Creative Commons i licencje na programy.pdf

TECHNOLOGIE

Creative Commons i licencje na programy

Najpopularniejsze

licencjenaprogramy

Pewne prawa

 GNU/GPL– umożliwia sprzedaż,

kopiowanie i modyikację; nakazuje

publikację kodu źródłowego i wy-

korzystanie go w innych wolnych/

otwartych aplikacjach

 GNU/LGPL – działa tak samo,

jak GNU/GPL, z tym wyjątkiem,

że umożliwia wykorzystanie kodu

źródłowego w innych programach

komercyjnych (zamkniętych)

 BSD – umożliwia użycie ko-

du źródłowego w aplikacjach za-

mkniętych (komercyjnych), pod

warunkiem że zaznaczone będzie au-

torstwo danej biblioteki; pozwala na

sprzedaż

 X11(MIT) – bardzo liberalna,

daje prawo do używania, kopio-

wania, modyikowania i sprzedaży

oryginalnego lub zmodyikowanego

programu; wymaga zachowania wa-

runków licencji i podania informacji

o autorze we wszystkich programach

pochodnych

 Freeware – umożliwia bezpłatną

dystrybucję programu bez ujawniania

kodu źródłowego; czasem ograni-

cza użytek aplikacji do zastosowań

niekomercyjnych

zastrzeżone

Większość materiałów w internecie jest chroniona prawami autorskimi. Prawa te są

bardzo restrykcyjne i nie pozwalają bez zgody ich posiadacza np. na skopiowanie

i ponowną publikację tekstu czy zdjęcia. Coraz częściej można jednak napotkać

w sieci zasoby objęte bardziej liberalnymi licencjami.

LicencjaWolnej

Dokumentacji

Jeśli publikujesz prace naukowe

i chcesz, aby inni mogli swobodnie

z nich korzystać, obejmij je licencją

GNU Wolnej Dokumentacji. Zapew-

niaonaużytkownikomwolność

kopiowaniairozpowszechniania

materiałóworazichmodyikowania,

zarówno wcelachkomercyjnych, jak

iniekomercyjnych.

Jeśli umieszczasz w internecie zdję-

cia z wakacji, strony WWW czy na-

grania wideo – cokolwiek, co sam

wykonałeś – zadbaj o to, by okre-

ślić prawa autorskie do swoich prac.

Publikacje, które nie są chronione

takimi prawami, każdy będzie mógł

wykorzystać w dowolny sposób. In-

formację o licencji wybranej dla da-

nego dzieła należy przy nim opu-

blikować. Gdy umieszczasz je na

stronie WWW, dobrym miejscem

będzie stopka witryny.

Twórcy korzystający z tradycyj-

nych praw autorskich mają do wybo-

ru dwie możliwości: mogą zastrzec

wszelkie prawa do utworu albo cał-

kowicie się ich zrzec. W pierwszym

przypadku bez zgody autora nie moż-

na np. rozpowszechniać i kopiować

utworu, a autor, jeśli wyrazi zgodę

na takie czynności, zachowuje prawa

do czerpania z nich korzyści mająt-

kowych. W drugim przypadku użyt-

kownicy utworu mogą go dowolnie

modyikować, kopiować, a nawet pu-

blikować jego fragmenty.

Łatwość, z jaką można rozpo-

wszechniać materiały w internecie,

wymusza zastosowanie jeszcze in-

nych rozwiązań – bardziej elastycz-

nych praw autorskich, które nie po-

zbawią autora możliwości czerpa-

nia korzyści ze swojej twórczości,

a użytkownikom umożliwią legalne

kopiowanie, publikowanie i ingero-

wanie w treść utworu. Na takich

zasadach oparte są licencje Crea-

tive Commons. Pozwalają one np.

na pobranie zdjęć z witryny kolegi,

zmodyikowanie ich w programie

graicznym i publikację na własnej

stronie internetowej.

Licencje typu

Creative Commons

Creative Commons to nazwa mię-

dzynarodowej organizacji typu non

proit, która stworzyła prawa autor-

skie działające zgodnie z zasadą

„pewne prawa zastrzeżone”. Prawa

autorskie typu Creative Commons

(CC) mają zapewnić twórcom jak

najlepszą ochronę i jednocześnie

umożliwić innym użytkownikom

jak najswobodniejsze korzystanie

z cudzych utworów. Licencje CC

powstają głównie z myślą o mate-

riałach zamieszczanych w interne-

cie. Obecnie jest 6 takich licencji.

Każda jest kombinacją warunków

wymienionych w ramce „Warunki

działania licencji Creative Com-

mons”. Poszczególne licencje skła-

dają się z „Przystępnego Podsumo-

wania” – wyjaśnienia zasad licencji

w sposób zrozumiały dla użytkow-

nika, „Tekstu Prawnego” – pełnej

treści umowy licencyjnej (umowy

prawnej), oraz „Metadanych” – li-

cencji zapisanej w sposób czytelny

dla komputerów. Metadane można

np. skopiować do kodu źródłowego

strony WWW, na której się udostęp-

nia chronione licencją treści.

Twórca sam wybiera odpowia-

dającą mu licencję, ale może mu

w tym pomóc strona CC 1 . Na

początku powinien się zapoznać

z „Przystępnym Podsumowaniem”

każdej z licencji. Potem może sko-

rzystać z formularza zamieszczone-

go na witrynie organizacji (w języku

polskim). Formularz zawiera kilka

pytań dotyczących sposobu udo-

Wizerunekantylopy,używanyjakologo

projektulicencjiGNU,obecniejestkoja-

rzonyzFreeSoftwareFoundation.

114

PC Format 5/2007

SOFTWARE

Creative Commons i licencje na programy

TECHNOLOGIE

stępniania utworu, np. czy można

go będzie kopiować, sprzedawać itp.

Na podstawie odpowiedzi użytkow-

nika skrypt proponuje odpowiednią

licencję. Twórca musi dołączyć do

utworu informację o rodzaju chro-

niących go praw autorskich. Jeśli

licencja dotyczy utworów publiko-

wanych na stronie WWW, wystarczy

wstawić do kodu źródłowego strony

przygotowaną przez organizację CC

linijkę kodu html. Dzięki temu na

stronie będzie wyświetlany znaczek

licencji oraz krótki tekst wyjaśniają-

cy, jaki jej rodzaj obowiązuje dla da-

nego materiału. Po kliknięciu znacz-

ka wyświetli się strona CC, na której

można sprawdzić, na co dokładnie

zezwala dana licencja. Informacje

o licencji powinny być widoczne

w stopce, na dole strony, ale czasa-

mi znajdują się bezpośrednio przy

publikowanych materiałach i mają

wówczas postać symboli reprezen-

tujących dany typ licencji (szczegóły

w ramce „Warunki działania licencji

Creative Commons”).

Utwory publikowane poza inter-

netem należy oznaczyć napisem:

„Ta praca objęta jest licencją Cre-

ative Commons Polska (nazwa od-

powiedniej licencji). Aby zapoznać

się z kopią licencji, należy odwiedzić

stronę (adres strony WWW zawiera-

jącej treść licencji) lub wysłać list do

Creative Commons, 543 Howard St.,

5th Floor, San Francisco, California,

94 105, USA”. Dodatkowo można za-

mieścić znaczek „Pewne Prawa Za-

strzeżone” lub symbol licencji np. na

pierwszej stronie książki czy okład-

ce płyty CD. Jeśli ochroną CC ma

być objęty plik MP3 z muzyką, to

możemy go specjalnie oznakować,

używając udostępnionego przez CC

programu.

CC w praktyce

Utwory objęte licencjami CC wi-

dać już na wielu stronach WWW.

Wart uwagi jest serwis Yamen-

do 2 z utworami muzycznymi oraz

portal zdjęciowy Flickr, na którym

część fotograii jest do wykorzysta-

nia na zasadach CC 3 . Ostatnio

brytyjskie BBC opracowało licencję

Creative Archive opartą na zasa-

dach CC i udostępniło na niej całe

archiwum 4 .

Warunki działania licencji Creative Commons

KażdazlicencjiCCzbudowanajest

zjednegolubkilkuponiższychwa-

runków:

Uznanie autorstwa

Wolnokopiować,rozprowadzać,przed-

stawiaćiwykonywaćutwórjedynie

wjegooryginalnejpostaci–tworzenie

utworówzależnychniejestdozwo-

lone.

ną z plików źródłowych tej aplika-

cji. Osoba publikująca program jest

zobowiązana do dołączenia kodu

źródłowego lub jego udostępnienia

w inny sposób, np. zamieszczenia

w internecie. Ta zasada obowiązuje

także przy publikowaniu progra-

mów z wykorzystaniem innych niż

GNU licencji wolnego/otwartego

oprogramowania.

Użytkownicy oprogramowania

powinni szukać informacji o licencji

na stronach producenta, w plikach

„readme”, a także w plikach z ko-

dem źródłowym. Wśród programów

udostępnianych z wykorzystaniem

wolnych/otwartych licencji znajdują

się OpenOfice, Firefox, Thunder-

bird czy Gimp.

Dozwolony użytek

Bez względu na rodzaj prawa au-

torskiego użytkownik ma pewną

swobodę w posługiwaniu się utwo-

rem. Zakres tej swobody określa

tzw. dozwolony użytek. Jego zasa-

dy zdeiniowane są przez ustawę

z 1994 roku.

W ramach dozwolonego użyt-

ku można m.in. rozpowszechniać

bez zgody autora kopie utworów

wśród osób pozostających w kon-

taktach osobistych. Niestety, usta-

(ang.Sharealike)

Wolnorozprowadzaćutworyzależ-

nejedynienalicencjiidentycznej

ztą,najakiejudostępnionoutwór

oryginalny.

(ang.Noncommercial)

Wolnokopiować,rozprowadzać,przed-

stawiaćiwykonywaćobjętyprawem

autorskimutwórorazopracowanena

jegopodstawieutworyzależnejedynie

dlacelówniekomercyjnych.

Bez utworów zależnych

(ang.Noderivativeworks)

PrzykłademlicencjiCCskładającejsię

ztrzechpowyższychwarunkówjest

„Uznanieautorstwa–Użycieniekomer-

cyjne–Bezutworówzależnych”

Licencje CC obowiązują każdego,

kto ma styczność z utworem. Jeśli

np. twórca udostępni koledze utwór

na licencji CC, zawiera z nim umowę

licencyjną. Gdy kolega pożyczy ten

utwór swojej dziewczynie, to z nią

także twórca zawiera automatycznie

oddzielną umowę licencyjną. Licen-

cja wygasa, jeśli użytkownik złamie

jej zasady. Traci wtedy prawo do

korzystania z utworu. Twórca zaś,

jako osoba poszkodowana, może

dochodzić swoich praw nawet na

drodze sądowej. Nie może jednak

liczyć na wsparcie organizacji Cre-

ative Commons – egzekwowanie

praw wynikających z licencji nie jest

jej zadaniem.

Prawami autorskimi CC można

chronić każdą twórczość: zdjęcia,

pliki MP3, utwory literackie itd.

Natomiast dla oprogramowania lub

jego dokumentacji lepiej jest wy-

brać licencje udostępniane przez

Free Software Foundation lub Open

Source Initiative.

Wolne i otwarte

oprogramowanie

Ruch wolnego oprogramowania

powstał w latach 80., gdy otwarty

system Unix został skomercjali-

zowany przez irmę AT&T. W ra-

mach protestu powstała organizacja

Free (wolne) Software Fundation

(FSF) 5 . Jej założyciele zaczęli pro-

mować licencję GNU, która umoż-

liwia rozpowszechnianie i modyi-

kację oprogramowania, przy pełnej

dostępności kodu. Swobodny dostęp

do oprogramowania promuje też

Open (otwarte) Source Initiative

(OSI) 6 . Obie organizacje dyspo-

nują listami licencji, które pozwalają

na udostępnianie wolnego czy ina-

czej – otwartego, oprogramowania.

Listy te w dużej części się pokrywa-

ją, zawierają po kilkadziesiąt licencji,

ale tylko kilka z nich spotyka się

na co dzień.

Najpopularniejszą, uznaną za-

równo przez OSI, jak i FSF, jest

GNU General Public License

GNU/GPL oraz jej odmiana GNU/

LGPL. Różnica polega na tym, że

LGPL pozwala na wykorzystanie

kodu (także zmodyikowanego)

w aplikacjach komercyjnych, a GPL

zezwala na to tylko w projektach

Sądowy wyrok za naruszenie licencji Creative Commons

Pierwszywhistoriiwyroksądowy

dotyczącylicencjiCCzapadłpo-

nadroktemuwAmsterdamie.

Jeden z lokalnych tabloidów

opublikował zdjęcia wykonane

przez byłego prezentera MTV.

AdamCurryumieściłzdjęciana

stronachserwisuFlickrinadał

imprawaCCzzastrzeżeniem,że

fotekniemożnawykorzystywać

docelówkomercyjnych n .

Zdaniemsądutabloid, drukując

fotograie na swych łamach,

pogwałcił prawa autorskiei zo-

stał uznany winnym naruszenia

licencji Creative Commons.

otwartych. Dlatego zastosowanie

LGPL może być niekorzystne dla

autora – fragmenty jego pracy mogą

zostać użyte w komercyjnym pro-

gramie, konkurującym z jego wła-

sną aplikacją.

Aby objąć program licencją GNU,

należy umieścić odpowiednie in-

formacje w każdym pliku źródło-

wym. Odpowiednia formuła skła-

da się z informacji o tym, do kogo

należą prawa autorskie – copyright,

rok wydania, imię i nazwisko, oraz

zezwolenia na kopiowanie, stwier-

dzającego, że program jest rozpo-

wszechniany na warunkach Po-

wszechnej Licencji Publicznej GNU.

Jeżeli część programu została sko-

piowana z innej aplikacji chronio-

nej przez GNU, należy dołączyć do

niego notatkę licencyjną skopiowa-

wa nie precyzuje, o jakie kontakty

osobiste chodzi. Dlatego, korzystając

z prawa dozwolonego użytku, na-

leży się kierować zdrowym roz-

sądkiem, aby nie być posądzonym

o naruszanie dóbr twórcy

Zasady dozwolonego użytku nie

dotyczą oprogramowania kompute-

rowego. Kopii aplikacji nie można

pożyczać nawet znajomym.

Adresy internetowe

1 www.creativecommons.pl

2 www.jamendo.com

3 www.lickr.com

4 creativearchive.bbc.co.uk

5 www.fsf.org

6 www.opensource.org

Licencje uznane przez OSI za zgodne

z otwartym oprogramowaniem otrzymują

znaczek OSI Certiied.

Oceńlubskomentujna



www.pcformat.pl/ocena

PC Format 5/2007

115

(ang.Attribution)

Wolnokopiować,rozprowadzać,przed-

stawiaćiwykonywaćobjętyprawem

autorskimutwórorazopracowanena

jegopodstawieutworyzależne,pod

warunkiemżezostanieprzywołane

nazwiskoautorapierwowzoru.

Użycie niekomercyjne

Na tych samych warunkach

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: