1. Aspekty Rozwoju: Rozwój fizyczny-są to przemiany strukturalne, które warunkują powstanie nowych form. To proces zmian w których wyróżniamy: Filogeneza-długie zmiany międzypokoleniowe. Ontogeneza-proces rozwoju organizmu od zapłodnienia do śmierci. Jakościowe aspekty rozwoju: a)rozrost: powiększenie wymiarów i masy ciała; b)różnicowanie-stopniowe zachodzące zmiany na poziomie komórkowym w strukturze tkanek, które prowadzą do wyodrębnienia narządów i układów oraz prowadzące do formowania się proporcji ciała c)dojrzewanie-polega na doskonaleniu funkcji narządów i układów w obrębie organizmu. Ilościowe aspekty rozwoju: a)kinetyka rozwoju-poziom na jakim przebiega rozwój osobnika. b)rytmiczność-określa różne tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy. c)tempo rozwoju- wielkość zmian cechy przypadająca na jednostkę czasu Aspekty przemian metabolicznych: a)anabolizm-przyswajanie pokarmów ich przekształcanie na składniki własnych tkanek. Odkładanie substancji zapasowych. b)katabolizm-używanie związków organicznych organizmu na potrzeby energetyczne ustroju c)dystrybucja-sposób wykorzystania energii i przemian materii przez ustrój.
2.Cechy rzędu naczelnych główne cechy odróżniające naczelne od innych ssaków: przyrost złożoności budowy mózgu, oczodoły są w przedniej części czaszki, boczna ściana oczodołu zamknięta, skrócona twarzoczaszka szczególnie u człowieka i szerokonosych, zredukowane uzębienie, kończyna górna-przednia chwytna, palce zaopatrzone w mięsiste poduszki o bogatym unaczynieniu(czucie), palce zaopatrzone w płaskie paznokcie, duże możliwości ruchów obrotowych ręki i przedramienia, kończyny tylne 5palczaste, samice posiadają zazwyczaj jedno dziecko w macicy i jedną parę sutek, rozwój po urodzeniu wydłużony, obecność obojczyków w pasie barkowym, zasadniczo 4 kategorie zębów(kły, siekacze, trzonowe, przedtrzonowe), występuje jelito ślepe, pojedyncza macica, jądra w worku mosznowym.
3.Przebieg rozwoju motorycznego w kolejnych fazach ontogenezy
Okres prenatalny: stały tonus mięsni, ruchy płodowe, odruchy oddechowe lub sercowe, pompa tłocząca do żył sprzyja krążeniu, ruchy płodowe związane z zapotrzebowaniem na pokarm Okres poprenatalny: okres niemowlęcy-duża motoryka, ruchy głowy i tułowia, siedzenie, wstawanie, chodzenie, mała motoryka, ruchy chwytne, ruchy manipulacyjne.
Etap rozwoju chwytania: odruch zamykania dłoni, reakcje odruchowe na widok przedmiotu, celowy ruch kończyn górnych do chwytu etapy sposobu chwytania: między palce i dłoń, między palec wskazujący i kciuk, chwyt obcęgowy - kciuk przeciw reszcie palców. Duże ruchy:3m-c-leżenie na brzuchu, 4m-c-siadanie, 7m-c-samodzielne siadanie i przekręcanie 9m-c-między palec wskazujący i kciuk, 9m-c prymitywne stanie 11-12m-c samodzielne stanie i chodzenie. Do 4 lat duża ruchliwość, ruchy obszerne, niska zdolność koncentracji. Okres młodszego dzieciństwa- dojrzewanie ośr. ukł. nerw., doskonalenie różnych ruchów, najszybszy rozwój motoryczny, rozwój ruchów naturalnych: bieg, chód, skok, 3 lata-stanie na jednej nodze, rzuca przedmiotami, 4 lata-chodzi po schodach, kołysze się, 4-5lat złoty okres rozwoju motoryki Okres przedpokwitaniowy i pokwitaniowy:4-9 lat ruchy docelowe, płynne chwyty, dobre poczucie rytmu, bieg, podskoki, 9-11 lat krok zmienny 10-14 lat wszechstronny rozwój motoryczny i fizyczny. Okres szczytowej efektywności motorycznej:15-16 lat max. Wyniki w skoczności, zwinności, biegu, 17-18 lat max rozwój szybkości reakcji na bodźce 22 lata siła barków i lędźwi 23-25 lat kolejność osiągania max siły dynamicznej, równowagi, szybkości, kondycji i dokładności, siły statycznej Okres dorosły: stały poziom cech motorycznych, stała wydolność Okres starczy-obnizenie siły mięśniowej
4. TYP MEZOMORFICZNY I JEGO KOMPONENTY osobnik jest oceniany w 7 stopniowej skali w stosunku do 3 komponentów 1-endomorfii<przewaga ukł. Pokarmowego>7-1-1, 2-mezomorfii <przewaga mięśni i kości>1-7-1, 3-ektomorfii<przewaga ukł. Nerw.>1-1-7, Stosunek tych trzech liczb Scheldon nazwał somatotypem, typ wyznacza się na podstawie 4 cech <szerokości łokcia, kolana, obwodu ramienia i podudzia> Typ mezomorficzny: 1) głowa mała twarz duża, kości jarzmowe masywne, rysy twarzy grube, szyja umięśniona, obojczyki grube, plecy silne, klatka piers. długa, umięśniona, głęboka, kończyny górne silnie umięśnione, brzuch płaski, umięśniony, talia niska, pośladki z boku wklęsłe, silnie zaznaczone, lordoza lędźwi, udo umięśnione, wydatny mm brzuchaty łydki, kości i stawy masywne, stopy duże masywne
6.Wkład antropologii i jej znaczenie dla nauk o wych. fiz lata 30 wiążą się z osobą J. Mydlarskiego-członek rady wf; wf w szkole jest na bardzo niskim poziomie, miernik sprawności fiz .-mieli go stworzyć pracownicy naukowi, opublikowano go w 1934r. dla chłopców, a w 35r. dla dziewcząt. Wylosowano badane dziewczęta od 19 do 20 roku życia z terenu całej Polski. Miernik mierzył sprawność fizyczną osobnika. Przy mierniku uwzględniono wzrost, wagę, bieg na 20m, 60m, skok wzwyż, rzut piłeczką palantową.
7. Ewolucja małp człekokształtnych Paleocen - pranaczelne, reprezentowane przez małpiatki, znalezione w Motanie. Inne znaleziska przypominały wiewiórki i inne gryzonie. prawdopodobnie żywiły się owadami ale zmiany w uzębieniu wskazują, że przeszły na dietę owocową. Ta zmiana spowodowała ich przejście do nadrzewnego trybu życia i wytworzenie adaptacji takich jak chwytność stopy i dłoni a także powiekszenie rozmiarów ciała. Eocen – prosimiae najwcześniejsze naczelne ich procesy poszły w kierunku rozwijania sprawności kończyn, dla ułatwienia poruszania się po gałęziach drzew, zmiany klimatu wyselekcjonowały prosimale, dając linię małp szerokonosych i wąskonosych. Oligocen-pojawiły się pierwsze małpy człekokształtne Miocen- proconsul przodek współczesnych małp człekokształtnych. Plejstocen-australopitekus: czaszka, małpie ukształtowanie kory mózgowej, skrócona część twarzowa, masywna żuchwa, zęby przednie są stosunkowo małe, wielkość ciała zbliżona do szympansa, masa ciała ok. 40kg.
8. TYPOLOGIA KRETSCHMERA wyznaczył 3 typy budowy ciała: 1.Leptosomatyczny-mała masa ciała, przewaga wymiarów długościowych, delikatny szkielet, mała głowa, twarz szczupła, szyja długa, barki wąskie, klatka piersiowa wklęsła i długa, kąt międzyżebrowy ostry, brzuch płaski, miednica wąska, ręce i stopy smukłe, szkielet drobny, mięsnie słabo rozwinięte, bardzo mało tkanki tłuszczowej, cienka skóra, schizofreniczny i zamknięty w sobie. 2. Atletyczny-harmonijny rozwój kośćca i mięsni, silnie umięśniony, szeroka głowa twarz szeroka, szyja dobrze umięśniona, szerokie barki, klatka piersiowa szeroka i głęboka, brzuch płaski, miednica wąska, kończyny długie dobrze umięśnione, szerokie ręce i stopy, szkielet mocny, dobrze rozwinięte umięśnienie, nikła ilość tk. tłusz., gruba skóra, mało abstrakcyjne myślenie, mech. działanie. 3. Pykniczny-duża masa ciała, rozbudowane jamy ciała, przewaga wymiarów szerokościowych, głowa duża twarz zaokrąglona, szyja krótka, barki zaokrąglone, kl. piers. szeroka i głęboka, brzuch duży, biodra szerokie, kończyny krótkie otłuszczone skóra cienka i świeża szkielet delikatny, słabo umięśnione ręce, uprzejmy łagodny otwarty.
9.Teorie starzenia się starzenie się jest naturalnym, długotrwałym i nieodwracalnym procesem zachodzącym w rozwoju osobniczym człowieka. Następuje zmiana metabolizmu komórek, zmniejszenie wodochłonności i odwodnienie komórek. Zmiany metabolizmu prowadzą do morfologicznych i funkcjonalnych zaburzeń w poszczególnych tkankach i narządach. Teorie starzenia się-przyczyną starzenia się jest obserwowane w komórkach starzenie się koloidów protoplazmy-zmiana ich dyspersji i uwodnienia. główną przyczyna starzenia się jest wpływ promieniowania kosmicznego, osłabienie czynności gruczołów dokrewnych, zużywanie się protoplazmy komórkowej, niedobór tlenowy. Długość charakter starzenia się oraz życia są uwarunkowane dziedzicznie. Czynnikami przyspieszającymi proces starzenia się są: zatrucia, choroby zakaźne, niedobory witaminowe, pokarmowe, zaburzenia nerwowe, hormonalne, enzymatyczne, schorzenia serca, naczyń, nerek i inne.
10. Zmiany proporcji ciała wraz z wiekiem proporcje małego dziecka wraz z wiekiem zmieniają się i różnią się od proporcji osoby dorosłej. Jest to wynikiem różnej dynamiki rozwoju poszczególnych cech. Noworodki i niemowlęta posiadają: dużą głowę, krótką szyję, długi tułów, krótkie kończyny. Proporcje kończyn górnych i dolnych-ok.5 roku życia długość kończyn dolnych jest mniejsza od kończyn górnych. Podudzie w stosunku do uda, a przedramię w stosunku do ramienia jest dłuższe. W ciągu rozwoju ontogenetycznego dł. kończyn dolnych zwiększa się ok. 5 razy, a długość kończyn górnych ok.4 razy. Zmiany długości tułowia z wiekiem-długość tułowia zwiększa się trzykrotnie po trzecim roku życia wzrastanie staje się wolniejsze w stosunku do kończyn. Po pewnym okresie dojrzewania następuje wyrażane wyrównanie proporcji związane z zahamowaniem wzrostu kończyn i dalszym wzrostem tułowia. Kształt klatki piersiowej- u noworodków jest cylindryczna, a w roku rozwoju osobniczego ulega spłaszczeniu związane jest to z większym tempem wzrostu wymiaru poprzecznego w stosunku do wymiaru strzałkowego, a także zmianą kąta ustawienia się żeber. Zmiana obwodu głowy w stosunku do obwodu klatki piersiowej-u noworodka obwód głowy jest o ok. 2 cm. Większy od obwodu klatki piersiowej, w 3 m-c życia następuje przekrzyżowanie się obu tych obwodów, jest to moment zmienny i zależy od osobnika, ponieważ dzieci są w wieku 3 lat u których obwód głowy jest większy od obwodu klatki piersiowej.
11. ENDOGENNE CZYNNIKI ROZWOJU: CZYNNIKI ENDOGENNE GENETYCZNE, CZYLI DETERMINATORY ROZWOJU – genetyczna determinacja rozwoju przejawia się w ty, że jedne geny kontrolują ten proces przez odpowiednie funkcjonowanie ukł wewnątrzwydzielniczego, gdy inne geny decydują o różnicach dynamiki rozwoju. Wydaje się, że w różnych sekwencjach czasu różna jest aktywność genów odpowiedzialnych za rozwój osobniczy. Różnice w rozwoju w zależności od płci: 1)do okresu dojrzewania płciowego różnice cech antropometrycznych i proporcje budowy ciała są niewielkie. 2)dojrzewanie płciowe jest wcześniejsze u dziewcząt o16-18 m-cy i w tym czasie w wieku 12-13lat przewyższają one chłopców w zakresie licznych cech antropometrycznych, np. wys. i ciężar ciała. U dziewcząt wcześniejsze jest wyrzynanie zębów, kostnienie nasad kości i uzyskiwanie ostatecznych rozmiarów ciała. 3)w okresie dojrzewania kształtują się u obu płci ostateczne różnice dymorficzne przejawiające się w różnicach proporcji budowy ciała np. u dz. szersze są biodra w stosunku do barków, dłuższy jest tułów w stosunku do kończyn dolnych, głębsza jest klatka piersiowa w stosunku do jej szerokości. 4)przez cały okres wzrastania dz. są bardziej zaawansowane w stosunku do wartości ostatecznych niż ch. – posiadają słabszą siłę mięśniową, mniejsza poj. płuc, wielkość serca, szybsze tętno, grubszy fałd skórno – tłuszczowy a po okresie dojrzewania odmienny rozkład tkanki tłuszczowej. Różnice w rozmieszczeniu owłosienia. 5)dz. wykazują większą odporność biologiczną na oddziaływanie wpływów środowiska, w tym również na czynniki chorobowe, na działanie niekorzystnych warunków bytowych. CZYNNIKI ENDOGENNE PARAGENETYCZNE, CZYLI STYMULATORY ROZWOJU – mimo, że połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki, to jednak w większość cech ilościowych występują silniejsze związki między cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca. Stwierdzono to np. w odniesieniu do różnych cech tj. np. – cech kośćca, cechy części miękkich, kształt nosa, uszu, warg, rozkład pigmentu (barwa włosów, oczu), właściwości fizjologiczne (ciśnienie tętnicze krwi). Tryb życia matki w trakcie trwania ciąży wpływa na rozwój organizmu potomnego. Wiek rodziców może wpływać na rozwój dzieci w sensie wpływów biologicznych i społeczno kulturowych. Niektóre badania sugerują, że stan rozwoju noworodków z matek młodocianych jest gorszy. W miastach najlepiej rozwijają się dzieci z matek w wieku 25-32 lata i ojców o 3 lata starszych od matek, na wsiach 20-25 gorszy jest rozwój dzieci gdy ojciec jest młodszy o trzy i więcej lat. Nie bez znaczenia jest kolejność urodzenia – w wyniku uprzednich ciąż w organizmie matki zachodzą zmiany anatomiczne i funkcjonalne, które wpływają na rozwój następnych dzieci. Zmienia się elastyczność macicy i skóra brzucha, co wpływa na rozwój płodu. Zmniejsza się koncentracja żelaza we krwi, zmniejsza się ciśnienie tętnicze. Dzieci pierworodne w chwili urodzenia są lżejsze i mniejsze od urodzonych w następnej kolejności. Na poziom rozwoju dzieci z kolejnych ciąż ma wyraźny wpływ czas zajścia w następną ciążę. Po ostatnim porodzie szybkie zajście w kolejną ciążę wywiera ujemny wpływ na rozwój płodu i noworodka. W czasie kolejnych ciąż wzrasta szansa wystąpienia ciąży mnogiej.
12. NATURALNE BARIERY ROZWOJU NACZELNYCH Nie jest możliwe jednoznaczne odtworzenie genealogii wszystkich żyjących obecnie form i dokładnie określić stopień pokrewieństwa dowolnie wybranych dwóch gatunków. Pomóc tu może ekologia. W przypadku naczelnych korzystne dla ekologiczno porównawczych badań jest fakt, że 3 grupy zwierząt ewolucjonowały się przez mln lat w pełnej izolacji geograficznej. Wygodnie jest zjawisko ekologiczne interpretować z punktu widzenia przepływu energii przez systemy żywe. Istotna okazuje się z jednej strony charakterystyka wydajności energetycznej środowiska (typy siedlisk) a z drugiej bilans energetyczny organizmu, w którym po stronie wydatków można wyróżnić koszty: 1)Biosyntezy i utrzymania wew. homeostazy; 2)Pozyskiwania kolejnych porcji energii; 3)Ochrony struktur osobniczych przed zniszczeniem np. drapieżniki; 4)Rozrodu i opieki nad potomstwem. W wydatkach energetycznych związanych z realizacją potrzeb życiowych wymienionych w punktach 2) i 4) istotnym składnikiem jest energia przeznaczona na lokomocję – ruch osobnika w przestrzeni. I)Wymagania ekologiczne – typy siedlisk. Naczelne wyst. we wszystkich strefach wegetacyjnych poza pustynią, a wzniesienie terenu ponad poziom morza odgrywa rolę jedynie o tyle, o ile wiąże się z zanikiem wegetacji – większość naczelnych zamieszkuje tereny leśne i pędzi co najmniej częściowo nadrzewny tryb życia – zamieszkują środowisko na ogół wilgotne. II)Lokomocja naczelnych – sposób lokomocji naczelnych ma duży związek z typem siedlisk w których żyją. Podłoże po którym musza się poruszać nie jest jedynym czynnikiem kształtującym ich narządy ruchu. Istotną rolę odgrywają rozmiary ciała zwierzęcia. Najpierwotniejszy jest czworonożny bieg po gałęziach drzew, wraz ze wzrostem rozmiarów ciała zastąpiony czworonożnym wspinaniem się, następnie zastąpiony zwisowo wahadłowym ruchem przy użyciu przednich kończyn. Wśród naczelnych, których lokomocję określa się jako czworonożną wyróżnia się 3 kategorie: 1)bieg połączony ze wspinaniem się skokami; 2)czworonożny zwisowo wahadłowy połączony ze skokami; 3)czworonożny chód naziemny. Charakterystyczną cechą naczelnych jest umiejętność stosowania – poza zasadniczym – różnych w zależności od potrzeb typów ruchu łącznie z chodem dwunożnym. 15. Genetyczne uwarunkowania komponentów tkankowych i typu budowy ciała- postawy genetyczne konstrukcji ciała są bezsporne choć są one złożone. Wiadomo np. że jedne cechy budowy ciała są silniej inne zaś słabiej zdeterminowane genetycznie. Wysokość i ogólna wielkość ciała oraz proporcje budowy wyznaczone stanem rozwoju szkieletu wykazują silną determinacje genet, natomiast masa ciała aktualny stan tkanek miękkich podlega wpływom środ. Związanym z trybem życia odżywianiem, ruchem i pracą. 28. POCHODZENIE CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO HIPOTEZA WIELORELIGIJNA – homo erektus migrował poza Afrykę około 2mln lat temu, ewolucja homo sapiens, neandertalis. HIPOTEZA MONOCENTRYCZNA – pożegnanie z Afryką, wg niej do wyłonienia człowieka współczesnego doszło na terenie Afryki, stąd homo sapiens sapiens dokonał ekspansji na inne kontynenty Starego Świata, wypierając żyjące tam homo sapiens erektus i neandertalis. Korzenie zróżnicowania rasowego około 150tys lat.
13. EGZOGENNE CZYNNIKI ROZWOJU CZYNNIKI EGZOGENNE, CZYLI MODYFIKATORY ROZWOJU – czynniki biogeograficzne – modyfikatory naturalne – najodpowiedniejszy dla przebiegu rozwoju biol. jest klimat umiarkowanie ciepły, o przeciętnych wartościach temperatury powyżej 18-250C. W klimacie tropikalnym i zimnym stwierdza się pewna tendencja do opóźnienia rozwoju. Stwierdzono, że zachodzi związek między roczną temp. a ciężarem ciała. U mieszkańców terenów gorących mniejsza jest masa ciała, niższy poziom przemiany materii i zapotrzebowanie na pokarm – w klimacie zimnym odwrotnie. Na człowieka wpływa również mikroklimat pomieszczeń, odzieży. Okazuje się również, że pory roku odgrywają znaczną rolę, i tak: w okresie wiosny największe są przyrosty wys. ciała, szybsze również jest kostnienie szkieletu; jesienią większe przyrosty ciężaru ciała. Na rozwój człowieka wpływa wys. nad poziomem morza. U mieszkańców gór – większa liczba czerwonych krwinek, niższe wartości ciśnienia tętniczego, zwolniona praca tętna, lepiej rozrasta się klatka piersiowa. Ze środowiskiem biogeograficznym związana jest flora i fauna, w tym również drobnoustroje i pasożyty chorobotwórcze. CZYNNIKI EGZOGENNE, CZYLI MODYFIKATORY ROZWOJU SPOŁECZNO – KULTUROWEGO – powodują zmiany sposobu działania lub konfiguracji modyfikatorów naturalnych. Zalicza się tu takie czynniki jak: pochodzenie społeczne, warunki zamieszkiwanego środowiska, poziom wykształcenia rodziców i poziom ich kultury, tradycje i zwyczaje, formy żywienia. Dzieci pochodzące ze środowisk uprzywilejowanych lub inteligenckich wykazują przyspieszony rozwój biologiczny w stosunku do dzieci wywodzących się z warstw pośrednich (handel, rzemiosło). Istnieje związek między wykształceniem rodziców a tempem wzrastania i czasem dojrzewania dzieci. Istnieje zależność od zamieszkiwania w środowisku wielkomiejskim, małomiejskim lub wiejskim, przyspieszone wzrastanie i szybsze dojrzewanie (środowisko wielkomiejskie). Często za czynnik rozwoju uważa się wielkość rodziny. Dzieci z rodzin wielodzietnych przeciętnie cechuje gorszy rozwój fizyczny. Ćwiczenia fizyczne również należą do grupy czynników związanych z trybem życia. Ćwiczenia ruchowe przedłużają okres kształtowania się nasad, opóźniają kostnienie chrząstki nasadowej. Energia uzyskiwana z pożywienia jest niezbędna do funkcjonowania organizmu – działania mm, normalnego przebiegu rozwoju, zachowania stałej ciepłoty. Braki pokarmowe mogą doprowadzić do opóźnienia rozwoju i dojrzewania oraz mają wpływ na ostateczne wartości wysokości i ciężaru ciała. Niedobory żywieniowe mogą powodować obumieranie lub resorbcję embrionów. Przeżycia psychiczne mogą powodować zwolnienie tempa rozwoju. Pobyt w żłobku rozluźnia więzy psychiczne z matką co powoduje ograniczenie ruchliwości dziecka. Przedszkole posiada dodatni wpływ – zapewnia partnerstwo w zabawach.
14. HOMO HABILIS AUSTRALOPITEK W 1964 roku wydobyto szczątki czaszki istoty wyróżniającej się znacznymi rozmiarami mózgu. Odkrywca Leakej zaproponował zaliczenie tej istoty do rodzaju Homo i nadał jej nazwę gatunkową H. Habilis, według jego opinii jest on bezpośrednim przodkiem Pitekantropów. Znaleziska nad Tarkans – szczątki znad tego jeziora wykazują znaczne zróżnicowanie morfologiczne. Obok masywnych występują szczątki o delikatniejszej budowie, znacznych rozmiarów puszki mózgowej. Homo Habilis różniłby się od australopiteka wielkością mózgu przy nieznacznych różnicach morfologicznych twarzy. Uważa się go za odrębny gatunek australopiteka > około 1-1,5 mln populacje H. Habilis przekształciły się na tyle, że można zastosować w stosunku do nich nazwę Homo Erectus. Budowa miednicy i całej kończyny dolnej australopiteków, a także H. Habilis świadczy o dwunożnej lokomocji, choć niektóre szczegóły budowy stawu biodrowego i kolanowego i śródstopie wskazują, że mechanika chodu dwunożnego nie była jeszcze doskonała. Konstrukcja miednicy całkowicie odpowiada pionowej postawie ciała. Niewiele wiadomo o budowie kończyny górnej. Nieliczne znaleziska pozwalają sądzić, że była ona przystosowana do funkcji manipulacyjnych, a ręka z kciukiem przeciwstawnym innym palcom. Obok znalezisk kostnych znaleziono również narzędzia kamienne (używanie narzędzi jako wskaźnik istnienia kultury uznano za kryterium człowieczeństwa). Australopiteki tworzyły kulturę osteodontokeratyczną (kulturę kości, zębów, rogu). Środowiskiem geograficznym australopiteków było bezdrzewna lub słabo zadrzewiona sawanna obfitująca w zwierzynę łowną.
