H habena, ae/rzemień, sznur; a) knut, bicz; b) cugle, wodze; kierowanie, kierownictwo; rzšd. habeo, iu, itum 2. mieć. l. trzymać; a) mocno trzymać, w swej mocy trzy- mać, dzierżyć (np. alqm in custodia, milites in castris); b) zatrzymać (hereditatem, honores sibi habere zatrzymać dla siebie); c) zawierać (epistoła nihii habet); d) (mowę) mieć, wygłaszać, (zgromadzenie) odbywać, urzšdzać; e) w pewnym stanie utrzymywać, mieć (alqm in magno honore, alqm sollicitum, libidines domitas); a) (jakkolwiek- bšd) trzymać = obchodzić się z kim (alqm małe, superbe, duro impe- rio, praecipuo honore); fS) inieć za co albo uważać za co (deos aeter- nos, alqd pro certo, alqm pro amico, in deorum numero; magni alqd honori albo religiom); pass. uchodzić za co, być uważanym za co; f) (se) habere z adv. mieć się, czuć się (bene, małe, sic, ita). 2. posiadać: a) (abs.) mieć dobra, majš- tek; b) mieć co w posiadaniu, w mocy swej (hortos, magnam peciiniam, Capuani): a) zamieszki- wać, mieć pod władzš; /?) wiedzieć, znać (habes consilia nostra); y) (z podw. acc.) mieć co za co, mieć co w kim (np. alqm collegam, amicum); c) (zwierzęta) trzymać, hodować; d) (o stanach) kogo opa- nować, ogarniać. 3. mieć = a) mieć w sobie lub na sobie, zawierać, okazywać, objawiać; b) z sobš przy- nosić, sprawiać; c) (z inf.) zdołać, móc (np. haec habeo dicere lub suadere); d) (*z neutr. gerundwi) mieć = musieć (np. habeo dicen- dum lub respondendum). habilis, e łatwy do ujęcia, wygodny, zdatny (ad alqd albo z dat.); ruch- liwy, giętki, powolny. habnitas. atis / giętkoć. babitabilis, e zamieszkały; miesz- kalny. habitatio, ónis/mieszkanie; czynsz. habitatór, oris m mieszkaniec. nabito l. a) (trans.) zamieszkiwać; b) (intr.) mieszkać; przebywać, po- zostawać, bawić. habitus, fis m postawa; a) wyglšd zewnętrzny; b) ubranie; c) wła- ciwoć, osobliwoć, zajęcie, stan, położenie; d) usposobienie, nastrój. hac (sc. parte) adv. z tej strony, tu. hac-tenus adv. dotšd, tak daleko; a) do teraz; b) do tego stopnia, tak dalece, o tyle. haedmus 3 koli. haedus, i m koziołek. haereo, haesi, siim 2. wisieć, trzy- mać się, przylepić się, przylegać, utkwić, przytykać; siedzieć (in re, ad rem, z dat.); in equo siedzieć - 199 - haurio dobrze w siodle; a) trwale się za- trzymać; b) mocno się czego trzy- mać, obstawać przy czym, nie móc odstšpić od czego (in re lub z dat.); c) utknšć, ustać, zatrzymać się; być bezradnym. haeresco 3. utkwić. haeresis, is i eós / szkoła filozoficz- na; rzemiosło. haesitabundus 3 zakłopotany, jška- jšcy się. haesitantia. ae i haesitatio, ónis /jškanie się; wahanie się, niezde- cydowanie. haesito l. uwięznšć, ugrzšć; a) jškać się; b) być niepewnym, niezdecy- dowanym, wahać się. hahae int. cha! cha! halcedo, halcyon = ale... naleć zob. allec. hali-aeetós, T m orzeł morski. halieuticus 3 odnoszšcy się do rybac- twa, rybacki. halitus, us m powiew; dech, wyziew. halo l. tchnšć, pachnšć. hal(l)iicinór wb. alucinor. hama-dryas, adis / nimfa drzewna, driada. hamatus 3 a) zaopatrzony haczyka- mi; b) haczykowaty, zakrzywiony, zadzierzysty. haniu.s, T m hak; a) wšs u haka; b) haczyk u wędki. hara, ae chlew. harena. ae / wb. arena. harenosus 3 wb. arenosus. hariolatio, ónis / przepowiednia, wróżba. hariółór l. wróżyć. nariółus, T m wieszczek. harmonia, ae/zgodnoć. harpago, ónis m hak do niszczenia murów, żelazna ręka do chwytania okrętów; hak u kotwicy. harpe, es / miecz zakrzywiony. harundi-fer 3 uwieńczony sitowiem. harundineus 3 z trzciny, trzcinowy. carmen -urn pień pasterska. harinidinoslis 3 obfitujšcy w trzcinę. hanmdo, inis/szuwar, trzcina: wie- niec z szuwaru; piszczałka, strzała (bełt), koń dziecinny, wędka, grze- bień (tkacki). harii-spex, icis m wieszczbiarz wró- żšcy z trzewi. haruspicmus 3 dotyczšcy wieszcz- biarstwa z trzewi; subst. -a, ae / wieszczbiarstwo z trzewi. basta, ae/dršg, pal, drzewce, laska; a) dzida, lanca, włócznia; b) licyta- cja; sub basta yendere sprzedać na licytacji. hastatus 3 uzbrojony dzidš; subst. -us, -i m legionista pierwszego szeregu bojowego. ha.stile, is n = basta. haud, haud adv. nie. haud-dum adv. jeszcze nie. haud-quaquam adv. bynajmniej, wcale nie. haurio, hausi, haustiim 3. czerpać; l. wyczerpać (alqd ex, de, a re); a) (krew) przelać; b) wzišć, pożyczyć; c) sprowadzić na górę, pozbierać, (radoci) użyć, doznać. 2. cišgnšć, wchłonšć, wypić; a) połykać; zjeć, wyczerpać, pochłonšć; b) (ciało) przebić, przeszyć; c) chciwie przyj- haustus - 200 - mować; chłonšć, dokładnie poznać; d) dokończyć, przebiec. haustus, fis m czerpanie; a) prawo czerpania; b) to, co zaczerpnięto, garć; c) wcišganie, wdychanie; łyk. haut = haud. hebdómas, adis / siódmy dzień. hebenus wb. ebenus. hebeó, - - 2. być tępym, ocięża- łym (leniwym). hebes, etis tępy; a) słaby, mdły; b) nieczuły, głupi. hebesco, - - 3. tępieć, słabnšć, niedołężnieć, blednšc. hebetó l. stępić; osłabić, przytłumić. hedera, ae/bluszcz. hedy-chrum, i n balsam. hei inf. biada. heia int. = eia. helice, es/limak. heliocaminu.s. T m słoneczna izba. helix, icis / limacznica (rolina). hellebórus, T m i -rum, T n ciemier- nik, ciemierzyca. helluatió, onis/rozpusta, zbytek. helluo, onis m rozpustnik, marno- trawca. helliiór l. kšpać się (z abl.), pławić się w czym, zbytkować. hehella, ae/jarzyna. hem int. ej! o! hemero-drómus, i m goniec. hemi-cillus, i m mieszaniec osła. hemi-cyclium, i n półkole; rotunda; krzesło z oparciem. hemina, ae/ćwiartka (miara płynów i rzeczy stałych). hepteris, is siedmiowiostowy. hera, ae wb. era. herba, ae / a) dbło; trawa, darń, zasiew; b) ziele, rolina; a) jarzyna; P) zielsko, chwast. herbesco, - - 3. puszczać dbła, wschodzić. herbidus 3 trawiasty. herbi-fer 3 obfity w trawę. herbi-gradiis 3 pełzajšcy w trawie. herbosus 3 obfity w trawę, w zioła. herbula, ae / drobne ziele. hercisco, - herctum 3. podzielić spadek. herctum, i n spadek, h. ciere dzielić spadek. herc(u)le na Herkulesa! na Boga! przebóg! here adv. = heri. hereditarius 3 a) dziedziczny; b) odziedziczony. hereditas, atis/dziedzictwo, spadek. heredium, i n dziedziczna posiadłoć. heres, edis m i/dziedzic, dziedzicz- ka; następca. heri adv. wczoraj. herilis, e zob. erilis. heroicus 3 heroiczny; epicki. herois, idis/półbogini. heros, ois m heros, półbóg; bohater. herous 3 = heroicus. herus, i m = erus. hesternus 3 wczorajszy; adv. hes- terno = heri. hetaerice, es/przyjacielska jazda. heu int. ach! biada! heus int. hej! hola! słuchaj! hexa-meter 3 szeciostopowy. hexa-pylon, i n drzwi z szecioma łukami. hexeris, is / szeciowiosłowiec. - 201 - histrionalis hiatus, fis m ziewanie; a) otwór, rozpadlina, przepać; paszcza; b) pompatyczna zapowied; c) żšdza (alcis rei). hibernaculum, T n zimowy namiot; pl. zimowe leże, zimowe kwatery. hiberno l. przezimować. hibernus 3 zimowy, subst. hTberna, órum n: a) leże zimowe; JS) zima. hibiscum, i n laz. hibrida, ae m i / mieszaniec. hic, haec, hóc ten, ta, to; a) tutejszy, obecny; b) teraniejszy; c) nasz (ten, o którym mowa); hic... ille ten... ów, ostatni, pierwszy; d) na- stępny; e) tego rodzaju, taki. hic adv. tu, na tym miejscu; do tego miejsca, dotšd, przy tej sposobno- ci, w takich stosunkach. hiemalis, e zimowy, burzliwy. hiemó l. a) zimować; b) być burz- liwym. hiems, enus/zima, zimno; niepogo- da, burza. hieraticus 3 więty. hierónicae, ariini m zwycięzcy na wištecznych igrzyskach. hilaris, e = hilarus. hilaritas, atis/pogoda, wesołoć. hilaro l. rozweselić, wypogodzić. hilarulus 3 wesolutki. hilarus 3 wesół, pogodny. hilla, ae / kiełbaska. hilota, ae m helota. hillim, i n wlókienko, włosek, odro- binka. hinc adv. stšd; a) z tej strony; b) od teraz, potem, następnie; c) z tego, przeto. hinnitu.s. us m rżenie. hinnuleus, i m jelonek, sarenka. Ilinmi.s, i m muł. hió l. stać otworem; a) otworzyć usta, ziewać, gapić się, zdumiewać się; b) mieć chętkę na co; c) nie mieć zwišzku. hipp-agogus, T / okręt do przewozu koni. hippócampus, i m konik morski. hippó-centaurus, T m centaur. hippódrómus, i m plac do wycigów konnych, tor wycigowy. Ilippo-manes, is n a) luz klaczy; b) narol na czole nowonarodzonego rebięcia używana do napojów mi- łosnych. hippótoxótae, aróm m konni łu- cznicy. hir (nieodm.) ręka. hircinus 3 kozłowy, koli. hircus, T m kozioł; zapach koli. mrsutus 3 kolczasty, najeżony, ostry; dziki, niezgrabny. hirtus 3 = hirsutus. hirudó, inis / pijawka. hirundo, inis /jaskółka. hisco, - - 3. otwierać się; otworzyć usta, mówić. hispidiis 3 kosmaty, chropawy. historia, ae / a) zbadanie, poznanie; b) opis, opowiadanie, podanie; a) historia, dzieje = badania histo- ryczne, dziejopisarstwo; fS)pl. dzie- ło historyczne. históricus 3 historyczny; subst. -us, -i m historyk. histrio, onis m aktor. histrionalis, e aktorski. - 202 - hiulco l. łupać. hiulcus 3 spękany, rozpadły, rozdar- ty; przerywany. hódle dzi, dzi jeszcze; hodieque: o!) i dzi także; f!) jeszcze także dzi. hódiernus 3 dzisiejszy. hómi-cida, ae m i/zabójca, morder- ca(-czyni). homicidium, i n mord, zabójstwo. homo, mus m człowiek, dziecko ludz- kie; a) mężczyzna; b) niewolnik; c) pl.: a) ludzie, blini; fS) domo- wnicy; f) piechota. hóniullii.s, i m człowieczek; biedny człowiek, biedota. hómuncio, onis i hómunculus, ...
ptomaszew1966