia, d�ugiego jak rzut baseballow� pi�k�, jak ��w d�ugowiecznego, kt�ry prze�lizguje si� po wszystkich zmys�ach, od w�a potworniejszy. Jest w sercu: to� to jest bezbronna ofiara, o Angliku! - m�wi. W rozumie szepcze, �e nuda, �w wiecznie niesyty sok� w�drowny przysi�dzie ponownie, gdy zrobisz swoje. W nerwach: szydz�c, �e kiedy ustan� pr�dy adrenaliny, zaczn� si� wymioty. W arty�cie za siatk�wk�: narzucaj�c ci zwodniczo urod� obrazu. Urodo, oszcz�d� nam swego nieszcz�snego, odwiecznego �linotoku - na lito�� bosk�, czy to prelekcja w klubie podr�nika, czy nie wyros�o si� z tego? "Na zadzie tego kolosalnego stworzenia widzimy w�a�nie okr�g�y tuzin, i pozw�lcie mi, koledzy, podkre�li� t� okr�g�o�� jaskrawo upierzonych ptak�w pyszni�cych si� w swej masie wszystkimi kolorami, jakie mogliby�cie z powodzeniem napotka� na przys�owiowo urokliwej Pla�y Copacabana. S� one tak okr�g�e, poniewa� karmi� si� okruchami spadaj�cymi ze sto�u bogatego. Sp�jrzcie teraz na to urocze uj�cie! Patrzcie, jak ogon brontozaura podnosi si�... Och, cudownie, przynajmniej par� stog�w siana wysuwa si� z tylnej cz�ci zwierz�cia. To doprawdy by�o pi�kne, koledzy, bezpo�rednia dostawa od konsumenta do konsumenta. Teraz walcz� o to ptaki. Hej wy, starczy tego, by si� zaokr�gli�, tak czy owak jeste�cie ju� wystarczaj�co okr�g�e... No i teraz pozostaje tylko wskoczy� z powrotem na stary comber i czeka� na nast�pn� porcj�. My za� m�wimy im �smacznego�, ze s�o�cem zachodz�cym na tym jurajskim zasmrodzie..." No nie, oci�gasz si�, a przecie� to dzie�o twojego �ycia. Zastrzel bydl� i b�dziesz mia� kreatur� z g�owy. Ujmuj�c sw� odwag� w gar�cie podnosisz j� do ramienia i zezujesz w celownik. Rozlega si� straszliwy huk; jeste� na p� og�uszony. Dygoc�c, rozgl�dasz si� woko�o. Potw�r spokojnie prze�uwa rad, �e pozby� si� wiatr�w, kt�re wywia�yby Staro�ytnego �eglarza z jego ciszy morskiej. W�ciek�y - a mo�e to jakie� subtelniejsze odczucie? - wypadasz z krzak�w i stajesz teraz naprzeciw niego, i to odrzucenie przy�bicy jest typowe dla tarapat�w, w kt�re pakujesz si� nieustannie przez wzgl�d na siebie samego i innych. Wzgl�d? A mo�e znowu co� subtelniejszego? Dlaczego masz by� og�upia�y dlatego tylko, �e pochodzisz z og�upia�ej cywilizacji? Ale' rozstrzygni�cie tej sprawy nale�y od�o�y� na p�niej, je�li b�dzie p�niej, bo z odleg�o�ci spluni�cia dwa �wi�skob�otniste �lepia wwiercaj� si� w ciebie z ochot� na potyczk�. Niechaj nie zgin� od paszczy jeno, o potworze, lecz i przeogromnych kopyt, a tak�e, o ile ci to nie sprawi k�opotu, przetocz si� jak g�ra po mnie! Niechaj �mier� stanie si� legend�, legendarnym beowulfatum. Z odleg�o�ci kilkuset metr�w s�ycha� zgie�k gromadki hipopotam�w podrywaj�cych si� jak Mozesy z prarodzicielskiego b�ota i w nast�pnej sekundzie utyt�any ogromny ogon, d�ugi jak niedziela i ci�ki jak sobotnia noc, tnie niczym brzytwa nad twoj� g�ow�. Uchylasz si� tak, jak trzeba si� uchyli�, ale bestia i tak by ci� nie trafi�a, bo tak si� sk�ada, �e jej koordynacja jest nie lepsza od koordynacji, jak� by� sam si� wykaza� pr�buj�c przygrza� ma�piatce domem towarowym Woolwortha. A dokonawszy tego sprawia wra�enie ogarni�tej poczuciem spe�nionego obowi�zku. Zapomina o tobie. Twoim jedynym pragnieniem jest m�c zapomnie� o sobie r�wnie �atwo; w ko�cu to by�o przyczyn�, dla kt�rej musia�e� tutaj przyby� z daleka. Ucieknij Od Wszystkiego - g�osi�a reklam�wka podr�y w czasie, co dla ciebie oznacza�o ucieczk� od Claude'a Forda, ma��onka r�wnie p�askiego jak jego nazwisko ze straszn� po�owic� imieniem Maude. Maude i Claude lordowie. Kt�rzy nie mog� dopasowa� si� do siebie, jedno do drugiego, ani do �wiata, w kt�rym przyszli na �wiat. To by�a g��wna przyczyna w takim - jaki - jest - teraz ustawiony, �wiecie, by tu powr�ci� i strzela� do gigantycznych gad�w - skoro jest si� na tyle g�upim, by my�le�, �e sto pi��dziesi�t milion�w lat w jedn� lub drug� stron� stanowi cho�by �ut r�nicy dla pl�taniny my�li w splocie m�zgowym cz�owieka. Wyt�asz si�, by zatrzyma� swoje durne, �limacz�ce si� my�li, ale one nigdy si� nie zatrzyma�y od coca-cola-boracyjnych dni twego dojrzewania; Bo�e, gdyby nie istnia� wiek dojrza�y, trzeba by go by�o wymy�li�! To ci� z lekka uspokaja i ponownie zerkasz na przeogromne cielsko tego wegetarianina, przed obliczem kt�rego stan��e� z tak mieszan� ��dz� �mierci - �ycia, obarczony wszystkimi emocjami, do jakich zdolny jest ludzki organizm. Tym razem straszyd�o jest prawdziwe, Claude, tak jak chcia�e� �eby by�o, i tym razem naprawd� musisz stawi� mu czo�o, zanim odwr�ci swoje czo�o ku tobie. Tak wi�c ponownie unosisz star� Egalitark� i czekasz, a� zlokalizujesz czu�e miejsce. Jaskrawe ptaki ko�ysz� si�, wszy pierzchaj� jak psy, grz�zawisko st�ka, kiedy brontozaur przetacza si� i wtyka �upin� czaszki w przejrzyst� jak ��� wod�, by nakarmi� si� �mieciow� karm�. Patrzysz na to, jeste� zdenerwowany jak nigdy przedtem nie by�e� w ca�ym swoim nerwowym �yciu i liczy�e� na to, �e takie katharsis na zawsze wy�mie ostatni� kropl� piek�cego strachu z twego organizmu. O.K., powtarzasz sobie w k�ko jak op�tany, przestaje si� liczy� twoja edukacja za miliony dolar�w i dwadzie�cia jeden stuleci, O.K., O.K. I gdy powtarzasz to po raz pusto-nasty, wariacki �eb wyskakuje zn�w spod wody niczym wylatuj�cy z toru ekspres i patrzy w twoj� stron�. Pasie si� w twoj� stron�. Bo kiedy ta �uj�ca �uchwa z t�pymi jak betonowe s�upki z�bami trzonowymi porusza si� w g�r� i w d�, widzisz bagienn� wod�, kt�ra przelewa si� przez bezbrze�ne wargi, przez bezwargie brzegi, ochlapuje twoje stopy i wsi�ka w ziemi�. �odyga i �ody�ka, k��cze i ki��, na� i namu�, wszystko to �yska w odst�pach w mi�dl�cej mordzie, a po�r�d tego wszystkiego wyrywaj� si�, zarywaj� lub podrywaj� drobne skorupiaki, �aby, rybia drobnica - wszystko nieuchronnie przerabiane w owym odpychaj�cym, pyskoopychaj�cym ruchu na wypr�nienie. I kiedy si� to odbywa, szlamoodporne �lepia ponad tym chrup - chrup - chrupaniem przygl�daj� ci si� uwa�nie. Te zwierzaki do�ywaj� trzystu lat, m�wi reklam�wka podr�y w czasie, a to zwierz� najwyra�niej postara�o si� ich do�y�, bo w jego wejrzeniu jest staro�� stuleci, s� dekady po dekadach i dekadach p�awienia si� w bezmy�lno�ci wagi ci�kiej, a� m�dro�� za�wita�a w tej �wiszczypa�owato�ci. Masz wra�enie, �e zagl�dasz w niepokoj�co mglist� sadzawk�; przyprawia ci� to o szok psychiczny, wypalasz z obu luf do swego w�asnego odbicia. Bum - bum posz�y dum - dum wielkie jak jaja. Stare od stuleci �wiat�a, mgliste i �wi�te, gasn� bez oci�gania si�. Zapadnie zapad�y do Dnia S�du Ostatecznego. Twoje odbicie zostaje wyrwane i wykrwawione z nich na zawsze. Na zrujnowane lustra z wolna w�lizguj� si� migotki jak brudne prze�cierad�a okrywaj�ce trupa. Kiedy �eb powoli opada ku ziemi, szcz�ki jeszcze powoli prze�uwaj�. Z wolna par� kropli ...
ptomaszew1966