16. DYMORFIZM PŁCIOWY- typ skrajnie męski- większa głowa, najmocniejszy kark i obręcz barkowa, silnie rozbudowana klatka w kierunku poprzecznym, wąska miednica, znaczne umięśnienie ok. 42% mała ilość tł. Odkłada się pod łopatkami i na grzebieniu biodrowym proporcje kończyn wyprostowane są większe, kończyny szpotawe, cylindryczny kształt uda, podudzie mm brzuchaty łydki uwypuklony na stronę wew. Łydki, większe owłosienie trójkącik skierowany w górę, włosy schodzą na kark tworząc linie horyzontalną, silne owłosienie kończyn, skóra grubsza listewki skórne szersze i niższe gruczoły potowe wydzielają hormony męskie. TYM SKRAJNE ŻEŃSKI- mniejsza głowa, drobniesza górna część ciała, zarys tułowia rozszerza się ku dołowi kończyny krótkie w stos. Do wys. Mm słabiej rozwinięte, znaczna ilość tłuszczu 24-28% odkałda się na dolnych częściach ciała brzuch pośladki uda, owłosienie trójkącik skierowany w dół, włosy schodzą z karku 3 pasami, kolana i łokcie koślawe, łydka zew. Krzywizny wyraźnie zaznaczone udo kształt stożkowy skóra delikatna i cieńsza, listewki skórne węższe i dłuższe budowa infantylna, nawiązująca do dziecka gruczoły wydzielają zapach typowy dla kobiet.
17. KONCEPCJA NORMY ROZWOJOWEJ I MIERNIKA SPRAWNOŚCI NORMA ROZWOJOWA (BIOLOGICZNA) – układ odniesienia służący do oceny rozwoju osobnika lub populacji – może to być przedział zmienności danej cechy. Cecha znajduje się w granicach norm biologicznych jeżeli jej wartość znajduje się w przedziale x ± 3s. RODZAJE NORM: 1)NORMY POPULACYJNE (REGIONALNE) – normy tworzone w obrębie wyróżnionych populacji lub regionów (np. dla dużych miast); 2)NORMY GRUPOWE – na podstawie niektórych cech rodziców dziecka np. norma gdzie rodzice mają wykształcenie wyższe (pochodzenie). 3)NORMY UWZGLĘDNIAJĄCE SOMATOTYP OSOBNIKA. 4)NORMY DOCELOWE – na podstawie grupy wyselekcjonowanej, pochodzącej z najkorzystniejszych warunków bytowania. NORMA REAKCJI ORGANIZMU: zakres zmienności fenotypowej uwarunkowany danym genotypem np. siatki centylowe. Poziom centylowy określa osobników, którzy nie osiągają danej wartości cech.
MIERNIK SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ Jest to układ odniesienia służący do oceny poziomu rozwoju cech motorycznych (funkcjonalnych) np. EUROFIT. Do określenia poszczególnych cech służą odpowiednie próby. Na ich podstawie można stworzyć ogólny wskaźnik sprawności fizycznej. Pierwszy w Polsce miernik sprawności fiz. powstał w latach 30-tych (Jan Mydlarski), który zawierał 3 próby <*skok wzwyż – czyli ocena mocy; *60 metrów – ocena szybkości; * rzut piłeczką palantową – ocena siły>. J. Mydlarski stosował różną ocenę prób w zależności od wysokości i masy ciała. Przykłady testów: test ogólnej sprawności fizycznej – pomiar siły dłoni, skok w dal z miejsca, tapping rąk; indeks sprawności fizycznej (Zuchory); test sprawności fizycznej (Denisiuka); MTSF – Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej.
18. TYPOLOGIA WANKEGO Metoda Wankego pozwala na określenie typologiczne poszczególnych osobników oraz na wyliczenie składów somatycznych całych populacji lub ich określonych części na podstawie wartości średnich arytmetycznych stosowanych wskaźników. Ocena budowy oparta jest na proporcjach ciała wyliczanych na podstawie wymiarów kostnych i masy ciała. Dla wydzielenia 4 typów, których sylwetki przypominają litery I,A,V,H posłużył się wskaźnikami barków, tułowia, miednicy, klatki piersiowej i Rohrera.
(A) – długi tułów; wąskie barki w stosunku do tułowia; biodra szerokie w stosunku do barków; głęboka klatka piersiowa; wskaźnik Rohrera u M. średni, a u K. duży. (H) – krótki tułów; szerokie barki i miednica; głęboka klatka piersiowa; średnia masa ciała; wskaźnik Rohrera u M. średni u K. duży. [V (Y)] – tułów krótki; szerokie barki; wąskie biodra; klatka piersiowa płaska; wskaźnik Rohrera u M. mały, a u K. duży. (I )– długi tułów; wąskie barki; biodra u K. wąskie, a u M. średnio szerokie; klatka piersiowa u M. płaska, a u K. szeroka; wskaźnik Rohrera u M. i K. jest mały.
19. LOKOMOTORYCZNE ETAPY EWOLUCJI PORUSZANIE: 1) PURGATORIUS - 70-60mln lat, na czterech kończynach, brak wyspecjalizowania do poruszania się na drzewach, pożywienie: owady; z czasem powiększenie ciała, wydłużenie kończyn tylnych, palec stopy odsunięty od pozostałych – mocny chwyt; skoki spionizowane. 2)w połowie Eocenu – 55-30mln lat, nadrzewny tryb życia został ustalony; w pełni chwytna kończyna dolna i początkowe stadium chwytności ręki. 3) w Oligocenie 35-23mln lat, ostateczne wykształcenie się małp nowego świata, przystosowanie do zjadania pokarmu – głównie liście, zwiększenie zaś terytorium zasiedlania. Małpy wąsko- i szerokonose oddalały się w kierunku czworonożności. 4) w Miocenie 23-12mln lat, czworonożna lokomocja podzielona: *grupa nadrzewna – długie kończyny tylne a krótkie przednie, *grupa naziemna – kończyny przednie prawie równe tylnym, wyróżniamy: #człekokształtne – jedzą owoce; #zwierzokształtne – wszystkożerne. 5)12mln lat, szczątki Brahiatora: brahiacja – zwisanie – poszerzenie klatki piersiowej, skrócenie odcinka lędźwiowego, poszerzenie talerzy biodrowych, skrócenie i poszerzenie kości krzyżowej. Pozycja wyprostowana w zwisie. !!! Wg pierwszej koncepcji człowiek pochodzi od przodka małpy człekokształtnej, które poruszają się jak goryle, szympansy. Była to brahiacja uzupełniona poruszaniem się na piersiach. !!! Wg drugiej koncepcji pochodzimy od przodków nie będących jeszcze brahiatorami.
20. DZIAŁY ANTROPOLOGII 1) ANTROPOLOGIA FIZYCZNA-BIOLOGICZNA: a)ewolucja człowieka; b)biologia człowieka – zróżnicowanie rasowe; somatyczne budowy ciała; prawidłowości rozwoju osobniczego; c)prymatologia – zachowania. 2) ANTROPOLOGIA KULTUROWA: a)archeologia; b)etnologia; c)religioznawstwo; d)języko...
Donia12-awf