Pojecie, źródła, cechy, zasady i systematyka prawa cywilnego

Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego
Przedmiotem prawa cywilnego są stosunki majątkowe i niektóre osobiste, zaistniałe między podmiotami prawa. Cechą istotną i charakterystyczną prawa cywilnego jest równorzędność podmiotów tzn., że żaden z podmiotów w istniejącym stosunku prawnym nie jest podporządkowany drugiemu. Równorzędność podmiotów prawa różni prawo cywilne od prawa administracyjnego i prawa finansowego, których przedmiotem są również stosunki majątkowe. Są to jednak stosunki kształtowane nie na zasadzie równorzędności podmiotów, lecz zwierzchnictwa organów administracyjnych np. decyzja organu administracyjnego o wywłaszczeniu czy o nałożeniu podatku.

Cechy prawa cywilnego :
1. Liberalizm – prawo to nie ingeruje w cudzą sferę prawa . Na gruncie prawa cywilnego brak prawnej kompetencji do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej innych podmiotów co występuje na gruncie prawa publicznego.
2. Autonomiczność – oznacza ,że we wzajemnych stosunkach podmiotu prawa cywilnego decydują oni . Jeżeli mają oni jakieś problemy nie mogą się dogadać to wówczas rozstrzyga organ trzeci rozstrzyga sąd na wniosek jednej ze stron.
3. Odszkodowawczość – polega na tym ,że typowym sposobem ochrony interesów , pozycji podmiotów jest odszkodowanie . W przypadku niewykonania umowy , naruszenia własności przysługują stronie dla której to było niekorzystne przysługuje odszkodowanie.
4. Skodyfikowanie – przepisy prawa cywilnego składające się na normy tego prawa znajdują się w akcie prawnym (kodeks cywilny), akt odgrywa szczególna rolę, jego zakres regulacji i technika obejmuje trzon prawa cywilnego.

Systematyka prawa cywilnego zawiera kodeks cywilny według działów – ksiąg:
1. Część ogólna – reguluje ona instytucje wspólne dla całego prawa cywilnego podstawowe pojęcia, zasady;
2. Prawo rzeczowe – określa szczegółowy sposób zasady korzystania z mienia;
3. Zobowiązania – regulują zasady dot. praw podmiotów prawa cywilnego związane z obrotem gospodarczym, odpowiada za szkodę i efekty bezpodstawnego wzbogacania;
4. Prawo spadkowe – reguluje zagadnienia związane z nabywaniem praw majątkowych po osobach zmarłych;
5. Prawo rodzinne – reguluje stosunki wyznaczone przez więzi krwi i prawne (stosunki rodzinne);
6. Własność intelektualna – to wszystko co jest indywidualnym wytworem człowieka – wynalazki, twórczość naukowa, literacka, artystyczna, przemysłowa, która korzysta z bezwzględnej ochrony prawa (prawo autorskie, towarowe, lokalowe, ubezpieczeniowe, rolne).

Zasady prawa cywilnego
Zasada prawa to pewna kategoria norm naczelnych, które wyróżniają się szczegółowością , doniosłością pełniąc na gruncie danej gałęzi rolę interpretacyjną , wskazując na stosowanie i preferencje w przypadku kolizji. Normy zasady są to normy , które określają na potrzeby wykładni pewne kryteria , pewne preferencje ustawodawcy , są to pewne normy naczelne.
Zasady prawa cywilnego:
1. Ochrona i nienaruszalności własności - jest fundamentem prawa cywilnego . Prawo cywilne odnosi się do sfery majątkowej i jeżeli w sferze majątkowej nie było by przyjęte założenie odnośnie ochrony tej własności , ochrony tego co posiada człowiek , podmiot gospodarczy to prawo cywilne byłoby niepotrzebne. Jest zasadą konstytucyjną.
2. Zasada swobody umów – jest uregulowana w konstytucji i kodeksie cywilnym art. 3531 . Na podstawie konstytucji (w aspekcie ogólnym )i kodeksu cywilnego art. 3531 ( w aspekcie szczegółowym) strony mogą dowolnie ułożyć swój stosunek prawny byle by nie był on w sprzeczności z obowiązującym prawem zasadami współżycia społecznego i istniejącymi zwyczajami. Jest niezbędna w warunkach gospodarki rynkowej.
3. Ochrona dobrej wiary – prawo cywilne ma silne oparcie w normach moralnych , w etyce oznacza to na gruncie prawa cywilnego , że podmiot tego prawa , który uzyskuje odpłatnie prawo podmiotowe czy jakieś uprawnienie , jeżeli działał w dobrej wierze to jest przez prawo chroniony.
4. Zasada określająca sposób wykonywania praw podmiotowych – art. 5 kodeksu cywilnego powiada ,że czynność prawna nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa . Odpowiednikiem art. 5 kodeksu cywilnego w prawie pracy jest art. 8 , który mówi o nadużyciu prawa.
5. Zasada ochrony praw nabytych (zasada nie działania prawa wstecz)- kwestie te reguluje art. 3 kodeksu cywilnego „ prawo nie działa wstecz” a jeżeli działa wstecz to pod pewnymi uwarunkowaniami w taki sposób aby nie naruszać tych rzeczy które nabyto.
6. Zasada ochrony praw dóbr osobistych – kwestie dóbr osobistych reguluje art. 23 i 24 kodeksu cywilnego . W prawie cywilnym nie ma jednoznacznej definicji co jest dobrem osobistym. W art. 23 ustawodawca wymienia przykłady : cześć , swoboda sumienia , nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji ,nietykalność mieszkania , twórczość naukowa i racjonalizatorska oraz wynalazcza , które pozostają pod ochrona prawa cywilnego niezależnie od ochrony na gruncie innej gałęzi prawa. Zgodnie z kodeksem cywilnym osoba , której naruszono dobra osobiste ma prawo żądać zaprzestania naruszania , przywrócenia do stanu poprzedniego oraz odszkodowania.

Źródła prawa cywilnego:
1. kodeks cywilny – podstawowe źródło prawa cywilnego .
2. ustawy czyli akty pozakodeksowe takie jak: Międzynarodowe prawo prywatne , które reguluje kwestie z udziałem elementu cudzoziemskiego , Ustawa o prawie autorskim , Prawo wynalazcze , Prawo wekslowe i czekowe, Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi .
3. akty wykonawcze do ustawy i do kodeksu które mogą być wydane gdy ustawa wyraźnie o tym stanowi.
W systemie anglosaskim źródłem prawa są zwyczaj i orzecznictwo ,w Polsce te elementy nie są bezpośrednio źródłami prawa ale pełnią istotna rolę .
Zwyczaj odnosi się do zasad współżycia społecznego , kształtują go miejscowe procedury , które są zgodne z prawem np. strony zawierają umowę sprzedaży i nie określą ceny wtedy stosuje się ceny aktualne na danym rynku.
Orzecznictwo to drugi element , który wpływa na źródła prawa, w Polsce również nie jest źródłem prawa ale spełnia ważną rolę w zakresie wykładni przepisów , w zakresie usuwania luk w tych przepisach , wyjaśniania nieprecyzyjnych zapisów .