Ćwiczenia ruchomych narządów mowy

- CEL: podniesienie sprawności i motoryki szczęki dolnej (żuchwy), warg, języka i podniebienia miękkiego

Ćwiczenia żuchwy

są najprostszymi ćwiczeniami, bo wynikają z podstawowych czynności fizjologicznych, jakie wykonuje człowiek: ziewanie, jedzenie. Mają one na celu usprawnianie motoryki ogólnej narządu oraz ćwiczenie układów żuchwy potrzebnych do artykulacji poszczególnych dźwięków. Wykonujemy je 3 -5 razy.

·         opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze;

·         wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi;

·         ruchy dolnej szczęki do przodu i do tyłu;

·         wykonywanie ruchów żucia; uczestniczą w nich dolna szczęka, wargi i policzki.

Przykłady ćwiczeń żuchwy:

·         Księżyc ziewa za oknem- jest noc, zmęczony księżyc ziewa szeroko. Dzieci też są bardzo zmęczone, pora na sen – dzieci ziewają.

·         Sekator- sekator, to nożyce do ścinania żywopłotu. Nasze zęby są ramionami sekatora. Otwieramy szeroko buzię i ... ciach! Zamykamy. Otwieramy... ciach! Zamykamy.

·         Małpka- maksymalnie wysuwamy żuchwę do przodu i jednocześnie nagryzamy dolnymi zębami górną wargę.

·         Koparka- łyżka koparki wybiera piasek z dna rzeki, dźwiga go z trudem do góry, dosięga do brzegu i wysypuje zawartość (dzieci wolno opuszczają żuchwę maksymalnie w dół, lekko cofają, następnie unoszą do góry powyżej linii warg).

·         Głodna kózka - koza gryzie trawę – dzieci naśladują przeżuwanie - żuchwę przesuwają raz w lewą raz w prawą stronę.

·         Wielbłąd - wsuwanie dolnej wargi pod górne zęby (lub nagryzanie dolnej wargi – jak najgłębiej).

·         Huśtawka - dolną wargę i żuchwę wysuwamy i cofamy przy rozchylonych wargach.

·         Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.

·         Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.

·         Krowa - naśladowanie przeżuwania.

·         Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.

Ćwiczenia warg

Cel: usprawnienie warg, rozwijanie muskulatury policzków i ogólnej muskulatury mimicznej. Podczas ćwiczenia warg trzeba brać pod uwagę synchroniczne ruchy i układy obu warg oraz samodzielne ruchy wargi górnej i dolnej. Przy wykonywaniu tych ćwiczeń należy pamiętać o tym, że żuchwa pozostaje nieruchoma. Wykonujemy je 3 – 5 razy.

Układ warg pełni bardzo ważną rolę przy artykulacji wszystkich głosek, zwłaszcza tak trudnych jak: „s, z, c, dz” (głoski „uśmiechnięte”), które wymagają szerokiego odwiedzenia kącików warg oraz głosek: „sz, ż, cz, dż” (głoski „okrągłe”) - podczas ich wymowy wargi należy zaokrąglić i wysunąć do przodu.

·         maksymalne oddalenie od siebie wargi dolnej i górnej – jak przy wymowie głoski „a”;

·         maksymalne oddalenie kącików ust – jak przy wymowie głoski „i”;

·         maksymalne zbliżenie do siebie kącików ust – jak przy wymowie głoski „u”;

·         przesadne wymawianie samogłosek: „a”, „e”, „o”, „u”, „i”, „y”

Przykłady ćwiczeń warg:

·         Smoczek- naprzemienne wciąganie i wypychanie warg;

·         Konik- parskanie, wprawianie warg w drganie;

·         Masażysta - masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie);

·         Rybi pyszczek- wargi ściągnięte, wysunięte do przodu, rozszerzone na końcu;

·         Całuski- cmoknięcia wyciągniętymi jak najdalej do przodu wargami;

·         Dźwig -na płaskim talerzu leży ryż preparowany lub małe cukierki – groszki. Dzieci starają się uchwycić je wargami bez pomocy zębów i rąk;

·         Dziobek ptaka- złączone wargi wysunięte daleko do przodu;

·         Siłacz - przytrzymywanie samymi wargami rurki plastikowej do picia;

·         Bańki mydlane - wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę (rurkę);

·         Urodziny – próby zdmuchnięcia płomienia - podczas stopniowego zwiększania odległości;

·         Zapasy chomika- napełnianie policzków powietrzem;

·         Balonik - nadmuchiwanie policzków tak, żeby wyglądały jak porządnie nadmuchany balonik;
              -przesuwanie zgromadzonego w buzi powietrza z jednego policzka do drugiego;
              -powolne wypuszczanie powietrza,

        -wciąganie policzków do wewnątrz, aby tworzyły widoczne wklęśnięcie;

·         Straszna mina - przy zaciśniętych zębach maksymalnie szeroko dzieci otwierają wargi, następnie szybko je zamykają;

·         Koncert - gra na organkach, flecie, trąbce, gwizdkach.

·         Zajączek – wciąganie policzków do jamy ustnej, policzki ściśle przylega do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”.

·         Mam wąsy – utrzymanie słomki między nosem a górną wargą.

·         Konkurs na piękny uśmiech – kąciki ust maksymalnie oddalone do tyłu, zęby mocno zaciśnięte.

·         Nic nie powiem – mocne zaciśniecie rozciągniętych warg.

·         Rybka – wargi wysunięte do przodu, powolne otwieranie i zamykanie warg – tworzenie kształtu koła.

·         Pajac – wesoła mina: wargi złączone, kąciki uniesione do góry, smutna mina: wargi złączone, kąciki opuszczone w dół.

·         Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej

·         Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów

·         Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.

·         Ptaszki – wargi mocno ściągnięte, wysuwamy do przodu, lekko otwarte – gwiżdżą: fiu, fiu...

·         Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza).

·         Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera.itp.
 

Przykłady ćwiczeń warg dla dorosłych

1. Szerokie otwieranie ust i zamykanie. Wysuwanie warg do przodu (jak przy samogłosce u), rozchylanie warg (jak przy samogłosce e). Ruchy wysuwania i rozchylania wykonywać naprzemiennie.

2. Złączyć wargi płasko. Rozciąganie warg poprzez cofnięcie kciuków (jak przy samogłosce i).

3. Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. Wysunąć wargi do przodu, ściągając je i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo: następnie wykonywać ruch okrężny.

4. Dolną wargą zasłonić dolne zęby: górną – górne zęby.

5. Dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu; parskanie, cmokanie.

6. Wymawianie samogłosek: i-u, a następnie a, e, u, i, o, y, (zachowywać tę kolejność)

Ćwiczenia języka

·         Górka - dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym miejscem", "parkingiem" itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię;

·         Siłacz - przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp;

·         Lizak - Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach; zlizywanie z talerzyka resztek np. kisielu, budyniu (ćwiczenie mniej eleganckie), ale świetnie gimnastykuje język

·         Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania;

·         Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu;

·         Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła;

·         Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;

·         Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz;

·         Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;

·         Sklejanie pierogów – nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka);

·         Wyżymaczka – przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby;

·         Łopatka– wysuwanie szerokiego języka z buzi nie dotykając zębów;

·         Flaga - zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka;

·         Karuzela - dzieci bardzo lubiš kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.

·         Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.

·         Łakomy miś – oblizywanie warg (szeroko otwarte) ruchem okrężnym – w prawo i w lewo.

·         Bawimy się w chowanego – wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej; język wykonuje poziome ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej.

·         Zmęczony pies – wysuwanie języka na brodę.

·         Wąż -  usta złączone; gwałtowne wysunięcie do przodu naprężonego, zaostrzonego języka; gwałtowne cofnięcie do tyłu – usta złączone.

·         Ptaszek z gniazdka – wysuwanie języka do przodu i cofanie w głąb jamy ustnej – bez kontaktu z zębami.

·         Liczymy zęby – dotykanie czubkiem języka kolejnych zębów – górnych i dolnych.

·         Cukierek – wypychanie policzków na zmianę ostrym czubkiem języka; sprawdzamy, czy jest tam „cukierek”, ostukując palcami wypchany policzek.

·         Sztuczki – robienie z języka: „rurki” (unoszenie boków języka), „górki” (czubek języka zaczepiamy o dolne zęby).

·         Ślizgawka – czubek języka „ślizga się” po podniebieniu do tyłu – do przodu.

·         Malarz – język jak pędzel, który maluje różne kształty: kropli, kółka.

·         Jakie smaczne! – przesuwanie czubka języka od zębów, cofanie do tyłu, aż do wytworzenia mlaskania. także mlaskanie środkiem języka.

·         Wahadełko – kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg i zębów

·         wyraźne wymawianie głosek [ a – l ] bez poruszania brodą, przy szeroko otwartych ustach czubek języka unosimy do wałka dziąsłowego;

·         wymawianie sylab la la la ...lo lo lo ...le le le ..., poruszanie jedynie językiem – nie brodą ( usta szeroko otwarte );

·         wymawianie głoski [ t t t...] przez uderzanie końcem języka o podniebienie, podobnie z głoską [d ];

·         naciskanie językiem na podniebienie ( usta otwarte ) – zwalnianie nacisku;
 

MAŁA PORZĄDNISIA

Pewnego dnia mała porządnisia, która mieszka u każdego w buzi robiła świąteczne porządki. Najpierw umyła dokładnie ściany (dzieci przesuwają język w stronę policzków – po stronie wewnętrznej). Potem umyła sufit (język przesuwa się do podniebienia). Podłoga też była bardzo brudna, więc umyła ją bardzo dokładnie (język przesuwa się w kierunku dolnych dziąseł). Okna też musiały zostać umyte. Najpierw umyła ich stronę zewnętrzną, a potem od środka (język wędruje po stronie zewnętrznej zębów, a potem po ich stronie wewnętrznej). Potem myła schody w przedsionku (język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa). Na koniec wytrzepała dywan (dzieci wyciągają język, pochylają głowę w dół i potrząsają nią). W ten sposób dom na święta został posprzątany.

DZIŃ DOBRY, MISIU

Miś obudził się wcześnie rano – poprzeciągał się, poziewał.
Zrobił poranną gimnastykę – kilka podskoków (unoszenie języka na górny wałek dziąsłowy), kilka wymachów rąk (wypychanie językiem policzków) i pięć okrążeń (w prawo i w lewo) wokół stołu (ruchy okrężne języka w przedsionku jamy ustnej, usta zamknięte). Umył ząbki (oblizywanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych i otwartych ustach). Postanowił policzyć swoje ząbki (dotykanie czubkiem języka każdego zęba na dole i górze). Nagle poczuł wielki głód i usłyszał jak mu burczy w brzuchu (wibrowanie wargami bbb,bbb).To znak, że pora na śniadanie;

Przykłady ćwiczeń języka dla dorosłych

1. Wysuwanie języka – język wąski i szeroki. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo – przy szeroko otwartych ustach.

2. Unoszenie języka na górną wargę – język wąski i szeroki (usta szeroko otwarte). Ćwiczenia wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.

3. Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.

4. Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie językiem poszczególnych zębów – po kolei.

5. Język w przedsionku jamy ustnej, oblizywanie (ruch okrężny). Oblizywanie warg ruchem okrężnym – usta szeroko otwarte.

6. Mlaskanie czubkiem języka. Mlaskanie środkiem języka. Przyssanie języka...