banknoty_krakow.pdf

Historia

Krakowa

w banknotach

zapisana

URZĄD MIASTA

KRAKOWA

www.krakow.pl

„Wystarczy położyć na dłoni kilka monet

i dostrzec: w jednej piękno grafiki, w innej ważne

przesłanie, w kolejnej pamięć o postaci,

miejscu czy zdarzeniu”...

Cracoviana na monetach , Widoki Krakowa na medalach , Pieczęcie herbowe

i wreszcie Historia Krakowa w banknotach zapisana : cztery jubileuszowe zeszyty,

cztery niecodzienne opowieści prowadzą nas szlakiem pamiątek przeszłości –

od czasów XI wiecznego królewskiego srebrnego denara do roku 2007

uwiecznionego na okolicznościowym Jubileuszowym Medalu.

Z przyjemnością polecam Państwu niniejsze wydawnictwo, kolejną publikację

przygotowaną specjalnie z okazji 750 rocznicy Wielkiej Lokacji.

Jacek Majchrowski

Prezydent Miasta Krakowa

Historia

Krakowa

w banknotach

zapisana

Banknot – papierowy pieniądz – owoc trudu

i przedmiot pożądania, często źródło miłości do

bliźniego, czasem powód do zbrodni, a zawsze

podstawa egzystencji i środek do spełniania

mniejszych czy większych marzeń.

Banknot to także historia. Historia ludzi, którzy mieli go w rękach, skrzętnie chowali,

aby w końcu płacić nim. Historia ich epoki, wyrażona choćby rysunkiem tego pienią-

dza, jego przekazem ideowym i estetyką. To także historia samego Krakowa, jego do-

brych i złych czasów. To obraz losów naszego miasta zapisany w tych małych, zadru-

kowanych papierkach o sprawczej mocy. Warto je poznać, warto przypomnieć.

Zapraszamy więc do spaceru po kilku wiekach z dziejów naszego Krakowa – a prze-

wodnikami niech będą właśnie banknoty.

Na początek przyglądniemy się zmianom walut obowiązujących w Krakowie, zależ-

nie od dziejowego etapu historii miasta oraz spojrzymy, jak wyglądały banknoty,

którymi wtedy krakowianie płacili. O tym w rozdziale:

• Pieniądz papierowy w Krakowie

Widząc różnorodność grafiki banknotów, często zawierającej ważną, narodową

symbolikę, zadamy oczywiste dla krakowian pytanie: w jaki sposób nasze miasto

wpisało się w ten patriotyczny przekaz? Odpowiedź w rozdziale:

• Kraków na polskich banknotach

Jeżeli do tej pory mowa była – w kontekście Krakowa – o banknotach mających zasięg

ogólnokrajowy, to na koniec przyjrzymy się pieniądzom wydawanym przez Miasto Kra-

ków i obowiązującym tylko na jego obszarze, czyli lokalnie. To prezentuje rozdział:

• Krakowski pieniądz miejski

Pieniądz papierowy

w Krakowie

przegląd walut i banknotów

Zaczęło się od „płacideł”, czyli surogatów pieniądza,

w Krakowie znanych m.in. pod postacią żelaznych

sztabek mających funkcję płatniczą oraz od

przeróżnego pochodzenia i wartości monet, które do

naszego miasta przybyły najpierw z basenu morza

Śródziemnego i z państw arabskich, później były już

srebrem zachodnioeuropejskim, a na koniec monetą

rodzimego, polskiego pochodzenia – ze srebrnym

i złotym denarem polskim oraz kruszcowym złotym

polskim na czele.

W Krakowie za czasów Piastów i Jagiellonów (a epizodycznie aż do schyłku I Rzeczy-

pospolitej) w książęcej i królewskiej mennicy bito monety na cały kraj. Przez wieki

przewinęły się przez Kraków w obiegu pieniężnym dziesiątki rodzajów i szlachetnych

monet, i zwykłego bilonu, przeróżnych walut. Dobry ich przegląd dają kolekcje wy-

stawiane przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie oraz Muzeum Historyczne

Miasta Krakowa. Znakomita jest kolekcja Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Na-

rodowego w Krakowie.

Żelazne „płacidła” z IX wieku odkryte w 1979 r.

w ilości ok. 4,2 tys. sztuk przy ul. Kanoniczej 13

Srebrna moneta Trajana z pocz. II w.

– takie monety znaleziono w 1929 r.

przy ul. Dunajewskiego 4

Ale tutaj interesują nas banknoty, pieniądz papierowy, który bliższy jest obecnie nasze-

mu sercu; wszak współczesny następca monety, tj. bilon, swoją wartość kruszcową

dawno już utracił.

Odpowiemy więc na pytanie, jakie banknoty obowiązywały w Krakowie, jaką postać

przybierała „szeleszcząca waluta” powszechnie używana przez Krakowian przy wszel-

kiego rodzaju zapłatach.

Pierwszy polski papierowy pieniądz pojawił się w 1794 roku, w okresie Insurekcji Ko-

ściuszkowskiej. Rada Najwyższa Narodowa powołała Dyrekcję Biletów Skarbowych,

która dla umożliwienia finansowania powstania zbrojnego wyemitowała serię bank-

notów w walucie złoty polski, wg wzorów zatwierdzonych przez Naczelnika Ko-

ściuszkę (w grafice charakterystyczne emblematy nawiązujące do ówczesnej francu-

skiej symboliki rewolucyjnej). Na 1 złoty polski składało się 30 groszy. Pierwsze pol-

skie banknoty utraciły moc wraz z upadkiem powstania, w listopadzie 1794 r. Pięk-

ne ich oryginały znajdują się w stałej ekspozycji Muzeum Historycznego Miasta Kra-

kowa. Z ówczesnego anonsu prasowego możemy się dowiedzieć, że do nabycia jest

woda mineralna „Seydrzycka gorzka” po 6 zł za butelkę, pachnące mydło z gorzkich

migdałów po 3 zł za flaszkę oraz seydrzycka gorzka sól „... w zapieczętowanych pa-

kiecikach dwa łóty trzymających po groszy 10” (1 łót = 0,0127 kg).

Uwaga!

Jeżeli nie zaznaczono inaczej wszystkie reprodukcje stanowią 80% wielkości rzeczywistej

Pieniądz papierowy w Krakowie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: