Hlasko Marek-Żołnierz.pdf

Żołnierz

Działo się to w lipcu tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego. W tym czasie ludzi dziwiła

jeszcze cisza: cisza niepokoiła i nie ufano jej; w dwa miesiące po dniu, w którym umilkły

ostatnie strzały, wieśniacy wychodzili przed domy i przesłaniając oczy dłońmi, spoglądali

w bezchmurne niebo; ciągnące klucze ptaków wciąż nieuchronnie przywodziły na myśl

nadlatujące samoloty, a Żydzi na ulicach miast wciąż jeszcze osłaniali swe twarze i mieli

trwogę w oczach.

Idący obok kobiety żołnierz mówił:

— Czy baliśmy się? Trudno jest na to odpowiedzieć. Niektórzy mówią, że odwaga

siedzi na krześle, którym jest strach. Ale czy to prawda? Chyba nie. Tam trzeba było

wybierać, rozumiesz? Trzeba było wybierać choćby po to, aby wiedzieć, z czym się

umiera. Strach przychodził czasem, a wtedy człowiek się kurczył. Strach przychodził

nawet podczas snu; czasem jedliśmy, z daleka od frontu, i nagle czułem, że się boję.

Każdy z nas miał taką chwilę; niektórzy budzili się w nocy i krzyczeli. Byli wtedy jak małe

dzieci...

Żołnierz przerwał i zapalił papierosa. Wyszli poza miasto; zostały już za nimi ostatnie

nędzne domki i gospodarstwa ogrodników; szli teraz biegnącą wśród pól wąską ścieżką.

Oślepiało ich słońce, nagrzana ziemia pachniała sianem i wiejskim mlekiem. Żołnierz

milczał. Idąca obok kobieta patrzyła na twardą i surową twarz jego; czekała nań wiele lat

i marzyła teraz, aby żołnierz przestał mówić już o t a m t y m i rzekł coś zwykłego — o

pogodzie, ziemi i słońcu. Wydawało się jej, iż z chwilą, kiedy powie on pierwsze takie

słowo — nie powróci już do swych wspomnień, a wtedy i jemu, i jej uda się o tym

wszystkim zapomnieć. Zaciskała dłonie i w myślach poddawała mu rozmaite słowa;

wiedziała, że ją kocha: powinien więc był odgadnąć jej myśli.

Lecz żołnierz mówił:

— W batalionie mieliśmy jednego takiego; był chłopem i marzył tylko o tym, aby

powrócić i uprawiać nadal swoją ziemię. Wszyscy wiedzieli o nim, że się boi. On się

bardzo bał i jego strach działał na innych; to uczucie jest zaraźliwsze od tyfusu i trudniej

się potem z tego wyleczyć. Kiedyś słyszałem, jak po cichu życzono mu śmierci, i dopiero

dzisiaj rozumiem, że było to okrutne; wtedy jednak pragnąłem żyć, a ten człowiek niósł w

sobie śmierć. On się bał, bał się tak, że przez cały czas miał białe oczy. A przecież zginął

jak bohater, ba, jak batalion bohaterów! Pewnego razu szliśmy przez wieś. Uciekali

zewsząd ludzie, wozy były załadowane, pędzono bydło, wieziono starców i chorych,

którzy umierali na wozach; pamiętam jednego człowieka: niósł na ramieniu pług.

Odchodzili zostawiając całe domy i nietkniętą ziemię; tam, gdzieśmy się bili dotychczas,

z domów nie zostało ani śladu, a ziemia była zryta po trzykroć. Tutaj pozostawała

nietknięta; rosło na niej kiełkujące zboże. Rozumiesz? Cofamy się; on wiedział, że ziemię

tę oddajemy na razie bez walki, a ci, którzy tu przyjdą po nas, zatrują ją i zgwałcą. Wtedy

w tym żołnierzu obudził się gniew. A przecież nie był to nasz kraj, było to bardzo daleko

stąd. Ten żołnierz tam został, ale bił się jak diabeł, jak sto diabłów. Pamiętam, że

nazywaliśmy go Grzesiem; nawet nie wiem, jak nazywał się naprawdę...

Zerwał kulę ostu i rozdmuchał ją sobie na dłoni; gorący wiatr owiewał jego twarz i

żołnierz mrużył oczy. Przed nimi biegł pies, którego żołnierz przywiózł sobie z wojny; pies

ten miał bardzo śmieszne uszy i kusy ogon; nazywał się Granat. Kobieta nienawidziła

tego psa i zamykała oczy, ilekroć podbiegał do niej łasząc się i liżąc ją po rękach.

Żołnierz przywiózł z sobą wiele rzeczy; odłamek, który uderzył o cal nad jego głową,

spłaszczoną na czubku kulę karabinową, która utkwiła mu swego czasu w nodze,

mosiężne popielniczki ze spiłowanych gilz; papierośnica żołnierza zrobiona była z

aluminiowej blachy roztrzaskanego samolotu. Kobieta marzyła, aby do mieszkania ich

przyszedł jakiś dziwny złodziej i pozabierał te przedmioty. Sama nie mogła zdobyć się na

to, aby otruć psa i zniszczyć te rzeczy; czekała na żołnierza wiele lat i myślała przez

wiele bezsennych nocy, że wszystko, co człowiek ten przywiezie ze sobą, będzie jej

bliskie i drogie. Był on jednak dziś dalszy niż wtedy, gdy patrząc w ciemne niebo za

oknem, myślała o dniu, w którym powróci. Dalszy i inny od obrazu tego, który nosiła w

sercu, gdy żołnierz była daleko stąd. Niebo za oknem rzedło, ona myślała: „Czy wróci,

czy żyje jeszcze? Jest zdrów czy ranny?” Czasem przychodziła jej do głowy niepokojąca

myśl, czy może — będąc daleko od niej — nie pokocha kogoś innego. Lecz natychmiast

odpędzała tę myśl, i znów powtarzała: „Czy wróci? Czy żyje? Czy zdrów jest i cały?” Pod

jej oknem, na podwórku, dzień w dzień chłopcy bawili się w wojnę; cienkie ich głosiki

budziły w niej nienawiść; mieli drewniane karabinki, drewniane szable i czapki z papieru.

