2
Wykład przedmiotu : BANKOWOŚĆ
Wykład obejmuje następujące bloki tematyczne:
1. Pieniądz krajowy i międzynarodowy
¨ Istota i funkcje pieniądza
¨ Współczesne formy pieniądza
¨ Wymienialność pieniądza, kurs walutowy
2. Banki w systemie finansowym państwa
¨ Pojęcie i rola banku
¨ System bankowy i modele sektora bankowego
¨ Rodzaje banków
¨ Konkurencja między bankami
¨ Nadzór bankowy
¨ Bankowy fundusz gwarancyjny
¨ Ewolucja bankowości na świecie
3. Polityka pieniężna
4. Operacje bankowe /czynne , bierne ,pośredniczące/
5. Zarządzanie bankiem komercyjnym
LITERATURA
1. Red.W.Jaworski, Współczesny bank ,Poltext ,Warszawa 2000
2. W.Jaworski , Z.Krzyżkiewicz, B.Kosiński, BANKI - rynek , operacje, polityka ,Warszawa 1999 r, POLTEXT
3. M.Iwonicz-Drozdowska, Metody oceny działalności banku, POLTEXT
5. M.Wypych , Finanse i instrumenty finansowe , SWSPiZ 1998
6. J.Głuchowski, J.Szambelańczyk – red.- Bankowość, podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1999 r.
1.1.DEFINICJA I ROLA BANKU
Bardzo trudno zdefiniować pojęcie współczesnego banku. Tradycyjnie określano bank jako przedsiębiorstwo usługowe , którego działalność polega na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania kredytów. Niezwykle dynamiczny rozwój sektora bankowego powoduje ,że dość trudno jest dziś ustalić zwięzłą i pełną definicję banku .
Najprościej możemy powiedzieć , że bank komercyjny to samodzielne przedsiębiorstwo , które czerpie dochody z wykonywania operacji bankowych. Dla potrzeb wykładu przyjmijmy , że :
Bank to samodzielne przedsiębiorstwo , które oferuje i realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami [1].
Dokumenty Unii Europejskiej definiują bank poprzez wymienienie wykonywanych przez bank czynności , a wytyczne Unii wprowadzają podział na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne oraz uniwersalne.
Do usług bankowych zostały zaliczone czynności :
1.przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych
2.udzielanie kredytów i pożyczek
3.usługi leasingowe
4.usługi doręczania pieniędzy
5.emisja i zarządzanie środkami płatniczymi /karty kredytowe, czeki/
6.gwarancje i zobowiązania pozabilansowe
7.prowadzenie rachunków własnych i klientów
8.udział w emisji papierów wartościowych i usługi w tym zakresie
9.doradztwo finansowo-organizacyjne /strategie, fuzje, sprzedaż firm/
10.usługi maklerów walutowych
11.zarządzanie i doradztwo portfelowe
12.przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi
13.usługi kredytowe
14,usługi sejfowe
Rolę banku w gospodarce narodowej charakteryzuje się poprzez wskazanie
trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku , a mianowicie:
1.Udział w kreacji pieniądza - realizuje się poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez banki oraz zwiększenie zakupu walut obcych
Banki trzymają swoje środki na rachunkach w banku centralnym a także posiadają gotówkę w skarbcach bankowych - są to płynne rezerwy banków
komercyjnych zwane też pieniądzem rezerwowym banku centralnego lub bazą monetarną obiegu pieniężnego.
2.Udział w społecznym podziale pracy
W gospodarce o rozwiniętym podziale pracy banki przejmują wiele czynności w zakresie gospodarki finansowej od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych .
Zastępują podmioty w handlu papierami wartościowymi, dokonują emisji tych papierów, udzielają porad klientom , prowadzą ROR-y.
3.Dokonywanie alokacji i transformacji środków
¨ Transformacja informacji to zapewnienie informacji o kliencie, solidności partnera
¨ Transformacja wielkości sumy pieniądza wiąże się z funkcja pośredniczącą banku, - posiadam wolne środki na lokatę ,a bank znajduje kredytobiorcę na moje środki.
¨ Transformacja terminu umożliwia rozwiązanie problemu między posiadaczem wolnych środków, który je lokuje na krótkie terminy a poszukującym pieniądza, który jest zainteresowany pożyczyć go na dłuższy okres.
Reasumując bank pełni następujące role;
PŁATNIKA płatności w imieniu klientów
AGENTA emisja papierów wartościowych i zarządzanie
własnością klientów
GWARANTA zabezpieczenie spłaty zobowiązań klientów
POŚREDNIKA zamiana depozytów w kredyty
INSTRUMENTU realizacji polityki gospodarczej kraju /wpływ na podaż
pieniądza poprzez działanie banku centralnego/.
1.2.SYSTEM BANKOWY.
System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.
Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego i banków komercyjnych uznaje się za podstawę istnienia systemu bankowego.
Elementami systemu są więc banki komercyjne, inwestycyjne , uniwersalne i oczywiście bank centralny.
Funkcje systemu bankowego polegają na :
1. Stworzeniu mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia
2. Zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi , ich transferu w czasie i ponad granicami
3. Zapewnieniu skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym
4. Dostarczeniu informacji cenowej , co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze
5. Stworzeniu warunków do transformacji środków inwestowania /pod względem czasu ,wielkości i ryzyka /
Funkcjonowanie systemu bankowego regulują następujące akty prawne ;
§ ustawy ;prawo bankowe i ustawa o Narodowym Banku Polskim
§ ustawy o charakterze uzupełniającym ;np. o bankowym funduszu gwarancyjnym
§ statut banku
§ umowa bankowa
§ regulaminy bankowe
§ instrukcje bankowe
Prawo bankowe określa sposób działania systemu bankowego danego kraju , a także rolę banku centralnego i zadania nadzoru bankowego .
