KSIĘGA CZWARTA 1. W poprzedniej księdze przedstawilimy przyczyny drugiej wojny między Rzymianami a Kartagińczykami i opisalimy napad Hannibala na Italię. Dalej opowiedzielimy o walkach, jakie między nimi odbyły się, aż do bitwy nad rzekš Aufidus i koło miasta Kanny. Teraz przejdziemy zdarzenia, które włanie w tych samych czasach zaszły w Grecji, i to poczšwszy od sto czterdziestej olimpiady. Wprzód jednak czytelnikom naszego dzieła przypomnimy pokrótce Wstęp, którego druga księga jest powięcona sprawom greckim, a zwłaszcza Zwišzkowi Achajskiemu, ponieważ także to państwo zwišzkowe przed nami i za naszych czasów osišgnęło zadziwiajšcy wzrost. Oto zaczęlimy od Tisamenosa, jednego z synów Orestesa, i zaznaczylimy, że Achajowie poczšwszy od niego aż do Ogygosa byli pod rzšdami królów z tego rodu, następnie żyli w demokratycznym ustroju opartym na najpiękniejszych zasadach, a potem najprzód przez macedońskich królów posiadłoci ich zostały podzielone na poszczególne miasta i wsie. Z kolei podjęlimy się przedstawić, jak znowu zaczęli się jednoczyć, kiedy to nastšpiło i którzy pierwsi do nich się dołšczyli. Następnie wyłożylimy, w jaki sposób i jakš metodš przycišgali do siebie miasta i zaczęli wszystkich Peloponezyjczyków skupiać pod jednš nazwš i w jednym zwišzku politycznym. Wypowiedziawszy się ogólnie o tym zamiarze wspomnielimy potem zdarzenia szczegółowe, Jak one po sobie następowały, i doszlimy tak do wygnania Kleomenesa, króla Lacedemończyków. Wreszcie strecilimy główne zdarzenia traktowane we Wstępie, aż do mierci Antigonosa, Seleukosa i Ptolemajosa, rży wszyscy około tego samego czasu utracili życie, i zapowiedzielimy, ^zaczniemy nasze Dzieje od tych faktów, które łšczš się z wyżej wspom- opracow13"0^018 sšdzilimy' że to J^t najodpowiedniejszy materiał do czasach T13], ponieważ "aJprzód Pamiętniki Arata kończš się na tych z dalszei h- + OX7C^ zwišzujšc opowiadanie zamierzylimy zdać sprawę Jšce na na^ ^ Hellenów; P° wtóre dlatego, że następujšce i przypada-z wiekiem n aleJe C2asy ^^z z naszym zbiegajš się wiekiem, .bšd y °Jców, z czego wynika, że jedne zdarzenia sami prze- l5* 192 ----. -- - żylimy, a o innych słyszelimy od naocznych wiadków. Bo sięganie do jeszcze wczeniejszych czasów, tak żebymy spisywali tradycję z tradycji nie wydawało się nam rokować ani niezawodnego sšdu, ani dokładnego przedstawienia rzeczy. Głównie za dlatego zaczęlimy od tych czasów że także los włanie wtedy jak gdyby na nowo ukształtował wszystkie państwa wiata. Mianowicie Filip,'rodzony syn Demetriosa, będšc jeszcze chłopcem włanie przejšł rzšdy nad Macedoniš. Achajos za panujšc w krajach z tej strony~Tauru nie tylko posiadał królewski przepych, lecz i królewskš potęgę ł. A Antioch, z przydomkiem Wielkiego, krótko przedtem, po mierci brata Seleukosa, jako całkiem jeszcze młody wstšpił na tron syryjski. Równoczenie z nimi otrzymał Ariarates panowanie nad Kapadocjš. Ptolemajos Filopator w tych samych czasach stał się panem s Egiptu. Niedługo potem Likurg został powołany na króla Lacedemończy-j ków. wieżo też Kartagińczycy wybrali Hannibala swym naczelnym wodzem dla powyżej wspomnianych przedsięwzięć. Ponieważ zatem we wszystkich państwach wybrano