Kiedy pewnego dnia spostrzegła, że dzieci bawią się w rozstrzeliwanie Żydów, przysięgła

sobie, że jak tylko on powróci, opuszczą na zawsze dom, w którym czekała na niego.

Wyszli teraz na miasto, aby wyszukać miejsce, gdzie postawią sobie nowy dom. Złociły

się na polach snopy zżętego zboża. W dali czerniały szczątki rozwalonego wiatraka —

przypadkowy pocisk roztrzaskał skrzydła i zerwał dach. Żołnierz spostrzegł ten wiatrak i

rzekł:

— Widzisz! Przypomina się mi historia, jaką opowiadał mi pewien żołnierz. Działo się

to jeszcze w roku tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym. Nadchodzili Niemcy i było

ich bardzo wielu. Nasi cofali się w stronę lasu. Nagle wypadły stamtąd dwa czołgi i

odcięły naszym odwrót. Wtedy ten facet, który mi to opowiadał, wraz z kilkoma innymi

schronił się do takiego wiatraka i stamtąd kropili z cekaemów. Nagle huknęło w wiatrak;

nikomu nic się nie stało, tylko mąka zakleiła im oczy; uciekali potem na ślepo, pod

ogniem i, wyobraź sobie, nikomu się nic nie stało. Żołnierz ten powiedział mi, że nigdy

już nie weźmie do ust kawałka chleba ani niczego, co pachnie odrobiną maki. Na wojnie

zdarzają się także komiczne historie, jak widzisz.

— W tym wiatraku — rzekła cicho kobieta — podczas jak uderzyła w niego bomba,

schroniło się wiele kobiet z dziećmi i zginęły wszystkie co do jednej. To były proste

wiejskie kobiety i dlatego schroniły się w wiatraku, bo myślały, że wróg nie będzie bić w

wiatraki, gdyż w nich powstaje chleb, który jest rzeczą świętą. Ale zginęły wszystkie.

— Ba! — powiedział żołnierz. — I tak musiała to być bardzo lekka bomba, a w

dodatku uderzyła z boku. To jeszcze nic. Amerykanie urządzali naloty, w których brało

udział po kilka tysięcy samolotów. Każdy z tych samolotów mógł zrzucić kilka ton bomb.

Trudno nawet pomyśleć, co się tam działo! Po takim nalocie nikt nie wiedział, gdzie

k i e d y ś była ulica, a gdzie domy, i sam szatan nie doszedłby tego. Pod tymi gruzami

ludzie umierali po kilkanaście dni i jeszcze Bóg wie ile czasu leżeć tam będą, zanim ich

odkopią i pochowają po ludzku.

Wyszli na najwyższy wzgórek. W dali zostało miasto; teraz, w zachodzącym słońcu,

poczerniałe dachówki domów wydawały się złote. Lśniły wieże kościołów i ogromnym

światłem rozlewał się blask nad kopułą jedynej w mieście cerkwi. Nad dalekim lasem

ciemniało już niebo, dołem płynęła rzeka, a z pól podnosiły się wilgotne mgły. Okolica

była tu piękna; głośniej i swobodniej śpiewały tu ptaki, powietrze szerzej parło do płuc.

Kobieta rzekła:

— Tu postawimy nasz dom.

Żołnierz milczał. Stał na wzgórku i rozglądał się na wszystkie strony. Odwrócił wzrok w

stronę lasu. Następnie spojrzał w dolinę i marszcząc czoło poruszał wargami, jakby coś

obliczając. Przysłonił dłonią oczy i długo lustrował całą okolicę. I nagle surowa twarz

rozjaśniła się w szerokim uśmiechu. Złapał kobietę za rękę i przyciągnąwszy ją do siebie,

rzekł:

— O, do diabła, do diabła! Pomyśl, jaka stąd znakomita obrona! Tutaj wystarczy trzy

cekaemy, kilka granatników i niczego więcej nie potrzeba. Można się bronić przez kilka

tygodni! Załóżmy, że odpieramy natarcie, które wysuwa się z lasu...

— Nie! — krzyknęła rozpaczliwie kobieta. — Nie!

Żołnierz drgnął i twarz mu zgasła. I wtedy po raz pierwszy, od chwili gdy powrócił z

wojny, ujrzał, że na ziemi tej rożnie zboże, że zaorali ją pługami ludzie, że pracują na

niej; nie zabijając się: przypomniał sobie, że ziemia jest nie tylko grobem, ale i życiem

człowieka. I nagle po raz pierwszy od tego dnia, gdy powrócił z wojny, uczuł ogromne

zmęczenie: uczuł, że jest stary i bardzo samotny.

1955

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: