Wszystkie dzieci, w tym i dzieci w rodzinach alkoholowych, rodzą się z różnym wyposażeniem: odpornością, aktywnością, siłą reakcji i wieloma innymi jeszcze cechami. Żyjąc w rodzinie dostają od dorosłych wsparcie mniej lub bardziej stałe i rozważne, ponieważ zależy ono od członków tej rodziny i ich indywidualnych możliwości. Toteż ważne jest, by pamiętać, że mówiąc o dzieciach z rodziny dysfunkcyjnej można mówić tylko o pewnych trendach i skłonnościach oraz o tym, że sytuacja w rodzinie alkoholowej czemuś sprzyja lub nie sprzyja. Zależnie od mnogości czynników nie do końca nam znanych, efekty jej wpływu są różne. Dzieci z rodzin o problemie alkoholowym (lub innym poważnym problemie rodzinnym) przeżywają w porcji zdecydowanie większej niż inne dzieci zakłócenia w stanie poczucia swojego bezpieczeństwa. Doświadczają więcej napięć, lęku, dezorientacji i samotności. Ten stan rzeczy sprzyja tworzeniu się obronnej postawy życiowej. Postawa obronna jest przeciwieństwem postawy otwartej i ufnej aktywności. W postawie obronnej zastyga się, napina i zamyka, w tej drugiej zaś, ekspansywnej, rozgląda się, wędruje i eksperymentuje. Postawa otwartej i ufnej aktywności sprzyja zmianie a zmiana zawsze zawiera element ryzyka. Postawa obronna każe wycofywać się przed ryzykiem a przez to przed zmianą. Osoba z nastawieniem obronnym to ktoś:
· Kto żyje w stałym pogotowiu emocjonalnym
· Kto ciągle "ma się na baczności
· Kto wyznaje filozofię życiową "aby przetrwać"
· Kto głównie skoncentrowany jest na tym, aby nie stracić
· Kto z trudnością podejmuje ryzyko zmiany
Dzieci aby się chronić przed ciągłymi atakami ze strony dorosłych budują swój system ochronny, dzięki czemu nie ulegają do końca poczuciu własnej bezwartościowości. Najczęściej dzieci z takich rodzin stają się dysfunkcjonalnymi rodzicami. Przejdę do omówienia jak zmieniają się cechy wrodzone dziecka w takiej rodzinie. Drogocenność – dziecko powinno być uświadamiane o swojej wartości, natomiast jest odwrotnie wszystkie działania i zachowanie rodziców utwierdzają go, że jest ono bezwartościowe na tle innych członków rodziny. Taka sytuacja prowadzi do tego, że dziecko nie będzie odczuwać swojej wartości i będzie przekonane, że jest gorsze od innych. Dziecko takie może być aroganckie w stosunku do innych, a skutki takiej sytuacji odczuwalne są nawet w dorosłym życiu gdzie człowiek ma nadal zaburzone poczucie własnej wartości.Bezbronność – w normalnej rodzinie każdy rodzic chroni swoje dziecko, natomiast w rodzinie dysfunkcyjnej ta cecha obraca się przeciwko dziecku. Opiekunowie wykorzystują fakt, że dziecko jest bezbronne, nie potrafią go chronić, a także nie pokazują jak się chronić przed atakami ze strony obcych. Takie dzieci są łatwym celem ataków ze strony innych, są także wykorzystywane i poniżane, bo nie mają dobrze wykształconych mechanizmów obronnych. Sytuacja nie zmienia się nawet w życiu dorosłym, gdzie taka osoba nie czuje się bezpiecznie pośród innych ludzi, staje się nie ufna i często przyjmuje postawę agresywną, a na dodatek mogą być niewrażliwi. Niedoskonałość – jest to naturalna cecha każdego człowieka, wszyscy popełniają jakieś błędy. Natomiast w rodzinie dysfunkcyjnej nie jest to takie oczywiste dla rodziców, ciągle atakują swoje dzieci za to, nie uznają możliwości popełnienia błędu. Takie zachowanie utwierdza dzieci w tym, że niedoskonałość jest nie normalna. Dziecko będzie próbowało sprostać wszystkim oczekiwaniom rodzica, albo buntowało jeśli coś będzie dla niego nie wykonalne. Często jest tak, że dzieci są lekceważone i nie dowiadują się o popełnianych błędach, nie są uczone jak mają się zachowywać. Dzieci z takich rodzin często stają się perfekcjonistami w życiu dorosłym, z dużymi oczekiwaniami wobec innych i siebie, lub buntownikami, którzy nie zwracają uwagi na swoje zachowanie.Zależności – często jest tak, że rodzice nadmiernie troszczą się o dziecko i mają problemy z przygotowywaniem ich do samodzielności. Natomiast z drugiej strony są takie sytuacje gdzie rodzice nie potrafią zaakceptować niesamodzielności dzieci, często ignorując ich pragnienia. Do prowadzi to do tego, że w dorosłości nie będą potrafiły zaspokoić swoich potrzeb. Niedojrzałości – ta cecha jest również w dwojaki sposób albo pozawala się na zachowania nie niedojrzałe, albo wymaga się bardziej poważnego zachowania. Dzieci z takich rodzin w życiu dorosłym są nad wyraz dojrzałe lub niedojrzałe jak na swój wiek. Wielu autorów zgodnie wymienia w swoich książkach role jakie wypełniają poszczególne dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych, w których pojawia się problem alkoholowy. Przejdę do omówienia tych ról.
Dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej odgrywają cztery podstawowe role:
· bohatera rodzinnego - (mały rodzic, rodzic rodziców, opiekun, przyjaciel, powiernik, siłacz)
· kozła ofiarnego - (sztandarowa ofiara rodzica, czarna owca)
· maskotki – (błazen, osoba poświęcająca się, sędzia, prześladowca rodziny)
· dziecka niewidzialnego – (osoba niewidzialna, pełna wdzięku, zagubione dziecko)
Bohaterem jest zazwyczaj najstarsze dziecko w rodzinie, które przejmuje na siebie obowiązki dorosłych i robi wszystko co może, by naprawić istniejącą sytuację i utrzymać rodzinę w normie. Jest odpowiedzialny, troszczy się o rodzeństwo, zajmuje się całym domem, przestrzega reguł, zawsze kończy zadaną pracę w wyznaczonym terminie. Stara się być perfekcyjny we wszystkim co robi. Bohater żyje w stałym napięciu, wpada w panikę w spontanicznych, nie dających się przewidzieć sytuacjach.Kozioł ofiarny odwraca uwagę od rzeczywistych problemów rodzinnych, stając się wcieleniem rodzinnych frustracji. Wdaje się w bójki, wchodzi w konflikt z prawem, ucieka z domu. W grupie jest najbardziej przeszkadzającym dzieckiem. Kozłom ofiarnym trudno jest funkcjonować w układach społecznych. Zachowując się w sposób nieakceptowany przez innych, ciągle spotykają się z dezaprobatą. Dziecko maskotka odwraca uwagę od rodzinnego problemu skupiając ją na sobie, zgrywając się, przymilając, błaznując. Jego rola polega na tym, by ulżyć rodzinie w ciężkiej sytuacji, rozweselając ją swoim humorem i żartami. Maskotka nie cofnie się przed niczym, byle tylko rozweselić innych. W życiu społecznym maskotki są duszą towarzystwa, ale płacą za to wysoką cenę - nikt nie traktuje ich poważnie. Dziecko niewidzialne pozostaje z boku rodziny, nigdy nie sprawiając najmniejszych kłopotów. Odizolowane od rodziny, żyje we własnym świecie, w poczuciu samotności i krzywdy. Jest to dziecko nie dostrzegane, o którym nikt nie pamięta. Uczestnictwo w pracy zespołowej może sprawiać mu trudność. Na zewnątrz nieśmiałe i pełne rezerwy, dziecko niewidzialne jest niezdolne do stawiania czoła problemom. Dziecko wychowujące się w dysfunkcyjnej rodzinie doświadcza:
• Życia w ciągłym stresie i napięciu
• Koncentracji myśli, uczuć i postępowania wokół członków rodziny
• Zaprzeczania na zewnątrz o istnieniu problemów w rodzinie
• Izolacji społecznej rodziny, spowodowanej utrzymywaniem tajemnicy rodzinnej
• Zamiany ról w obrębie rodziny (np. matka przejmuje rolę ojca, starsze dzieci przyjmują rolę rodziców dla młodszego rodzeństwa)
• Trudnych emocji: wstydu, bezradności, niepewności, lęku, strachu, poczucia winy, żalu, tłumionej złości i wściekłości
Dzieci wychowywane w takich rodzinach mają trudny start w dorosłość. Nie rozwijają swoich cech, przez co ciężko im się wybić ze środowiska prez co błędy rodziców są powielane przez pokolenia. Aby temu zapobiec należy jak najsztbciej zapobiegać sytuacjom w których dzieci są zmuszone do wychowywanie się w takich warunkach.
mikimartin21