WIERZBA KRZEWIASTA-KOSZT LIKWIDACJI PLANTACJI.pdf

(277 KB) Pobierz
stolarski.p65
172
M. STOLARSKI, R.KISIEL, S. SZCZUKOWSKI, J. TWORKOWSKI
KOSZTY LIKWIDACJI PLANTACJI WIERZBY KRZEWIASTEJ
Mariusz Stolarski * , Roman Kisiel ** , Stefan Szczukowski * , Józef Tworkowski *
*
Katedra Hodowli Rolin i Nasiennictwa, UWM w Olsztynie
Kierownik: prof. dr hab. Józef Tworkowski
**
Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej, UWM w Olsztynie
Kierownik: prof. dr hab. Roman Kisiel
S³owa kluczowe: wierzba krzewiasta, biomasa, koszty likwidacji plantacji
Key words: willow, biomass, costs of liquidation plantation
S y n o p s i s. Celem przeprowadzonych badañ by³o okrelenie kosztów likwidacji plantacji
Salix spp. metod¹ chemiczno-mechaniczn¹. Podstaw¹ badañ by³a plantacja wierzby krzewia-
stej na 15-letnim korzeniu zlokalizowanej na Nizinie Kwidzyñskiej w pradolinie Wis³y. Ca³ko-
wity koszt likwidacji plantacji Salix spp. wyniós³ 2075,60 z³ /ha. Z wszystkich przeprowadzo-
nych prac w trakcie likwidacji plantacji najwiêksze koszty (1432 z³/ha) poniesiono na rêczne
usuwanie wyoranych karp z pola po³¹czone z ich wywo¿eniem. W przypadku 10-letniego
okresu u¿ytkowania plantacji roczne obci¹¿enie potencjalnej nadwy¿ki bezporedniej koszta-
mi wynikaj¹cymi z jej likwidacji wynosi³oby oko³o 208 z³/ha. Wyd³u¿anie okresu eksploatacji
plantacji do 25 lat obni¿y³oby te koszty do 83 z³/ha.
WSTÊP I CEL BADAÑ
Biomasa to jedno z g³ównych róde³ energii odnawialnej w Polsce i UE25. W strukturze
pozyskania energii ze róde³ odnawialnych w Polsce stanowi³a ona ponad 91%, a w Unii
Europejskiej 51,3% [GUS 2007]. W najbli¿szej przysz³oci g³ównym ród³em biomasy maj¹
byæ polowe plantacje wieloletnich rolin energetycznych [Kisiel i in. 2006]. Zgodnie z Rozpo-
rz¹dzeniem Ministra Gospodarki z 19 grudnia 2005 roku, udzia³ biomasy pochodz¹cej spoza
gospodarki lenej, czyli miêdzy innymi z polowych upraw rolin energetycznych powinien
wynosiæ w 2008 roku nie mniej ni¿ 5% i powinien wzrosn¹æ a¿ do 60% w 2014 roku. W zwi¹zku
z tym mo¿na przypuszczaæ, ¿e area³ upraw wieloletnich rolin energetycznych bêdzie siê
systematycznie zwiêksza³. Jak podaj¹ Faber i Ku [2007], aby sprostaæ stawianym wymaga-
niom udzia³u biomasy sta³ej w wytwarzaniu energii odnawialnej nale¿a³oby za³o¿yæ plantacje
wieloletnich rolin energetycznych na powierzchni 340 tys. ha do roku 2010 i 660 tys. ha do
roku 2015.
Wród gatunków wieloletnich rolin energetycznych obecnie najwiêkszym zaintere-
sowaniem ciesz¹ siê gatunki rodzime, wystêpuj¹ce naturalnie w naszym krajobrazie wierz-
by krzewiaste oraz gatunki introdukowane, jak miskant olbrzymi i lazowiec pensylwañski
[Stolarski 2004, Szczukowski i in. 2005, Faber, Ku 2007, Borkowska, Lipiñski 2007]. Generalnie
w skali kraju uprawy te s¹ w pocz¹tkowej fazie rozwoju. Najwiêcej powsta³o plantacji wierzby
ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, SERIA G, T. 94, z. 2, 2008
 
172
M. STOLARSKI, R.KISIEL, S. SZCZUKOWSKI, J. TWORKOWSKI
KOSZTY LIKWIDACJI PLANTACJI WIERZBY KRZEWIASTEJ
Mariusz Stolarski * , Roman Kisiel ** , Stefan Szczukowski * , Józef Tworkowski *
*
Katedra Hodowli Rolin i Nasiennictwa, UWM w Olsztynie
Kierownik: prof. dr hab. Józef Tworkowski
**
Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej, UWM w Olsztynie
Kierownik: prof. dr hab. Roman Kisiel
S³owa kluczowe: wierzba krzewiasta, biomasa, koszty likwidacji plantacji
Key words: willow, biomass, costs of liquidation plantation
S y n o p s i s. Celem przeprowadzonych badañ by³o okrelenie kosztów likwidacji plantacji
Salix spp. metod¹ chemiczno-mechaniczn¹. Podstaw¹ badañ by³a plantacja wierzby krzewia-
stej na 15-letnim korzeniu zlokalizowanej na Nizinie Kwidzyñskiej w pradolinie Wis³y. Ca³ko-
wity koszt likwidacji plantacji Salix spp. wyniós³ 2075,60 z³ /ha. Z wszystkich przeprowadzo-
nych prac w trakcie likwidacji plantacji najwiêksze koszty (1432 z³/ha) poniesiono na rêczne
usuwanie wyoranych karp z pola po³¹czone z ich wywo¿eniem. W przypadku 10-letniego
okresu u¿ytkowania plantacji roczne obci¹¿enie potencjalnej nadwy¿ki bezporedniej koszta-
mi wynikaj¹cymi z jej likwidacji wynosi³oby oko³o 208 z³/ha. Wyd³u¿anie okresu eksploatacji
plantacji do 25 lat obni¿y³oby te koszty do 83 z³/ha.