Na rozwój systemu bankowego mają wpływ :
¨ Społeczne wartości i cele gospodarcze / np. ustawa z 5 czerwca 1992 roku – podstawowe kierunki prywatyzacji w 1992 roku , ustawa z czerwca 1996 o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie S.A. - konsolidacjaąaąąąą /
¨ Struktura i wielkość popytu na usługi bankowe
¨ Regulacje prawne działań bankowych
¨ Skłonność banków do innowacji
Czynniki te są ze sobą ściśle powiązane i należy je rozpatrywać we wzajemnym związku .
W ujęciu funkcjonalnym - rozwój systemu bankowego jest następstwem rozwoju gospodarki rynkowej , bowiem to rynek kształtuje system spontanicznie poprzez wpływ zmian na rynku ,bez ingerencji państwa.
W ujęciu instytucjonalnym zakłada się , że konieczna jest ingerencja państwa by tworzyć racjonalne przekształcenie systemu bankowego. W tym ujęciu system bankowy stanowi sieć wzajemnie powiązanych przez rynki finansowe - instytucji bankowych , obejmujących banki i parabanki . Jednak zbyt daleko idąca ingerencja nadzoru bankowego może spowodować współodpowiedzialność nadzoru za pracę banków . Moim zdaniem w Polsce zanotowaliśmy właśnie takie złe doświadczenia z instytucją nadzoru bankowego które polegały na przekraczaniu granic ingerencji.
Funkcjonują dwa modele sektora finansowego;
1. MODEL ANGLOSASKI
2. MODEL NIEMIECKO - JAPOŃSKI
Ad.1. Opiera się na rynkach finansowych stąd nie ma tu uzależnienia podmiotów od banków komercyjnych. Dopływ kapitału następuje poprzez emisję papierów wartościowych i giełdę. Istotną rolę odgrywają tu różnego typu fundusze i banki inwestycyjne.
Ad.2. Zakłada, że dominującą rolę w sektorze finansowym pełni system bankowy, a szczególnie banki uniwersalne. Równocześnie rozpowszechniają się powiązania między bankami a korporacjami przemysłowymi.
Banki inwestycyjne zajmują się wszystkim, poza działalnością depozytowo-kredytową , głównie usługami dotyczącymi papierów wartościowych,
bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.
Bank uniwersalny dokonuje wszystkich czynności bankowych stąd łączy transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi, nie ma żadnych ograniczeń w jego działalności .
Zalety systemu anglosaskiego
¨ Sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych
¨ Pobudzanie innowacji finansowych
Wady systemu anglosaskiego;
· Oparcie się na anonimowym rynku papierów wartościowych
· Nastawienie się na częste zmiany partnerów /właścicieli/ i skutki tego
· Duża formalizacja transakcji
Zalety systemu niemiecko – japońskiego
¨ Finansowanie podmiotów w oparciu o umowy kredytowe
¨ Krzyżowanie udziałów kapitałowych
¨ Stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych
· Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych
· Opóźnienia we wprowadzaniu innowacji
· Mniejsza odporność na konkurencję instytucji parabankowych /przykład Kasy Grobelnego/
W Unii Europejskiej przyjęte jest rozwiązanie ,że na rynku finansowym działają:
§ instytucje kredytowe / banki depozytowe kredytowe /
§ instytucje inwestycyjne / firmy inwestycyjne /
§ instytucje ubezpieczeniowe
System bankowy obejmuje następujące grupy banków :
1. Banki centralne – bank centralny to bank państwowy który równocześnie spełnia 3 funkcje : banku emisyjnego, bank banków i banku gospodarki narodowej. W Polsce to Narodowy Bank Polski / NBP/
2. Banki operacyjne /komercyjne/ to banki : depozytowo – kredytowe i uniwersalne ,najbardziej rozpowszechnione
3. Banki specjalne – to banki których sfera działania ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania lub rodzaju klientów - / specjalizacja terytorialna / ogólnokrajowe , regionalne / , branżowa /przemysłowe , rolne , budowlane/.Banki specjalne to także banki inwestycyjne , komunalne ,hipoteczne .
Banki inwestycyjne zajmują się głównie usługami związanymi z operacjami papierami wartościowymi – investment banking.
4. Kasy oszczędnościowe – występuje ścisłe powiązanie działalności oszczędnościowej tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców, gospodarstw domowych i samorządów. Są samodzielnymi bankami uniwersalnymi , których organem założycielskim są samorządy lokalne.
5. Spółdzielczość kredytowa – to instytucje drobnego kredytu zorganizowane w oparciu o prawo spółdzielcze. Występuje tu powiązanie wkładów członków spółdzielni /kredytobiorców / z solidarną odpowiedzialnością za działalność spółdzielni .Obecnie są bankami uniwersalnymi.
Współczesną tendencją jest grupowanie się banków w holdingi bankowe i konglomeraty finansowe / Allianz , Zurich Insurance , Citigroup/. Np. Citigroup zatrudnia 200 000 pracowników i jest obecna w 100 krajach.
Holding to korporacja która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków. Konglomerat finansowy to rodzaj holdingu finansowego , instytucja gdzie pod „jednym dachem” są świadczone usługi bankowe, ubezpieczeniowe i maklerskie. Holdingi ograniczają konkurencję podwyższają opłaty dla klientów, nie uwzględniają lokalnych potrzeb , ale są bardzo efektywne, zmniejszają ryzyko bankructwa ,oferują szerszy wachlarz usług. Powstanie holdingów i konglomeratów finansowych zamazuje wyraźny podział między bankami uniwersalnymi a inwestycyjnymi .
...
Guardian11