Kr 030 Dlugi szereg chybionych dowodzen.pdf

Mieczysław Pajewski

Długi szereg chybionych dowodzeń

K arol Darwin nazwał O po-

go zawsze porusza zagadnienia

teologii i filozofii.

dziś dzień znajdowanych po-

między dzikimi a udomowio-

nymi odmianami tego samego

gatunku”. A więc w przeszłości

„liczba pośrednich i przejścio-

wych ogniw pomiędzy żyją-

cymi a wygasłymi gatunkami

musiała być nadzwyczaj wiel-

ka”. 6 Ale jednocześnie Dar-

win wiedział, że większe grupy

zwierząt – które współcześni

biologowie nazywają typem

(phylum) – pojawiły się w peł-

ni ukształtowane w wówczas

najwcześniejszych znanych

skałach zawierających skamie-

niałości, czyli że zostały zło-

żone w okresie geologicznym,

znanym jako kambr. To poja-

wienie się w postaci w pełni

ukształtowanej uznał za „na-

der poważny zarzut” wobec

swojej teorii, ponieważ jeśli

teoria ta „jest prawdziwa, mu-

siał bezwarunkowo upłynąć

przed osadzeniem się najstar-

szych pokładów kambryjskich

równie długi, a może dłuższy

jeszcze okres czasu niż okres

trwający od kambru aż do na-

szych dni, a podczas tego nie-

skończenie długiego okresu

czasu świat roił się od mnó-

stwa istot żyjących”. 7 Pod war-

stwami kambryjskimi powin-

ny więc znajdować się wielkie

i bogate w skamieniałości po-

kłady. Czegoś takiego jednak

nie znajdujemy. Dlaczego? Oto

wstawaniu gatunków

„długim szeregiem dowodzeń”. 1

Dowodzenia te miały wyka-

zać, że organizmy żywe nie są

wynikiem specjalnego stworze-

nia, bezpośredniego stworzenia

przez Boga, ale są powoli w cią-

gu długich okresów czasu mody-

fikowanymi potomkami pocho-

dzącymi od wspólnych przod-

ków. Chociaż O powstawaniu

gatunków wymieniało wiele

faktów przyrodniczych, argu-

ment Darwina miał w zasadzie

charakter teologiczny i przyj-

mował taką oto ogólną postać:

fakty przyrodnicze nie dadzą się

wyjaśnić przez teorię stworze-

nia, ale mają sens w świetle teo-

rii ewolucji.

Przez „teorię stworzenia”

Darwin nie rozumiał „stwo-

rzenia w ciągu minionych paru

tysięcy lat”. Sporną sprawą

nie był kreacjonizm starej czy

młodej Ziemi. Było nią to, czy

stwórca jest w ogóle konieczny

– po powstaniu życia – by wy-

jaśnić obserwowane własności

organizmów. Darwin uznał, że

nie jest potrzebny. Ale stwórca,

jakiego Darwin miał na myśli,

został stworzony przez samego

Darwina, a bronioną przez nie-

go alternatywą była filozofia

materialistyczna. Nic dziwne-

go, że kontrowersja dotycząca

darwinizmu do dnia dzisiejsze-

Skamieniałości

Darwin napisał w O po-

wstawaniu gatunków , że z pa-

roma wyjątkami „wszystkie

inne wielkie przewodnie fakty

paleontologii w zadziwiający

sposób zgadzają się z teorią

ewolucji opartej na przekształ-

ceniach w wyniku zmienności

i doboru naturalnego”. 2 Opie-

rając się na jego teorii „można

pojąć, dlaczego im pewna for-

ma jest starsza, tym bardziej

różni się od form obecnie ży-

jących” oraz „dlaczego formy

dawne i wygasłe często wypeł-

niają luki pomiędzy żyjącymi

formami”. 3 Ale – argumento-

wał – „przy przyjęciu wszelkie-

go innego poglądu fakty te by-

łyby zupełnie niewyjaśnione”. 4

W szczególności nie wyjaśniał-

by ich wg Darwina pogląd, że

każda warstwa skamieniałości

jest odzwierciedleniem „nowe-

go i doskonałego aktu stworze-

nia”. 5

Sam Darwin jednak przy-

znawał, że zapis kopalny sta-

nowi problem dla jego teorii.

Napisał, że „Według teorii do-

boru naturalnego wszystkie

żyjące gatunki łączyły się z ga-

tunkami rodzicielskimi za po-

średnictwem form, których nie

dzieliły różnice większe od po

DUCH CZASÓW nr 1/2013

Długi szereg chybionych dowodzeń

łości prekambryjskich i wiele

z nich miało mikroskopijne

rozmiary i posiadało miękkie

ciało. Amerykański paleobio-

log, William Schopf, napisał

w związku z tym w 1994 roku:

„Długo utrzymywany pogląd,

że organizmy prekambryjskie

były zbyt małe lub zbyt deli-

katne, by się zachować w ma-

teriale geologicznym [...] obec-

nie uważa się za niesłuszny”. 13

Nagłe pojawienie się większych

typów zwierząt w warstwie

kambryjskiej – które dzisiejsi

biologowie nazywają „wybu-

chem w kambrze” – jest więc

obecnie lepiej poparte niż

w czasach Darwina.

Okazuje się, że problem

z zapisem kopalnym nie polega

na tym, że brakuje wielu form

przejściowych, ale na tym, że

skamieniałości nie dostarczają

poparcia dla teorii wspólnoty

pochodzenia na drodze nie-

wielkich przekształceń. Nawet

w przypadku zachowanych

gatunków nie można zwykle

zakopanych szczątków użyć do

ustalenia związku, który z nich

był przodkiem, a który potom-

kiem. Wyobraźmy sobie znale-

zienie dwu ludzkich szkieletów

w ogródku, przy czym jeden

z nich jest starszy 30 lat od

drugiego. Czy ten starszy był

ojcem młodszego? Bez zapisa-

nych danych genealogicznych

i bez znaków identyfikujących

(np. DNA) nie można odpo-

wiedzieć na to pytanie. A w

tym przypadku mielibyśmy do

czynienia tylko z dwoma szkie-

letami tego samego gatunku

oddzielonymi tylko o jedno po-

kolenie. W przypadku różnych

obecnie wymarłych gatunków

nie ma sposobu ustalenia, że

jeden z nich był przodkiem in-

nego – bez względu na to, jak

wiele przejściowych skamie-

niałości znajdziemy.

odpowiedź Darwina: „Na py-

tanie, dlaczego nie posiadamy

obfitujących w skamieniałości

pokładów z tych najwcześniej-

szych jakoby okresów poprze-

dzających kambr, nie mam

wystarczającej odpowiedzi”. 8

Darwin tymczasowo uznał, że

„fakt ten musi pozostać nie-

rozwiązany i słusznie uważany

być może za poważny zarzut

przeciw rozwijanym tu poglą-

dom”. 9

Darwin jednak bronił tych

poglądów odwołując się do

niedoskonałości zapisu kopal-

nego. Skamieniałości prekam-

bryjskie, które musiały niegdyś

istnieć w wielkich ilościach,

mogły zostać zniszczone przez

gorąco, ciśnienie i erozję. Samo

wyobrażenie sobie takiej moż-

liwości doprowadziło Darwina

do uznania, że „przedyskuto-

wane wyżej trudności zmniej-

szają się znacznie lub też nawet

rozwiewają się całkowicie”. 10

Jest to postawa charaktery-

styczna dla wszystkich pokoleń

darwinistów – potęga wyobraź-

ni potrafi im zastępować fakty.

Niektórzy współcześni zwo-

lennicy Darwina podobnie

argumentowali, że skamienia-

łości prekambryjskie istniały,

ale zostały później zniszczone,

albo że organizmy prekambryj-

skie były zbyt małe lub zbyt

miękkie, by uległy fosylizacji.

Minęło półtora wieku

i w tym czasie odkryto mnó-

stwo nowych skamieniałości.

Choć rzeczywiście sam proces

powstawania skamieniałości

(fosylizacja) wymaga spełnie-

nia pewnych warunków (np.

nagłego przykrycia ciał zwie-

rząt warstwą nasiąkniętą wy-

soko zmineralizowaną wodą),

oraz mimo że wiele skamienia-

łości ulega później zniszczeniu,

to jednak ilość znanych oka-

zów pozwala uznać, że znany

zapis kopalny choć z natury

rzeczy szczątkowy, jest jednak

reprezentatywny. Zapis ten do-

wodzi – jak twierdzą wybitni

paleontologowie – że „eksplo-

zja kambryjska jest prawdzi-

wa; jest zbyt wielka, żeby zneu-

tralizować ją twierdzeniem

o niedostatecznym zapisie ko-

palnym”. 11 Im więcej odkrywa

się skamieniałości tym bar-

dziej staje się jasne, że wybuch

w kambrze był „nawet bardziej

nagły i rozległy, niż wcześniej

sądzono”. 12

Po 1859 roku paleontologo-

wie odkryli sporo skamienia-

W 1978 roku Gareth Nelson

Rycina 1. Skamieniała ryba

DUCH CZASÓW nr 1/2013

Długi szereg chybionych dowodzeń

z Amerykańskiego Muzeum

Historii Naturalnej napisał:

„Pomysł, że można odwołać

się do zapisu kopalnego i ocze-

kiwać na empiryczne odkrycie

sekwencji przodek-potomek,

czy to gatunków, rodzajów,

rodzin czy czegokolwiek inne-

go, był i nadal jest szkodliwym

złudzeniem”. 14 Paleontolog

Henry Gee nie wątpi w dar-

winowski ewolucjonizm, ale

szczerze przyznaje, że sekwen-

cji tej nie możemy wywnio-

skować ze skamieniałości.

„Żadna skamieniałość nie jest

zakopana ze świadectwem uro-

dzenia”, napisał w 1999 roku.

Nazywamy odkrycia nowych

skamieniałości brakującymi

ogniwami, „jakby łańcuch ko-

lejnych pokoleń był realnym

przedmiotem naszych rozwa-

żań, a nie tym, czym naprawdę

jest: całkowicie ludzkim wy-

mysłem stworzonym po fak-

cie, ukształtowanym zgodnie

z ludzkimi przesądami”. Gee

tak konkludował: „Jeśli bierze-

my jakiś szereg skamieniałości

i twierdzimy, że reprezentuje

on linię rodową, to nie jest to

naukowa hipoteza, którą moż-

na testować, ale stwierdzenie,

które posiada tę samą wartość

co opowieści wieczorne – zaj-

mujące, może nawet pouczają-

ce, ale nie naukowe”. 15

Co więc naprawdę ujawnia

nam zapis kopalny? Pokazu-

je on, że Ziemia była niegdyś

zamieszkała przez obecnie wy-

marłe organizmy i że skamie-

niałości układają się w pewne

ciągi, które ewolucjoniści sta-

rają się zinterpretować jako

odzwierciedlające wielomilio-

nową historię życia na naszej

planecie. Ale w zapisie kopal-

nym brak jest niezliczonych

ogniw przejściowych, wyma-

ganych przez teorię Darwina,

a te nieliczne formy pośred-

nie, jakie tam znajdujemy, nie

są wystarczającą podstawą do

uznania, że istnieją związki

typu przodek-potomek. Jeśli

(jak twierdził Darwin) istnieją

tylko dwie możliwości – albo

niezależne akty stworzenia,

albo ewolucja czyli stopniowe

pochodzenie z modyfikacją,

to wiele cech zapisu kopalne-

go jest bardziej zgodnych z tą

pierwszą niż z tą drugą możli-

wością.

„Przyjmując teorię wspólno-

ty pochodzenia i stopniowych

przekształceń możemy stwier-

dzić, że istnienie narządów

w stanie szczątkowym, niedo-

skonałym i nieużytecznym lub

też zupełny ich zanik wcale nie

są tak trudne do wyjaśnienia,

jak bez wątpienia były trudne

w oparciu o starą teorię stwo-

rzenia i że nawet zjawisko to

można by było przewidzieć na

podstawie wyłożonych tu po-

glądów”. 17

W O pochodzeniu czło-

wieka Darwin przytaczał jako

przykład elementu szczątko-

wego u człowieka wyrostek ro-

baczkowy jelita ślepego. 18 Ale

wyrostek ten naprawdę nie jest

organem szczątkowym. Daw-

niej sądzono o nim, że jest bez-

użyteczny, dzisiaj wiadomo, że

jest ważnym źródłem komórek

krwi produkujących antyciała,

a przez to jest ważną częścią

ludzkiego systemu immuno-

logicznego. Może także służyć

jako zapasowy rezerwuar uży-

tecznych bakterii, potrzebnych

do normalnego trawienia. 19

W 1981 roku kanadyjski

biolog, Steven Scadding, argu-

mentował, że chociaż nie wy-

suwa żadnych zarzutów wobec

Organy szczątkowe

Darwin argumentował

w O powstawaniu gatunków ,

że powszechne występowanie

organów szczątkowych – orga-

nów które kiedyś pełniły jakąś

funkcje, ale obecnie są bezu-

żyteczne – jest świadectwem

przemawiającym przeciwko

stworzeniu: „Jeślibyśmy przy-

jęli, iż każdy organizm został

oddzielnie stworzony wraz ze

wszystkimi swymi poszcze-

gólnymi częściami, jakże nie-

zrozumiały stałby się dla nas

fakt, że narządy, noszące na

sobie wyraźne piętno nieuży-

teczności [...] występują tak

często.” 16 Jednocześnie uwa-

żał, że jego własna teoria łatwo

wyjaśnia, a nawet przewiduje

występowanie takich organów:

Rycina 2. Wyrostek robaczkowy.

DUCH CZASÓW nr 1/2013

Długi szereg chybionych dowodzeń

tuyma w podręczniku biologii

stwierdza: „Istnienie zapro-

jektowanych w sposób prze-

myślany organizmów przez

długi czas uważano za dowód

istnienia Stwórcy. [...] Darwin

sprawił, że ten konkretny argu-

ment teologiczny stracił rację

bytu. Wskazał bowiem czysto

fizykalny mechanizm «projek-

towania» organizmów: dobór

naturalny. Ponadto Darwin

(a po nim wielu innych ewo-

lucjonistów) opisał niezliczone

przykłady zjawisk biologicz-

nych trudnych do pogodzenia

z ideą dobrotliwego Stwórcy,

który miałby je zaprojektować.

[...] biologia pokazuje, że isto-

ty żywe mają liczne niedosko-

nałości i anomalie [...]. Jeżeli

«dobry projekt» świadczy o ist-

nieniu miłosiernego i wszech-

mogącego Projektanta, to czy

w takim razie «gorszy projekt»

jest dziełem Projektanta złego,

niekompetentnego lub upo-

śledzonego? Ewolucja stanowi

jedyne wyjaśnienie istnienia

narządów szczątkowych – po-

zostałości po niegdyś funkcjo-

nalnych strukturach [...]”. 21

Ale argument z „organów

szczątkowych” na rzecz darwi-

nizmu jest domem zbudowa-

nym na piasku. Im więcej do-

wiadujemy się o organizmach

żywych, tym więcej odkrywa-

my, że organy, o których po-

przednio myśleliśmy jako o po-

zbawionych funkcji, faktycznie

posiadają jakieś funkcje. Ludz-

ki wyrostek robaczkowy jest

tylko jednym z wielu przykła-

dów. Tak więc twierdzenie, że

organy szczątkowe dostarczają

świadectwa na rzecz darwini-

zmu, ma w gruncie rzeczy na-

turę argumentu z niewiedzy

(„ponieważ nie wiemy, jaką

funkcję dana struktura peł-

ni, to jest organem szczątko-

wym”), który załamuje się pod

naporem nowych danych em-

pirycznych pokazujących, do

czego organ ten służy.

darwinizmu, to jego zdaniem

organy szczątkowe nie dają

świadectwa na rzecz teorii

ewolucji. Głównym powodem

jest trudność jednoznacznego

zidentyfikowania organów,

które nie pełnią żadnej funkcji.

Scadding przytaczał ludzki wy-

rostek robaczkowy jako organ,

o którym wcześniej sądzono,

że ma szczątkowy charakter,

ale o którym wiadomo dzisiaj,

że pełni jakąś funkcję.

Inny kanadyjski biolog,

Bruce Naylor, sprzeciwiał się

temu, by organ, który pełni ja-

kąś funkcję, nadal uważać za

szczątkowy. Naylor argumen-

tował także, że doskonale za-

projektowane organizmy z ko-

nieczności pociągają istnienie

stwórcy, ale jego zdaniem or-

ganizmy są często nieco mniej

niż doskonale zaprojektowane,

a więc lepiej je wyjaśniać przy

pomocy ewolucji.

Scadding odpowiedział

Naylorowi, że argument

stwierdzający, że organizmy

są „mniej niż doskonale za-

projektowane” oparty jest na

teologicznym założeniu, do-

tyczącym natury Boga, tj. na

przekonaniu, że nie stworzył-

by on bezużytecznych struktur.

Scadding słusznie dodał, że bez

względu na wartość tego teolo-

gicznego twierdzenia, z pewno-

ścią nie można go bronić jako

twierdzenia naukowego, a więc

nie powinno mu się przyzna-

wać żadnego miejsca w nauko-

wej dyskusji nad ewolucją. 20

Mimo krytyki przeprowa-

dzonej przez Scaddinga, dzi-

siejsi darwiniści nie tylko na-

dal argumentują, że organy

szczątkowe są świadectwem

na rzecz teorii ewolucji opar-

tej na zmienności, ale również

nadal opierają swój argument

na rozumowaniu teologicznym

podobnym do Darwinowskie-

go. Na przykład Douglas J. Fu-

Homologia

Biologowie od czasów Ary-

stotelesa zauważali, że bardzo

różne organizmy posiadają

pewne uderzające podobień-

stwa. Jeden rodzaj podobień-

stwa ma funkcjonalny charak-

ter. Motyle mają skrzydła do

latania, podobnie nietoperze,

ale skrzydła tych dwu zwie-

rząt są skonstruowane bardzo

różnie. Inny rodzaj podobień-

stwa ma strukturalny charak-

ter. Wzorzec kości w skrzydle

nietoperza jest podobny do

wzorca płetwy żółwia, chociaż

skrzydła używa się do latania,

a płetwy do pływania.

Na początku XIX wieku ten

pierwszy rodzaj podobieństwa

nazwano analogią. Drugi ro-

dzaj nazwano homologią i zde-

finiowano jako „podobieństwo

budowy i położenia”. Analogia

sugeruje niezależne od siebie

Rycina 3. Kończyny przednie ssaków jako przykład narządów homologicznych

DUCH CZASÓW nr 1/2013

Długi szereg chybionych dowodzeń

przystosowanie do zewnętrz-

nych warunków lub potrzeb,

podczas gdy homologia suge-

ruje głębsze strukturalne po-

krewieństwa, które mogą słu-

żyć jako wskazówka, jak klasy-

fikować organizmy na gatunki,

rodzaje, rodziny itd.

W O powstawaniu gatun-

ków Darwin użył argumentu

teologicznego podobnego do

tego, jakiego użył w przypad-

ku skamieniałości i organów

szczątkowych, by wyjaśnić,

dlaczego homologie dają po-

parcie dla jego teorii. „Jakże

trudno wyjaśnić” – napisał –

„zjawiska homologii szerego-

wej powszechnym poglądem

o stworzeniu”. Na przykład:

„dlaczego nietoperz ma podob-

ne kości w swych skrzydłach

i w swych nogach, jakkolwiek

służą one do zupełnie innych

celów – do latania i chodze-

nia?” 22 Z drugiej strony „Fakt,

iż w ręce ludzkiej, w skrzydle

nietoperza, w płetwie morświ-

na i w nodze konia kości są

ułożone według tego samego

planu, że jednakowa ilość krę-

gów znajduje się w szyi żyrafy

i słonia oraz liczne inne po-

dobne fakty wyjaśnia od razu

teoria jedności pochodzenia

i nieznacznych stopniowych

przekształceń.” 23

Ale normalne podejście

nauk empirycznych nie polega

na argumentowaniu przeciwko

jakiemuś poglądowi teologicz-

nemu, ale na proponowaniu

testowalnego mechanizmu, by

wyjaśnić, jak odmienne ga-

tunki zdobywają cechy homo-

logiczne. Mechanizm zapro-

ponowany przez współczesny

neodarwinizm to dziedziczenie

podobnych genów od wspólne-

go przodka. Geny niosą infor-

mację z jednego pokolenia do

następnego i zgodnie z teorią

neodarwinowską kierują roz-

wojem embrionu. Gdyby moż-

na było pokazać, że struktury

niehomologiczne są wytwo-

rzone przez różne, niepodobne

geny, a struktury homologicz-

ne – przez podobne, to mieli-

byśmy naukowe świadectwo,

że homologia jest skutkiem

wspólnoty pochodzenia.

Ale tak nie jest i biologowie

wiedzą o tym od dziesiątków

lat. Pewne struktury homolo-

giczne – takie jak segmenty cia-

ła u muszek owocowych i sza-

rańczy – zależą od odmiennych

genów. A wiele niehomologicz-

nych struktur – takich jak oczy

ośmiornic i ludzi, czy nogi

ssaków i owadów – zależą od

podobnych genów. 24 W 1971

roku Gavin de Beer napisał:

„Mógłby ktoś pomyśleć, że ge-

netyka da klucz do problemu

homologii. Ale tu doznajemy

największego szoku”, ponie-

waż „cechy kontrolowane

przez identyczne geny nieko-

niecznie mają homologiczny

charakter [...], a homologiczne

struktury nie muszą być kon-

trolowane przez identyczne

geny”. De Beer wnioskował,

że „dziedziczenia struktur ho-

mologicznych od wspólnego

przodka [...] nie można przypi-

sać identyczności genów”. 25

Tak więc testowalny me-

chanizm zaproponowany przez

neodarwinistów został empi-

rycznie obalony, a następcy

Darwina – podobnie jak robił

sam Darwin – znowu opiera-

ją się na argumentach teolo-

gicznych. Przyjrzyjmy się, jak

argumentował jeden z najbar-

dziej znanych ewolucjonistów,

zmarły kilka lat temu Stephen

Jay Gould: „doskonałość może

być zarówno narzucona przez

Rycina 4. Przykład roślin homologicznych Euphorbia obesa (wilczomlecz)

Astrophytum (kaktusowate)

DUCH CZASÓW nr 1/2013

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: