HISTORIA- BEZKRÓLEWIA, WOJNY O INFLANTY, TWORZENIE POTĘGI OBOJGA NARODÓW
1572- śmierć Zygmunta Augusta
Wygaśnięcie dynastii Jagiellonów, ruch egzekucyjny nie został ukończony.
Ustanowiono Intrrexa- głowa państwa w okresie bezkrólewia, zwoływał sejm konwokacyjny
Utworzyły się 2 grupy sporne o to, kto ma być interrexem, bo każdy chciał mieć wpływ
I Katolicy- głosowali za tym, aby Intrrexem zostawał arcybiskup Gnieźnieński(Prymas PL) – Jakub Uchański
II- protestanci- dostali prawo do wybrania Marszałka Wielkiego Koronnego – odpowiedzialny był za bezpieczeństwo publiczne.
1572- zapada decyzja, że interrexem będzie zostawał prymas PL
Kaptury/ konfederacje szlachty- sprawowali władzę na ziemiach i województwach, strzegli porządku w czasie bezkrólewia, porządku publicznego, zakładali sądy kapturowe
1573 SEJM KONWOKACYJNY- ustalał metodę, miejsce i czas wyboru króla. Szlachta wysłuchiwała propozycji na nowego króla, wybierała elekta, ustalała pacta conventa.
· Ogłosił powstanie konfederacji generalnej
· Ogłosił pokój religijny
· Wybór przez viritim (mąż w męża) - głosują wszyscy ze stanu szlacheckiego
1573- zjazd generalny szlachty= sejm bez króla
Zdecydowano, że wybór odbędzie się w kwietniu we wsi Kamień pod Warszawą. (następne elekcje na Woli- Wawa)
Wygląd pola elekcyjnego :
· Ogrodzone parkanem lub wałem ziemnym
· Na środku namiot lub szopa, gdzie obradował senat
· Wkoło namioty szlachty z poszczególnych województw
KONFEDRACJA WARSZAWSKA- 28/29.01.1573
Innowiercy i chrześcijanie podpisali akt zapewniający pokój, sprawiedliwość porządek i obronę RP. Zakazywał on prześladowań religijnych, gwarantował swobodę kultu i równe prawa polityczne innowiercom.
Kandydaci do tronu PL
· Ivan IV Groźny
· Habsburg
· Francja- Henryk Walezy ( wybrany 1572-objęcie urzędu)
Podpisywał:
· Artykuły Henrykowskie: - podstawowe zasady ustroju
o Gwarantowały zachowanie przywilejów szlachty
o Określały zasady ustroju obu państw RP
o Określały obowiązki króla:
§ Przestrzeganie wolnej elekcji
§ Zwoływanie, co 2 lata sejmu
§ Oddanie polityki wewnętrznej i zagranicznej pod kontrolę sejmu
§ Król nie może podjąć żadnej decyzji bez konsultacji z radą senatorów stale mieszkających na dworze
§ Za własne pieniądze utrzymuje wojsko kwarciane
Prawo do rokoszu Szlachta ma prawo wypowiedzieć posłuszeństwo, jeżeli dojdzie do łamania przywilejów
· Pacta Conventa
o Osobiste zobowiązanie elekta:
§ Będzie kształcił młodzież szlachecką w Paryżu
§ Spłaci długi Zygmunta Augusta
§ Sfinansuje budowę floty na Bałtyku
§ Działania na rzecz ożywienia handlu
§ Zawrze przymierze francusko-polskie
1574- Henryk Walezy ucieka do Francji, bo zwolnił się tron francuski. Szlachta postanowiła warunek, że ma wrócić za rok, bo nie godzą się na łączenie dwóch tronów – nie wrócił.
1576- nowy król, książę Siedmiogrodu Stefan Batory
W elekcji brało ok 50-100 tys. szlachciców
SEJM ELEKCYJNY później SEJM KORONACYJNY- zaprzysiężenie artykułów henrykowskich i pacta conventa
Koronacje odbywały się w Krakowie
HERB POLSKI po Unii Lubelskiej:
· I cześć - orzeł biały
· II – pogoń litewska na tarczy herbu Jagiellonów ( obecne godło Litwy)
· Środek- herb rodowy króla( Lilie- herb Walezjuszy, snopek siana – Wazowie, Herb Batorego- wilcze kły, Herb Anny Jagiellonki- pogoń litewska )
WOLNE ELEKCJE 1575- 1587
1575- elekcja Anny Jagiellonki- siostry Zygmunta Augusta na męża wybranego Stefana Batorego z Księstwa Siedmiogrodu
1576- Koronacja S. Batorego w Krakowie, próbując wzmocnić swoją pozycję w państwie pokłócił się ze szlachtą, której poparcie miało znaczenie na wojnę z Moskwą ( by ją sfinansować potrzebne pieniądze à podatki, potrzebował zgody) Przychylność zyskał przekazując część swych uprawnień sądowniczych szlacheckim Trybunałom Koronnemu i Litewskiemu.
1586- śmierć Batorego
1587- Podwójna elekcja królewicz szwedzki Zygmunt Waza- katolik ( Katarzyna Jagiellonka + Szwed Jan III Sobieski). Został królem polski.
Przeciwna partia katolików- senatorska obwołała królem Maksymiliana Habsburga
Jan Zamoyski pokonał Habsburga, władcą został Zygmunt III Waza( 1588- bitwa pod Byczyną)
POWOŁANIE TRYBUNAŁÓW 1578(Trybunał Koronny), 1581(Trybunał Litewski)
· Najwyższe sądy w Królestwie Polskim
· Najwyższy sędzia- król
· Trybunał dla Wielkopolski- Piotrków Trybunalski
· Trybunał dla Małopolski- Lublin
· Na Litwie trybunał w Wilnie, Nowogrodu, Mińsku
· Powstanie trybunałów zakończyło reformy w Polsce XVI w
PANOWANIE ZYGMUNTA III WAZY
Zygmunt dążył do mocnej pozycji króla, takiej jak w innych monarchiach zachodnioeuropejskich. Oznaczało to umniejszenie pozycji sejmu. By do tego doprowadzić zmieniono sposób podejmowania decyzji, król chciałby uchwały były przyjmowane większością głosów. Planował ustanowienie stałego podatku na utrzymanie armii. Poprzeć miało go stronnictwo królewskie, które władca stworzył poprzez rozdawanie królewszczyzn, urzędów i godności.
1596- unia brzeska( duchowieństwo prawosławne ßà kościół katolicki), na ziemiach polskich powstaje kościół Greckokatolicki(unicki). Uznaje on zwierzchnictwo papieża, zachowuje odrębne liturgie i możliwości małżeństwa księży
Od 1580- sejm czterech ziem najwyższy organ samorządu żydowskiego, zasada tolerancji religijnej chroniła RP przed osłabiającymi państwo konfliktami na tle religijnym.
1606- szlachta uznała plany króla za naruszenie wolności szlacheckiej zorganizowali rokosz sandomierski i zażądali detronizacji króla. Król zrezygnował z prób wzmocnienia swej władzy
1632- 1648- panowanie Władysława IV
Demokracja szlachecka- ustrój, jaki wykształcił się podczas pierwszych bezkrólewi:
· Aktywność szlachty
· Szlachta zgormadzona na sejmikach wybierała kandydatów na urzędników ziemskich i powiatowych, posłów do izby poselskiej, wysłuchiwała sprawozdań z obrad sejmu
· W czasie bezkrólewia gromadzili się w wyznaczonym terminie na elekcji i wybierali nowego władcę
· Przedstawiciele w izbie poselskiej sejmu wyrażali zgodę na nowe prawa, podatki, zwołanie pospolitego ruszenia.
· Senat, złożony z dożywotnio mianowanych przez króla osób, nadzorował zgodność z prawem działań władcy i zatwierdzał decyzje o rozpoczęciu wojny lub zawarciu pokoju.
· Król zwoływał sejmy, mianował na urzędy, godności oraz zwierzchnictwo nad wojskiem
WALKI O DOMMINIUM MARIS PALTICI – dominacja na morzu bałtyckim
POZYCJA MIĘDZYNARODOWA POLSKI
· Unia z Litwą
· Zagrożenie ze strony Moskwy i Turcji
· Habsburgowie chcą opanować cały kontynent
· Nierozwiązana kwestia z zakonem krzyżackim
· Problemy ze zjednoczeniem ziem ruskich
· Walczymy o tereny Rusi
· PL wzbogaciła się dzięki handlu zbożem
· Ivan IV Groźny chciał odzyskać dostęp do morza by handlować i wzbogacić swój kraj w tym celu uderzył na Litwę i przeszedł na tereny Krzyżaków
1515- sojusz z Habsburgami, układ dynastyczny
Wojsko PL:
· 3 -4 tys. żołnierzy
· W razie wojny konieczne wprowadzenie nowych podatków
· Posiadamy artylerię
· Jesteśmy doskonale wyszkoleni
WALKA Z ZAKONEM
Mistrzowie występowali zbrojnie przeciwko Polsce i nie złożyli nam hołdu
1511- mistrz Albrecht Hohenzollern wywołał zaognienie stosunków
1519-1521- wojna PL<-> Krzyżacy
1517- mistrz Albrecht zawiązał przymierze z Moskwą przeciwko Zygmuntowi I
1519- Zygmunt I uderzył na krzyżaków
8.04.1525-Wawel, traktat Krakowski- mówił o sekularyzacji (zeświadczeniu) zakonów przeprowadzonej przez Albrechta
· Utworzono Prusy Książęce, ziemie te stały się lennem PL w rękach Albrechta i jego potomków
· Książe pruski jest zobowiązany pomagać zbrojnie i finansowo Polsce
· Chęć utworzenia trybunały by rozstrzygać spory między księciem i poddanymi
· Ustanowiono miejsce dla Albrechta w senacie Polskim
· Po wymarciu linii pruskiej Hohenzollernów, Prusy Książęce mają być wcielone do Polski
10.04.1525- rynek w Krakowie, uroczysty hołd pruski złożony przez Albrechta Hohenzollerna – przysięgał on do uznawania zwierzchnictwa polskiego króla i senatu oraz służenie mu zbrojną pomocą. Zdecydował się przejść na luteranizm i panować dalej jako władca świecki.
POWSTANIE RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW (POL +Lit)
1569- sejm lubelski
Marzec- uciekła magnateria litewska, jednak sejmu nie zerwano
Po ucieczce król odebrał połowę ziem Litwinom i przyłączył je do PL jako ziemie ruskie- Podlasie, Wołyń, Podole.
Na wniosek posłów z Wołynia, zostali przyłączeni do Kijowszczyzny .
1.07.1569- wystawienie aktów unijny przesz sejm koronny i litewski
4.07.1569- wystawienie aktów unijnych przez Zygmunta
Postanowienia :
· Wspólny monarcha , sejm , senat
· Wspólne prawa i przywileje
· Osobne centralne urzędy, wojsko, skarbiec
POWSTAŁO NAJPOTĘŻNIEJSZE PAŃSTWO EUROPY! NIE ZWYCIĘŻONE !
SYTUACJA W ROSJI
1598-1612- Wielka Smuta
DYMITRIADY - po śmierci Iwana IV Groźnego i jego syna Fiodora zakończyła się dy...
LBN94