ALFABET TYBETAŃSKI
Alfabet tybetański powstał w VII wieku, na samym początku wprowadzania buddyzmu do Tybetu. Miał on umożliwić tłumaczenie tekstów kanonicznych z sanskrytu. Utworzył go Tunmi Sambota na polecenie króla Srongtsen Gampo, korzystając z alfabetu używanego w sanskrycie. Składa się on z 30 podstawowych spółgłosek i 4 samogłosek.
SPÓŁGŁOSKI
Przedstawionym poniżej tybetańskim literom odpowiadają łacińskie (angielskie) odpowiedniki, według systemu transkrypcji Wylie’go. Pokazuje ona jak tybetańskie słowo jest zapisywane, a nie jak się go wymawia. Dlatego jest to właściwie transliteracja, a nie transkrypcja.
W skład każdej spółgłoski, jako jej integralna część wchodzi samogłoska „a”. Może ona jednak zostać zmieniona na inną samogłoskę poprzez umieszczenie nad nią lub pod nią odpowiedniego znaku samogłoskowego.
Po każdej literze występuje kropka oznaczająca jej koniec.
Każda litera w powyższej tabelce zawiera w sobie samogłoskę „a”. Po to ażeby zmienić tę samogłoskę umieszcza się odpowiedni znak samogłoskowy, powyżej lub poniżej spółgłoski.
W tabelce poniżej pokazano jak w ten sposób zmienia się „A”.
Kombinacje literowe
Niektóre spółgłoski mogą być złączone ze sobą tworząc litery złożone. Można w ten sposób łączyć ze sobą dwie lub trzy spółgłoski, przy czym są one podpisywane lub nadpisywane.
Poniżej pokazano „ka” w połączeniu z innymi literami.
1 - ga, 2 - gwa, 3 - gya, 4 - gra, 5 - gha, 6 - gla, 7 - rga, 8 - lga, 9 - sga, 10 - grwa, 11 - rgwa, 12 - rgya, 13 – sgya, 14 – sgra. Trzeba jednak pamiętać, że te dziwne połączenia dźwięków nie odzwierciedlają wymowy. Na przykład „gra” czyta się jako „tha”.
Litery te umożliwiają transkrybowanie wyrazów sanskryckich i odpowiadają tym literom z alfabetu sanskryckiego, które nie istnieją w tybetańskim. Są to T, Th, D, N oraz SH. „H” to visarga, którą wymawia się jak „h” z przydechem. „M” jest anusvarą, reprezentującą nazalizację. Pozostałe litery odpowiadają długim samogłoskom sanskrytu.
OM MANI PADME MUM
janmod