FORMY WYPOWIEDZI
Forma wypowiedzi - ukształtowanie językowe, stylistyczne; sposób w jaki się wypowiadamy zgodny z obowiązującymi normami.
Formy wypowiedzi:a) pisemne i ustneb) rozwinięte i nierozwiniętec) oficjalne i nieoficjalned) potoczne i literackieRodzaje form wypowiedzi:
1. NOTATKA
2. OPOWIADANIE
3. OPIS (krajobrazu; postaci; sytuacji; obrazu; przeżyć wewnętrznych)
4. CHARAKTERYSTYKA
5. LIST
6. KARTKA Z PAMIĘTNIKA
7. ROZPRAWKA
8. STRESZCZENIE
9. SPRAWOZDANIE
10. REPORTAŻ
11. RECENZJA
12. PRZEMÓWIENIE
13. ZAPROSZENIE
14. OGŁOSZENIE
15. REKLAMA
16. DEDYKACJA
17. ESEJ
18. FELIETON
19. WYWIAD
20. KOMENTARZ
21. ARTYKUŁ
22. ZAWIADOMIENIE
1. Notatka
Notatka – krótki tekst o charakterze informacyjnym, nastawiony na przekaz danych, wyróżniający się zrozumiałością przedstawianych wiadomości: rzeczowością i zwięzłością. W notatce umieszczane są najważniejsze informacje w sposób skrótowy i uporządkowany. Konieczne jest nadanie tytułu.
Rodzaje notatek:
Plan
Tabela
Wykres
Schemat
Rysunki
Drzewko
Łańcuszek
Streszczenie
Wypisanie dat lub cytatów
Wniosek
2. Opowiadanie
Przedstawia wydarzenia związane z określonym tematem ułożone najczęściej w kolejności chronologicznej, powiązane ciągiem przyczynowo-skutkowym. W opowiadaniu stosuje się czas przeszły. W przeciwieństwie do noweli, występują postaci drugoplanowe, opisy i refleksje. Występuje forma wypowiedzi narracyjnej. Gatunek ten może zawierać w sobie inne gatunki oraz dialogi.
Zasady:
1. Pisz całe opowiadanie w jednakowym czasie, - tam gdzie to możliwe, wprowadzaj dialog.
2. Wykorzystaj inne możliwości wzbogacenia opowiadania, wprowadź elementy opisu, charakterystyki.
3. Stosuj dowolną kompozycję, korzystając z bogactwa wyrażeń i zwrotów rozpoczynających i kończących opowiadanie oraz stanowiących spoiwo pomiędzy poszczególnymi częściami.
3. Opis
a) Opis krajobrazu
Opis krajobrazu zawiera w sobie element poetyckości. Opisujemy w nim jakąś okolicę, odtwarzamy pejzaż, zwracamy uwagę na nastrój panujący w opisywanym miejscu, jego urok.
Gdy chcemy opisać krajobraz, najlepiej wyobrazić sobie, że stoimy przed jakimś pejzażem.Przykład:Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni. Przetaczamy się ze wzgórza na wzgórze, z każdego widać niezmierzone obszary falującego terenu. Po bokach ciemnoczerwone miasteczka, powiązane szarymi sznurami dróg, przy szosie topole, wiązy, drzewa owocowe. W górze wysokie obłoki przewracane przez wiatr. Ogromna rzeźba ziemi, ogromny teatr nieba.(Kazimierz Wierzyński, Przejazdem w Nancy)
· Co to jest pejzaż?
To widok przyrody, naturalnego krajobrazu. Pejzażem też nazywa się obraz lub fotografie przedstawiające naturalny krajobraz.
· Pytania pomocnicze
Jaki jest typ krajobrazu? (górski, nadmorski, wiejski, miejski, leśny)
Gdzie znajduje się krajobraz? (położenie, kraj)
Jak jest ukształtowana powierzchnia? (wyżyna, kotlina górska)
Jaka występuje w tym miejscu roślinność? (las, bór, krzewy, łąki - warto podać nazwy roślin)
Jaka jest pogoda? (Burza, śnieżyca, mgła, pogodne niebo)
Jaka jest pora roku? (wczesna wiosna, złota jesień)
Jaka jest pora dnia? (świt, południe, zmierzch)
Czy widoczne są jakieś niezwykłe zjawiska? (tęcza, babie lato, klucz odlatujących ptaków)
Czy w obrębie krajobrazu są widoczne zwierzęta? (kaczki, mrowiska)
Czy jest jakiś kolor, który dominuje? (biel, zieleń, czerwień, brąz i żółć)
Czy jest jakiś element krajobrazu, który szczególnie zwraca uwagę? (potężne drzewo, młyn)
b) Opis postaci
Stworzenie kompletnego i ciekawego opisu postać nie jest łatwe. Poniżej zestawione zostały pytania mogące być pomocne w tworzeniu wiarygodnej historii i ciekawego opisu postaci. Trzeba pamiętać by opis był ciągły, jednolity. Osobowość definiuje zachowania postaci. Opisując ją należy uwzględnić wpływ czynników z dzieciństwa i okresu dorastania na moralność i charakter postaci.
Przeszłość postaci: Czy postać miała rodzeństwo? Czy postać miała własną rodzinę? Gdzie się postać wychowała? Czy ma jakiś dawnych przyjaciół lub wrogów? Jak zachowywała się w dzieciństwie lub gdy dorastała?
Osobowość: Co postać lubi, kocha? Czego nie lubi, nienawidzi? Jakie ma poglądy? Jak postać postrzega siebie samą? Jak inne osoby ją postrzegają? Co jest największym koszmarem postaci? Co jest jej największym marzeniem, nadzieją ? Co ją motywuje ? Jakie ma poczucie humoru? Czy ma jakieś hobby? Jak się relaksuje, odpoczywa?
Wygląd: Jak wysoka jest postać? Jaka jest jej budowa? Jaki ma kolor skóry, włosów, twarzy? Jakiego kształtu i koloru są jej oczy, jakie emocje wyrażają? Czy postać ma jakieś znaki szczególne (blizny, tatuaże itp.)? Jak się porusza, chodzi? Jak postać jest ubrana w domu, w pracy, gdy chce komuś zaimponować?
c) Opis sytuacji
Sytuacja to jakieś zdarzenie z życia bohaterów ściśle złączone z rozbudowaną scenerią zewnętrzną, osadzone na wyraziście zarysowanym tle. Sytuacja zawiera w sobie zarówno elementy statyczne (tło, sceneria), jak i elementy dynamiczne (zdarzenie).
Budowa:
Opis sytuacji ma trójdzielną budowę. Część pierwsza, wstęp, może być prezentacją miejsca, w których zdarzenie zaistniało. Pamiętamy, że jest to miejsce wydzielone jedynie wydarzeniem, a zatem – mające powiązanie z przestrzenią. W części drugiej, właściwej, zajmujemy się rejestracją wydarzenia głównego i towarzyszących mu okoliczności oraz opisem postaci, mających z wydarzeniem głównym bezpośredni związek i opisem miejsca, w którym znajdują się nasi bohaterowie.
Zakończenie - wyznacza je czas, który upłynął, ponieważ jest w opisie sytuacji ściśle określony.Podstawowe cechy opisu sytuacji to:
· jedność czasu: czas zdarzenia jest ściśle określony
· jedność miejsca: zdarzenie zaistniało w jednym miejscu
· obraz dynamiczny: jednemu wydarzeniu towarzyszą inne pośrednio z nim związane (tzw. okoliczności).
Opis sytuacji powinien zawierać:
· jedno wydarzenie główne ( uczeń pisze sprawdzian)
· wydarzenia towarzyszące, niepowiązane łańcuchem przyczynowo – skutkowym, czyli okoliczności (zachowanie kolegów i nauczyciela)
· opis miejsca (wygląd sali)
· opis postaci (wygląd ucznia piszącego sprawdzian)
d) Opis obrazu
Ma trójdzielną budowę: pierwsza część zawiera informacje o obrazie (tytuł, rok powstania, autor, technika wykonania), druga jest analizą tematyki obrazu, kolorystyki, nastroju, przeznaczenia. Trzeba podzielić płaszczyznę obrazu na plany i opowiedzieć, co się na nich znajduje. Postaci trzeba dogłębnie opisać – ich wygląd zewnętrzny, ubiór, wyraz twarzy, postawa, kierunek spojrzenia. Trzecia część jest podsumowaniem, czyli naszą refleksją i oceną na temat obrazu.
e) Opis przeżyć wewnętrznych
Opis przeżyć wewnętrznych to opis uczuć, doznań, emocji. Wymaga od autora umiejętności wczucia się w czyjąś sytuację i wnioskowania o przeżyciach na podstawie ich zewnętrznych przejawów. Sprawność ta przychodzi wraz z nabywaniem doświadczeń życiowych.
4. Charakterystyka
Charakterystyka to forma wypowiedzi, która prezentuje daną postać. Może to być postać autentyczna lub fikcyjna. Można też scharakteryzować siebie, czyli napisać autocharakterystykę.Charakterystykę piszemy według ściśle określonego planu:
1. Pierwszy akapit to przedstawienie postaci. Podajemy tu imię, nazwisko, wiek, zawód bohatera, czasem miejsce zamieszkania czy stan cywilny.
2. W następnym akapicie opisujemy dokładnie wygląd zewnętrzny postaci. Jeśli mamy do czynienia z postacią autentyczną, znaną z widzenia lub przynajmniej z telewizji, wiemy zazwyczaj wszystko, co trzeba. Znamy kolor oczu, kształt podbródka, kolor włosów, itd. Po prostu umieść w tym akapicie wszystko to, co da się powiedzieć na podstawie utworu. Pomyśl o podzieleniu informacji na akapity: pierwszy niech mówi o twarzy, drugi o sylwetce, trzeci o sposobie poruszania się, itd.
3. Przedstawienie wnętrza bohatera, czyli jego cech charakteru, usposobienia, intelektu, stosunku do innych ludzi i do wartości.
Charakter to cechy ukształtowane przez wychowanie i doświadczenie życiowe, np. ktoś jest pracowity, uczynny, złośliwy.
Usposobieniem nazywamy sposób zachowania się, np. ktoś może być wesoły, pogodny albo ponury.
Intelekt (inaczej umysłowość) to sposób myślenia i zdolności człowieka, np. bystrość, inteligencja, łatwość uczenia się języka obcego.
Czasem trudno jest odróżnić cechy charakteru od cech usposobienia, jeśli te dwie sprawy się połączą, nie będzie to wielkim wykroczeniem. Warto natomiast w osobnym akapicie zająć się stosunkiem bohatera do świata, tj. do innych ludzi, do przyrody, do wartości takich jak przyjaźń, miłość, ojczyzna, rodzina, praca, itd.
4. W ostatnim akapicie należy zawrzeć ocenę postaci: co ci się w niej podoba, co nie, kiedy ją rozumiesz, kiedy nie, czy chciałbyś ją spotkać, czy ją podziwiasz (a może potępiasz?), komu postawiłbyś ją za wzór, itd.
Charakterystyka porównawcza
Zdarzy się też, że trzeba będzie napisać charakterystykę porównawczą, tzn. zestawić cechy dwu bohaterów. Plan takiej pracy w niczym nie odbiega od planu zwykłej charakterystyki pojedynczego bohatera, tyle że każdy akapit mówi wtedy najpierw o jednym, a potem o drugim bohaterze. Jeśli bohaterowie się różnią, możesz przejść od jednego do drugiego przy pomocy słowa natomiast lub przeciwnie, jeśli ich cechy są zbieżne, wykorzystuj słowo podobnie.
5. List
List jest jedną z najpopularniejszych form komunikacji międzyludzkiej. Może przybierać różne formy, zarówno literackie, jak również pełnić rolę informacyjną, stwarzać komunikację między adresatem a nadawcą.
Listy dzielimy na:
· prywatne, gdzie adresat jest nam osobą bliską i znaną, często powiązaną emocjonalnie,
· oficjalne, odbiorcami jest nieznana nam osoba, pełniąca funkcję publiczną. Jednym z rodzajów listów oficjalnych jest list urzędowy. Jego charakterystyczne cechy to: zwięzłość, rzeczowość, odpowiedni szablon graficzny.
Kolejnym rodzajem listu oficjalnego jest list motywacyjny , który jest pisany w celu zatrudnienia do pracy. Składał się on będzie po części ze elementów podania, a także pochwały- przedstawiamy nasze zalety, mocne strony, które wpłyną pozytywnie na naszą ewentualną prace.
1. Schemat i rozmieszczenie elementów.
· górny, lewy róg - imię, nazwisko, adres,
· górny, prawy róg - miejsce, data,
· prawy róg (pod miejscem , datą) - adresat ,
· wstęp (użycie zwrotu grzecznościowego),
· treść właściwa,
· zakończenie, uzupełnione zwrotami np. „Z największym szacunkiem”
· podpis (pod powyższym zwrotem)
6. Kartka z pamiętnika
Jedyny wymóg redagowania kartki z pamiętnika to postawienie na początku daty naszych zapisków. Język takiego wypracowania może być znacznie swobodniejszy niż w innych formach wypowiedzi. Możesz pisać tak, jak mówisz na co dzień (byle bez błędów ortograficznych czy językowych).
...
Kaacha91