WSTÊP I CEL BADAÑ
Biomasa to jedno z g³ównych róde³ energii odnawialnej w Polsce i UE25. W strukturze
pozyskania energii ze róde³ odnawialnych w Polsce stanowi³a ona ponad 91%, a w Unii
Europejskiej 51,3% [GUS 2007]. W najbli¿szej przysz³oci g³ównym ród³em biomasy maj¹
byæ polowe plantacje wieloletnich rolin energetycznych [Kisiel i in. 2006]. Zgodnie z Rozpo-
rz¹dzeniem Ministra Gospodarki z 19 grudnia 2005 roku, udzia³ biomasy pochodz¹cej spoza
gospodarki lenej, czyli miêdzy innymi z polowych upraw rolin energetycznych powinien
wynosiæ w 2008 roku nie mniej ni¿ 5% i powinien wzrosn¹æ a¿ do 60% w 2014 roku. W zwi¹zku
z tym mo¿na przypuszczaæ, ¿e area³ upraw wieloletnich rolin energetycznych bêdzie siê
systematycznie zwiêksza³. Jak podaj¹ Faber i Ku [2007], aby sprostaæ stawianym wymaga-
niom udzia³u biomasy sta³ej w wytwarzaniu energii odnawialnej nale¿a³oby za³o¿yæ plantacje
wieloletnich rolin energetycznych na powierzchni 340 tys. ha do roku 2010 i 660 tys. ha do
roku 2015.
Wród gatunków wieloletnich rolin energetycznych obecnie najwiêkszym zaintere-
sowaniem ciesz¹ siê gatunki rodzime, wystêpuj¹ce naturalnie w naszym krajobrazie wierz-
by krzewiaste oraz gatunki introdukowane, jak miskant olbrzymi i lazowiec pensylwañski
[Stolarski 2004, Szczukowski i in. 2005, Faber, Ku 2007, Borkowska, Lipiñski 2007]. Generalnie
w skali kraju uprawy te s¹ w pocz¹tkowej fazie rozwoju. Najwiêcej powsta³o plantacji wierzby
ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, SERIA G, T. 94, z. 2, 2008
 
KOSZTY LIKWIDACJI PLANTACJI WIERZBY KRZEWIASTEJ
173
krzewiastej z przeznaczeniem na cele energetyczne. Wed³ug danych Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa powierzchnia uprawy wierzby krzewiastej na gruntach rolniczych na
cele energetyczne w Polsce w 2006 roku wynosi³a 6,7 tys. ha [Musia³ 2006].
Ka¿da wieloletnia uprawa rolnicza musi byæ zlikwidowana i odnowiona lub przekszta³-
cona w inny rodzaj uprawy. Decyzja o likwidacji plantacji bêdzie zale¿a³a od wielu czynni-
ków. Najwa¿niejsze z nich to popyt na dany surowiec i oferowana za niego cena, uzyskiwa-
ne plony z jednostki powierzchni, a w konsekwencji zyski. Ponadto koniecznoæ likwidacji
plantacji ze wzglêdu na naturalne zestarzenie siê rolin i koniecznoæ wysadzenia nowych
lepszych gatunków i odmian. ¯ywotnoæ prawid³owo za³o¿onych i eksploatowanych plan-
tacji wierzby krzewiastej ocenia siê na 20-25 lat [Szczukowski i in. 2004, Larson 2006].
Wed³ug danych literaturowych likwidacja upraw wieloletnich, w tym plantacji wierzby
krzewiastej mo¿e byæ wykonywana metodami mechanicznymi, chemicznymi i biologiczny-
mi. Ponadto, przez po³¹czenie pewnych elementów z wy¿ej wymienionych metod otrzymuje
siê metody mieszane [Szczukowski i in. 2004].
Obecnie najczêciej zastanawiamy siê ile kosztuje za³o¿enie plantacji oraz na jakie przy-
chody mo¿na liczyæ [Stolarski i in. 2002]. Natomiast niewiele uwagi powiêca siê zagadnie-
niom zwi¹zanym z likwidacj¹ takich plantacji. Dlatego te¿ czêsto nie uwzglêdnia siê kosztów
likwidacji plantacji w ró¿nych wyliczeniach ekonomicznych dotycz¹cych uprawy Salix spp.
W zwi¹zku z powy¿szym celem podjêtych badañ by³o okrelenie kosztów likwidacji
plantacji wierzby krzewiastej metod¹ chemiczno-mechaniczn¹.
METODYKA BADAÑ
Analizê kosztów likwidacji plantacji wierzby krzewiastej Salix spp. wykonano na bazie
dowiadczenia polowego prowadzonego na Nizinie Kwidzyñskiej w pradolinie Wis³y. Zrze-
zy wierzby by³y wysadzone w 1992 r. w zagêszczeniu 40 tys. sztuk/ha na madzie w³aciwej
redniej. Eksperymentalna likwidacja dowiadczenia o powierzchni 0,40 ha zosta³a przepro-
wadzona w 15 roku jego istnienia. Na likwidowanym eksperymencie ros³y ró¿ne gatunki
Salix spp. Obsada rolin w momencie likwidacji zawiera³a siê w zale¿noci od gatunku w
przedziale od kilkunastu do 26 tys. rolin na 1 ha.
W analizie tej wyró¿niono nastêpuj¹ce etapy pracy: zbiór wierzby krzewiastej w stycz-
niu 2006 r., pêdy koszono tu¿ przy powierzchni ziemi; oprysk Roundupem na m³ode roliny
w III dekadzie maja 2006 roku w iloci 7 dm 3 /ha; wyoranie karp p³ugiem w III dekadzie lipca;
dwukrotne bronowanie zaoranego pola oraz rêczne usuwanie karp z pola i ich transport.
Do przeprowadzenia zabiegu oprysku Roundupem wykorzystano opryskiwacz Pilmet
412 i ci¹gnik typu Ursus C-360-3P. Orka wykonana by³a ci¹gnikiem typu Pronar 82 TSA oraz
p³ugiem dwuskibowym w³asnej konstrukcji. Natomiast bronowanie wykonywane by³o bron¹
zêbow¹ ciê¿k¹ 4-polow¹ typu U 358, w po³¹czeniu z ci¹gnikiem typu Pronar 82 TSA. Rêcznie
usuniête z pola karpy za³adowano na przyczepê typu T604 i przetransportowano ci¹gnikiem
Ursus C-360-3P, z przeznaczeniem na cele opa³owe.
Analizê kosztów likwidacji plantacji wierzby krzewiastej przeprowadzono przy za³o¿e-
niu, ¿e wykorzystane zostan¹ w³asne rodki produkcji, bez naliczania zysku us³ugodawcy.
Obliczenia kosztów bezporednich poniesionych na likwidacjê plantacji wierzby krzewia-
stej wykonano wed³ug metodyki opracowanej przez IBMER [Muzalewski 2006]. Wed³ug
cytowanej metodyki na koszt eksploatacji sprzêtu rolniczego sk³adaj¹ siê koszty utrzyma-
nia i koszty u¿ytkowania.
174
M. STOLARSKI, R.KISIEL, S. SZCZUKOWSKI, J. TWORKOWSKI
Natomiast koszty pracy ludzkiej ustalono w oparciu o za³o¿enia, ¿e pe³nozatrudniona
osoba w rolnictwie pracuje przez 22 dni w miesi¹cu po 8 godzin dziennie. Natomiast ca³ko-
wite koszty zwi¹zane z zatrudnieniem wynosz¹ 1900 z³ na miesi¹c. W zwi¹zku z powy¿szym
koszt pracy ludzkiej wyniós³ 10,80 z³ za 1 godzinê.
Dla zobrazowania wielkoci kosztów zwi¹zanych z likwidacj¹ plantacji w zale¿noci od
okresu jej eksploatacji, ca³kowite koszty przedstawiono przy za³o¿eniu, ¿e plantacja bêdzie
u¿ytkowana przez 10, 15, 20 lub 25 lat.
WYNIKI BADAÑ
W tabeli 1 przedstawiono nak³ady pracy i koszty wykonania poszczególnych zabie-
gów zwi¹zanych z likwidacj¹ plantacji wierzby energetycznej. Ca³kowity koszt likwidacji
plantacji eksploatowanej przez 15 lat wyniós³ 2075,60 z³/ha. Z wszystkich przeprowadzo-
nych prac w trakcie likwidacji plantacji najwiêksze koszty (1432,00 z³/ha) poniesiono na
rêczne usuwanie wyoranych karp z pola po³¹czone z ich wywo¿eniem. W strukturze ponie-
sionych kosztów zabieg ten stanowi³ prawie 69% kosztów ca³kowitych (rys. 1).
Wyorywanie karp z powierzchni 1 ha przy u¿yciu wzmocnionego p³uga 2-skibowego
trwa³o 4 godziny. Koszt tego zabiegu wynosi³ 283,72 z³/ha, co w strukturze stanowi³o prawie
14% kosztów ca³kowitych (tab. 1, rys. 1). Nale¿y tu zaznaczyæ, ¿e wyorywanie karp powinno
byæ wykonywane p³ugami o mocnej konstrukcji w celu unikniêcia ewentualnych uszko-
dzeñ sprzêtu. Wydaje siê, ¿e mo¿na by³oby z powodzeniem do tego celu wykorzystywaæ
specjalistyczne p³ugi lene.
W celu u³atwienia rêcznego zbierania karp oraz ich dok³adniejszego usuniêcia przeprowa-
dzono dwukrotnie bronowanie. £¹cznie nak³ady poniesione na te zabiegi wynosi³y 194,13 z³/ha,
co w strukturze stanowi³o niewiele ponad 9% kosztów ca³kowitych (tab. 1, rys. 1). Kolejnym w
strukturze kosztem (6,75%) wynikaj¹cym z likwidacji plantacji wierzby krzewiastej by³ zakup
Roundupu w iloci 7 dm 3 /ha. Natomiast zabieg wykonania oprysku rolin Salix spp. stanowi³
1,24% w strukturze kosztów ca³kowitych.
Likwidacja plantacji wierzby krzewiastej mo¿e nast¹piæ w okrelonym czasie i wynikaæ z
ró¿nych przyczyn, o których wspomniano wczeniej. Natomiast okres u¿ytkowania polowych
plantacji Salix spp. jest szacowany nawet na 25 lat. Z przeprowadzonych analiz wynika, ¿e w
przypadku najkrótszego z za³o¿onych okresów
u¿ytkowania plantacji roczne obci¹¿enie poten-
cjalnej nadwy¿ki bezporedniej kosztami wyni-
kaj¹cymi z jej likwidacji wynosi³oby oko³o 208 z³/
ha. Natomiast wyd³u¿anie okresu eksploatacji
plantacji wp³ywa oczywicie na obni¿enie tych
kosztów do 104 z³/ha przy 20-letnim i do 83 z³/ha
przy 25-letnim okresie u¿ytkowania plantacji.
Z powierzchni 1 ha usuniêto oko³o 6 Mg
wyoranych karp Salix spp., natomiast czêæ
korzeni pozosta³a w glebie. W zwi¹zku z tym,
przyjmuj¹c teoretyczn¹ wartoæ korzeni jako bio-
masy na cele energetyczne na poziomie 100 z³ za
1 Mg, mo¿na by³oby teoretycznie pomniejszyæ
koszty likwidacji plantacji o oko³o 600 z³ . ha -1 . W
RSU\VN
RUND
EURQRZD
QLH
NRV]W
]DNXSX
5RXQGXS
X
U F]QH
XVXDQLH]
SROD
Rysunek 1. Struktura kosztów likwidacji
plantacji wierzby krzewiastej
ród³o: badania w³asne.
741175971.001.png
T
1
N
a
p
o
k
l
p
w
k
S
s
W
R
N
a
p
K
o
l
p
[
c
m
t
r
[
c
[
m
[
s
r
c
m
r
g
g
g
O
p
(
U
C
-
3
3
o
4
0
0
0
5
1
4
2
P
I
L
O
r
P
r
8
T
A
p
2
s
4
4
4
4
2
3
2
w
k
B
I
P
r
8
T
A
C
i
b
2
2
2
2
1
3
1
z
r
U
R
u
U
C
-
3
3
P
5
9
9
5
2
7
9
k
z
p
I
w
b
T
6
B
I
I
P
r
8
T
A
C
i
1
1
1
1
5
1
6
z
r
U
R
u
U
C
-
3
3
P
2
5
5
2
1
3
4
k
z
p
I
I
w
T
6
K
R
o
z
-
-
1
R
-
-
8
2
2
9
8
1
2
N
1
1
1
1
a
p
i
k
n
r
u
p
w
z
o
o
j
u
8
5
4
3
2
1
1
0
2
1
1
0
9
6
4
3
8
5
4
3
1
1
7
6
2
1
1
8
b
w
741175971.002.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin