Odpowiedzi na pytania egzaminacyjne z postepowania administracyjnego.doc

POJĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO I SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

Przez pojęcie postępowania administracyjnego będziemy rozumieć regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organ administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnej.

Przez pojęcie postępowania sądowoadministracyjnego  zaś będziemy rozumieli regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administrację publiczną.

FUNKCJE PRAWA O POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Rozpatrując funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowo administracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania, przyjmuje się, że prawo to pełni trzy podstawowe funkcje: ochronną, porządkującą oraz funkcję instrumentalną.

Funkcja ochronna przejawia się w ochronie interesu indywidualnego oraz ochronie interesu społecznego. Szczególne znaczenie ma prawo o postępowaniu jako instrument ochrony interesu indywidualnego, bowiem administracja, zarówno dawna, ja i współczesna, obowiązana jest do ochrony z urzędu interesu publicznego i interesu społecznego. Oczywiście, nie oznacza to pozbawienia prawa o postępowaniu administracyjnym znaczenia w tej mierze. Prawo to wprowadza wiele instytucji, które służą ochronie interesu społecznego, a w postępowaniu podatkowym – interesu społecznego.

Funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się dwojako:

1.      Funkcja ochronna prawa o postępowaniu polega na tym że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki. Uregulowanie przez prawo o postępowaniu sytuacji prawnej uniezależnia ją w zakresie podejmowania obrony swoich interesów od dobrej lub złej woli organu prowadzącego postępowanie.

2.      Funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się w nałożeniu na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu indywidualnego z urzędu. Strona w postępowaniu administracyjnym, w związku z obowiązywaniem zasady prawdy obiektywnej, która na organ administracji publicznej, a nie na strony, nakłada obowiązek ustalenia stanu faktycznego sprawy, ma prawo, a nie obowiązek, uczestnictwa w postępowaniu, poza wypadkami, gdy zostanie wezwana do udziału, w podejmowanych czynnościach.

Funkcja ochronna interesu społecznego przejawia się w wielu instytucjach procesowych. Do nich zaliczamy: nałożenie na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu społecznego (art. 7 k.p.a.), wprowadzenie instytucji udziału w postępowaniu administracyjnym organizacji społecznej na prawach strony (art. 31 k.p.a. §1), ograniczenie praw jednostki ze względu na interes społeczny (art. 139 k.p.a.). dopuszczalność eliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowych bądź dotkniętych wadą niekwalifikowaną ze względu na interes społeczny (art. 154 i 155 k.p.a.). W sferze porządku prawnego funkcja ochronna przejawia się w zawarciu w prawie o postępowaniu systemu prewencyjnych i represyjnych gwarancji praworządności działania organów administracji publicznej. Do gwarancji prewencyjnych należy zaliczyć wszystkie instytucje procesowe służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jako podstawy zastosowania odpowiedniej normy prawa materialnego, i wydaniu na podstawie tych dwóch przesłanek prawidłowej decyzji. Do gwarancji represyjnych należy zaliczyć całokształt instytucji procesowych, które mają na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji lub postanowień. Na system instytucji represyjnych składa się:

-          weryfikacja decyzji w toku, która przez przyjęcie zasady dwuinstancyjności otwiera możliwość prawną stronie pełnej obrony interesu prawnego w razie jego naruszenia przez organ pierwszej instancji, a w konsekwencji zastosowania sankcji wzruszalności decyzji niedostatecznej (art. 138 k.p.a.).

-          weryfikacji decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego w których przepisy prawa procesowego wprowadzają sankcję wzruszalności decyzji (postanowienia) w razie kwalifikowanego naruszenia przepisów prawa procesowego (art. 145 §1) lub niekwalifikowanego naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 154 i 155 k.p.a.) oraz sankcji nieważności decyzji kwalifikowanego naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 156 §1 k.p.a.).

Funkcja instrumentalna prawa o postępowaniu przejawia się w tym, że kształtuje się proces tak, aby stał się sprawnym narzędziem działania organów orzekających w osiągnięciu celu procesu. Prawo o postępowaniu służy nie tylko uporządkowaniu całego skomplikowanego ciągu czynności procesowych, ale również kształtuje ono ten ciąg czynności właśnie instrumentalnie jako celowe i skuteczne narzędzie, bo dopiero w tedy staje się możliwe osiągniecie celu procesu.

SYSTEM ZASAD POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO I ICH CECHY

W charakterystyce zasad ogólnych ustanowionych we wspólnych przepisach k.p.a. można przyjąć ich klasyfikację wyróżniającą dwie grupy ze względu na znaczenie w stosowaniu prawa przez organy administracji publicznej. Podstawowe kryterium stanowi pojęcie praworządnej decyzji stosowania prawa odniesionej nie tylko do sądów, lecz również innych organów władzy publicznej. W pierwszej grupie znajdują się zasady ogólne wyróżniające zasadę praworządnej decyzji stosowania prawa przez organ administracji publicznej, podzielone na pierwotne oraz pochodne, a w drugiej jako pozostałe zasady kultury administrowania obejmujące elementy etyki administrowania oraz zasady techniczne postępowania. Klasyfikacja pełna zasad ogólnych postępowania administracyjnego będzie następująca:

A.    Zasady idei stosowania prawa:

a)      pierwotne

1)     praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania (art. 6 i 7)

2)     prawdy obiektywnej (art. 7)

3)     uwzględnienia w postępowaniu i załatwianiu spraw interesu społecznego i słusznego interesu jednostki (art. 7)

4)     czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10)

b)     pochodne:

1)     pogłębianie zaufania obywateli do organów państwa (art. 8)

2)     dwuinstancyjności postępowania (art. 15)

3)     trwałość decyzji administracyjnej (art. 16 §1)

4)     sądowej kontroli decyzji administracyjnej (art. 16 §2)

B.     Zasady kultury administrowania oraz techniczno-procesowe:

a)      kultury administrowania:

1)     wpływu wychowawczego na obywateli (art. 8)

2)     przekonywania (art. 11)

3)     udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom (art. 9 zdanie pierwsze) oraz niezbędnej informacji stronom i uczestnikom postępowania (art. 9 zdanie drugie)

4)     ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron (art. 13)

b)     techniczno-procesowe:

1)     szybkości i prostoty postępowania (art. 12)

2)     pisemności (art. 14)

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

Zasada praworządności – art. 7 Konstytucji RP odnosi się w pełnym zakresie do organów administracji publicznej, które w stosunkach zewnętrznych, a więc z podmiotami niezależnymi od nich z racji odrębności struktury, zadań i funkcji, muszą mieć dla swoich działań podstawę w przepisach powszechnie obowiązującego w rozumieniu art. 87 Konstytucji, a akty normatywne o charakterze wewnętrznym nie mogą być podstawą do wydawania decyzji kierowanych do osób fizycznych, osób prawnych i innych niezależnych od administracji podmiotów (art. 93 ust. 1 i 2 Konstytucji). Działanie na podstawie prawa oznacza obowiązek stosowania w sprawach indywidualnych przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania, prawidłowego ustalania stanu prawnego spraw, poprawnej wykładni przepisów przy rozstrzyganiu przy obowiązkach lub uprawnieniach.

Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek dbania o to, ażeby tylko legalnymi środkami dochodzić do wyjaśnienia sprawy, z zachowaniem przewidzianych prawem procesowych uprawnień i obowiązków wszystkich uczestników postępowania. W trudniejszych przypadkach organ administrujący może na podstawie art. 183 §2 k.p.a. zwrócić się do prokuratora o udział w postępowaniu w celu zapewnienia pełnego wykonania tego obowiązku. Przepisy postępowania zawierają wiele postanowień służących zapobieganiu przypadkom naruszania prawa (np. wyłączeniu pracownika lub biegłego) oraz usuwaniu skutków niezgodności z prawem, zaistniałych w toku postępowania lub tkwiących w aktach załatwiających sprawy administracyjne (wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienie).

ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ

Zasada prawdy obiektywnej – jest to zasada wspólna wszystkim procedurom, stanowiąca o odcięciu się od poglądu o dopuszczalności orzekania na podstawie prawdy formalnej (sądowej), uzyskanej reglamentowanymi co do ich mocy środkami dowodowymi. Zasadzie tej przyznaje się rolę naczelną w ukształtowaniu czynności postępowania, zakresu środków dowodowych i określeniu obowiązków dowodowych związanych z wyjaśnieniem stanu faktycznego i prawnego sprawy. Wpływa ona na zakres stosowania w postępowaniu administracyjnym rozwiązań prawnych poddanych założeniu oficjalności (obowiązki procesowe organu) oraz dyspozycyjności (rozporządzenie uprawnieniami przez strony), z wyraźnym akcentem na oficjalność i z ograniczeniem dyspozycyjności.

Prawda obiektywna, do której wykrycia zmierza się w postępowaniu, ma służyć prawidłowemu załatwianiu sprawy, a wobec tego musi odnosić się tylko do wszystkich faktów i okoliczności o znaczeniu prawnym, a nie może prowadzić ani do wnikania w te kwestie, które nie są związane z samą sprawą, ani też w dotykające dóbr osobistych jednostki objęte ochroną.

ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU

Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10)– stanowi o obowiązku organu administracji publicznej zapewnienia stronie możliwości udziału we wszystkich czynnościach poszczególnych stadiów postępowania, a stronie przyznaje takie uprawnienie, z którego może ona korzystać według swojej woli. Strona ma wybór środków ochrony swoich interesów i może uznać za celową samą obecność przy czynnościach postępowania lub aktywny w nich udział ze zgłaszaniem inicjatyw procesowych, a może też zdać się wyłącznie na działanie organu i jego inicjatywę w tych czynnościach. W każdym jednak przypadku to organ będzie obowiązany do pełnego wyjaśnienia sprawy w całości i zawiadamiania strony (stron) o wszystkich czynnościach, w których może ona brać udział albo w których musi wziąć udział dla ich ważności i skuteczności procesowej.

Strony od wszczęcia postępowania mają prawo do czynnego udziału w sprawie we wszystkich czynnościach związanych z jej wyjaśnieniem, a przed wydaniem decyzji muszą mieć zapewnioną możliwość zapoznania się w wyznaczonym przez organ terminie z całym materiałem zebranym w aktach sprawy, z dowodami i z żądaniami zgłoszonymi przez strony oraz wypowiedzenia się co do kompletności i poprawności stanu faktycznego i prawnego sprawy. Pozbawienie stron prawa wglądu w cały materiał sprawy jest dopuszczalne w art. 10 §2 tylko w przypadku pilności sprawy i to w okolicznościach nadzwyczajnych, gdy zwłoka w załatwianiu sprawy stwarza zagrożenie dla dóbr szczególnie chronionych (życie i zdrowie ludzkie, niepowetowana szkoda materialna), co w aktach sprawy jest utrwalone adnotacją (art. 10 §3).

ZASADA TRWAŁOŚCI DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Zasada trwałości decyzji administracyjnej (art. 16 §1) – jest odnoszona do decyzji administracyjnych ostatecznych , których definicja normatywna znajduje się w zdaniu pierwszym art. 16 §1 („decyzję, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji”). Decyzje ostateczne to decyzje wydane w pierwszej instancji i nie zaskarżone odwołaniem w terminie albo z uchybieniem terminowi czy też wydane w postępowaniu z mocy ustawy jednoinstancyjnym oraz decyzje organu odwoławczego załatwiające sprawy co do istoty. Tym decyzjom służy cecha trwałości, a jej skutkiem jest domniemanie legalności i mocy obowiązującej oraz dopuszczalności zmiany lub uchylenia wyłącznie w ustawowo ustalonym trybie i przez właściwy do tego organ administracji publicznej. Zasada trwałości decyzji nie ma charakteru bezwzględnego, wykluczającego zmianę lub obalenia takiej decyzji, nie stanowi o jej niezmienialności i nieograniczonym czasie obowiązywania.

Zasada ogólna trwałości dotyczy wprost decyzji administracyjnych, ale w wyniku zmiany roli i znaczenia niektórych postanowień w rozstrzyganiu o sprawach administracyjnych odnosi się do nich odpowiednio rozwiązania prawne dotyczące decyzji.