nowych władców, należało oczekiwać poczštku nowych zdarzeń; bo to jest naturalne i zwykło z reguły się dziać, jak też i wtedy się stało. Mianowicie Rzymianie i Kartagińczycy rozpoczęli wspomnianš przedtem wojnę; Antioch i Ptolemajos równoczenie z nimi wojnę o Celesyrię; Achajowie za i Filip zaczęli wojnę przeciw Etolom i Lacedemonczykom, a przyczyny jej były następujšce. ^ 3. Etolowie od dawna uprzykrzyli sobie pokój i to, że koszty utrzymania musieli opędzać własnymi rodkami, bo zwyczajem ich jest żyć ze swych sšsiadów; a potrzebujš licznych dóbr z powodu wrodzonej buty, której folgujšc wiodš stale życie zbójeckie i dzikie, przy czym nikogo nie uważajš za przyjaciela, każdego za za wroga. Mimo to w poprzednim czasie, póki żył Antigonos, z obawy przed Macedończykami zachowywali się spokojnie. Lecz kiedy ów zakończył życie zostawiwszy nieletniego syna Filipa, lekceważyli tegoż i szukali powodów i pozorów do mieszań^ się w sprawy Peloponezu, nęciły ich dawnym zwyczajem grabieże w ty01 kraju, a zarazem sšdzili, że samym Achajom sprostajš w wojnie. Nos^ się z tym zamiarem, gdy im nieco dopomógł przypadek, takiego użyli P^ tekstu do zaczepki. Dorimachos z Trichanion był synem owego Nikosf tosa, który na ogólnym więcie zwišzkowym Beotów dopucił się r gwałcenia pokoju. Jeszcze młody i pełen etolskiej porywczoci i zach1301 noci, został on wysłany w imieniu państwa do miasta Figalei, które na Peloponezie na granicy Mesenii i wtedy należało do Zwišzku w skiego; pozornie miał on strzec kraju i miasta Figalejczyków, w rzec , wistoci za jako szpieg obserwować sprawy na Peloponezie. Otóż 8 1 Por. niżej rozdz. 48. r Av nieeo piraci i przybyli do Figalei, a on nie mógł im prawnš ^llp^porzyĆ zysku, ponieważ trwał jeszcze ogólny pokój, który l7V Hellenami zaprowadził Antigonos - w końcu, nie majšc innego ""S pozwolił piratom rabować bydło Meseńezyków, chociaż ci byli aciółmi i sprzymierzeńcami Etolów. Piraci z poczštku grabili tylko trzody na samej granicy, póniej za, gdy wzmogło się ich zuchwalstwo, zaczęli także włamywać się do domów znajdujšcych się na polach, zjawiajšc się niespodzianie w nocy. Oburzeni tym Meseńczycy wysyłali posłów do Dorimachosa, który z poczštku nie dawał im posłuchania, bo chciał swoim podwładnym zapewnić korzyć, a zarazem sam się obłowić jako uczestnik zdobyczy. Gdy jednak z powodu nieustannych gwałtów raz po raz nadchodziły poselstwa, owiadczył, że sam przybędzie do Me-seny, aby usprawiedliwić się przed oskarżycielami Etolów. Skoro się tam zjawił i poszkodowani udali się do niego, wyszydził jednych wród drwin, na drugich powstał, innych wreszcie łajać próbował zastraszyć. 'A- 4. Jeszcze bawił on w Mesenie, kiedy piraci nocš zbliżyli się do miasta i przystawiwszy drabiny włamali się do tak zwanego dworku Chyrona, gdzie stawiajšcych opór wyrżnęli, resztę za czeladzi zwišzali i wraz z niš uprowadzili bydło. Eforowie Meseńezyków, którzy już od dawna ubolewali nad tymi zajciami i nad pobytem Dorimachosa w miecie, a teraz sšdzili, że ich w dodatku zelżono, wezwali go przed zgromadzone władze. Przy tej sposobnoci Skyran, który wówczas był eforem Meseńezyków i w ogóle cieszył się zawsze dobrš opiniš u współziomków, radził nie wypuszczać wprzódy Dorimachosa z miasta, aż wszystkie straty Meseńczy-kom naprawi, a sprawców morderstwa wyda sšdom do ukarania. Gdy wszyscy zgadzali się i przyznawali słusznoć Skyronowi, Dorimachos pełen gniewu owiadczył, że sš kompletnymi głupcami, jeżeli sšdzš, iż teraz lżš Dorimachosa, a nie Zwišzek Etolski; w ogóle uważał ich postępowanie za oburzajšce, powiedział, że czeka ich wspólna kara i że słusznie jš poniosš. A był w owym czasie w Mesenie pewien człowiek plugawy, Jeden z tych, co pod każdym względem stracili męskoć, imieniem Ba-byrtas, którego, gdyby się go ubrało w macedoński kapelusz i płaszcz Uorimachosa, nie można by od tegoż odróżnić; tak dalece podobny był ao mego z głosu i z zewnętrznego wyglšdu, o czym dobrze wiedział Dori- sS'6 "S wlęc teraz grome i nader zuchwale Pomawiał do Me-T^Z^0^ nadmiarze gniewu rzekł: "Czy mylisz, Babyrtasie, cS" '^-r 1.T z ciebie 'z twoich g^" Na te słowa Dorimachos wan?^^wSstli°e w1'?0,ciom ł 2godził się dać Meseńczykom odszkodo-. ^^T^^^.e im ^^^ Wróciwszy jednak do Etolii, -ego^sŁ;^^^^ - choć nie miał żadnego Meseńczykom. wasmez ^ Przyczyny rozniecił wojnę przeciw |\| 5, Otóż strategiem Etolów był wtedy Ariston. Ten jednak, niezdolny do służby"wojenne j z powodu jakich niedomagań fizycznych, a zarazęrgJ spokrewniony z Dorimachosem i Skopasem, poniekšd odstšpił temu ostatniemu całe urzędowanie. Dorimachos za nie miał publicznie wzywać Etolów do wojny przeciw Meseńczykom, ponieważ brakło mu należytego pretekstu, a tylko niewštpliwie z bezprawia i z owego szyderstwa wynikała jego porywczoć. Zaniechawszy więc tej myli prywatnie zachęcał Skopasa, aby wzišł udział w jego zamysłach przeciw Meseńczykom; dowodził mu, że ze strony Macedończyków z powodu młodego wieku ich władcy nie grozi żadne niebezpieczeństwo (Filip bowiem nie liczył wówczas więcej niż siedemnacie lat), przedstawiał dalej niechęć Lacedemończyków ku Meseńczykom, przypominał za życzliwoć Elejczyków dla nich samych i zawarte z nimi przymierze, z czego wnioskował że napadu na Mesenię mogš się spokojnie podjšć. A jako najważniejszy argument dla zachęty Etol-czyka stawiał mu przed oczy, jakš to zdobycz uzyska z kraju Meseńczy-ków, który niczego nie przeczuwa i jedyny z wszystkich okolic Peloponezu w czasie wojny kleomenejskiej pozostał nienaruszony. Do tego wszystkiego przedkładał mu, jakš życzliwoć zjednajš sobie ze strony ludu etolskiego. Achajowie za, o ile zabroniš im przemarszu, nie będš mogli użalać się na ich opór, a jeżeli zachowajš się spokojnie, to nie stanš w drodze ich przedsięwzięciu. Przeciw Meseńczykom wreszcie, jak mówił, nie zabraknie pretekstu, od dawna bowiem postępujš niesprawiedliwie, skoro Achajom i Macedończykom przyrzekli, że przystšpiš do ich zwišzku. Tymi i innymi podobnymi na tenże temat słowami tak zapalił Skopasa i jego przyjaciół, że ani nie czekali na zgromadzenie Zwišzku Etolów, ani nie porozumieli się z apokletami 2, ani w ogóle nie dopełnili żadnych powinnoci, lecz folgujšc własnym popędom i sšdom wydali równoczenie wojnę Meseńczykom, Epirotom, Achajom, Akamanom i Macedończykom. ^_ 6. Jakoż na morze wysłali natychmiast piratów, którzy koło Kytery spotkali ma...
ptomaszew1966