Organizacja to grupa ludzi mająca wspólny cel, plan, zadania i program. To planowa koordynacja działań grupy ludzi dla osiągnięcia wspólnych jasno określonych celów za pomocą podziału pracy i funkcji oraz hierarchii władzy i odpowiedzialności.
Wyróżniamy trzy funkcje organizacji:
1.Osiąga cele przezwyciężając granice możliwości jednostek. Organizacja umożliwia organizacje celów, których samodzielne osiągnięcie byłoby trudniejsze lub wręcz niemożliwe
2.Przechowywanie wiedzy. Gromadzi i chroni wiedzę i opracowuje nowe i skuteczniejsze metody działania
3.Tworzenie karier. Zapewnia pracownikom źródło utrzymania, samorealizacje i osiągnięcie samozadowolenia
Struktura organizacyjna
Wzór relacji pomiędzy pozycjami i członkami danej organizacji. Wyróżniamy
-Strukturę smukłą gdzie występuje mała rozpiętość kierowania. Jednemu kierownikowi podlega niewiele osób lub oddziałów. Istnieje dużo szczebli pośrednich między kierownikami najwyższego i najniższego szczebla. Wydłużone nowe podporządkowania, wydłużone procesy decyzyjne co jest negatywnym zjawiskiem w warunkach szybkich zmian w otoczeniu.
-Strukturę płaską, która występuje w organizacjach, w których jest duża rozpiętość między szczytem a dołem w hierarchii. Istnieje niewiele szczebli pośrednich a procesy decyzyjne są szybsze.
Typy struktur
1Struktura funkcjonalna
Występuje poziome podzielenie zintegrowanego procesu na wyspecjalizowane jednostki operacyjne. Rodzaj organizacji, w której określona działalność funkcjonalna jest zgrupowana w jednej jednostce np. marketing
Zalety:
-Efektywne wykorzystanie zasobów
-Łatwy nadzór
-Wykorzystanie specjalistycznych umiejętności
Wady:
-Trudności przy rozwoju terytorialnym lub produktowym
-Możliwości stałej koordynacji
-Trudność w określaniu odpowiedzialności
Prowadzone w produkcji monoproduktywnej.
Dyrektor
Badanie i rozwój
Zakup surowców
Montaż
Dystrybucja
Serwis
Administracja
2.Struktura dywizjonalna (oddziałowa)
Podzielona na jednostki strategiczne stosowane w przedsiębiorstwie, które prowadzi zróżnicowana działalność. Każdy oddział takiej struktury tworzy własną infrastrukturę i grupuje zasoby ludzkie odpowiadające specyficznym cechom jego działalności. Struktura ta robi wrażenie kilku małych przedsiębiorstw o charakterze monoproduktowym.
-Łatwa koordynacja i powiększanie efektywności
-Szybki podejmowanie decyzji
-Łatwy pomiar efektywności
-Interesy oddziału mogą przeważać nad potrzebami organizacji
-Wysokie koszty administracyjne
Działalność A
Działalność B
Działalność C
Działalność D
3.Struktura macierzowa
Podział odpowiedzialności wynika z krzyżowania się poszczególnych misji i wspólnych środków, których wymaga ich realizacja. Pracownik podlega tu równocześnie kierownikowi funkcjonalnemu i kierownikowi programu (zespołu). Jest to struktura, w której podział wg wyboru jest nałożony na układ funkcjonalny.
-Duża koordynacja
-Elastyczność
-Oszczędność (unikanie dublowania prac)
-Trudne wdrożenie
-Możliwość konfliktu
-Niejasny zakres kompetencji i odpowiedzialności
Wykonywanie zakupów jest podzielone wg kryterium ich rodzaju (surowiec, części mechaniczne, elektronika). Na podział ten nakłada się drugie kryterium produktu. W strukturze pojawia się osoba odpowiedzialna za produkt. Osoba odpowiedzialna za pierwsze kryterium ma za zadanie dostosować środki, określić wielkość zamówień i liczbę dostawców. Osoba odpowiedzialna za drugie kryterium odpowiada za produkt, określa jego cenę, jakość i termin dostawy.
Dylemat organizacyjny to pytanie w jaki sposób kontrolować i kierować pracownikami dostarczając zarówno motywacji i zapewniając satysfakcję z wykonywanej pracy.
Elementy niezbędne przy projektowaniu struktury organizacyjnej:
1.określenie celów przy określeniu strategii i podziału pracy
2.podział pracy ze względu na funkcje, produkty, lokalizacje i charakter pracy
3.centralizacja bądź decentralizacja w zależności od zadań lub rynku
4.zakres kontroli szeroki lub wąski
5.drabina organizacyjna to liczba poziomów organizacji
Wyróżnia się dwa typy organizacji:
-mechanistyczna to sztywna i biurokratyczna forma projektu, która może być stosowana w stabilnym otoczeniu
-organiczna to płynny i elastyczny projekt najlepszy w niestabilnym i nieprzewidywalnym otoczeniem
Patofizjologia
Podwzgórze: uwalnia hormony z przysadki mózgowej.
Z przysadki mózgowej uwalniane są hormony tropowe:
- przedni płat: GH, ACTH, TSH, LH, FSH,
GUZY PRZYSADKI:
- w 90% przypadków rozpoznanie guza przysadki mozna ustalić w oparciu o typowy obraz kliniczny i wyniki badań hormonalnych.
- u pacjentów z guzem przysadki stwierdza się najczęściej:
Prolactinoma 32%
Acromegalia 25%
Choroba Cushinga 24%
Guzy hormonalnie nieczynne 7%
PROLAKTYNA:
TRH - zwiększa wydzielanie
DOPAMINA - hamuje wydzielanie
Duże stężenie PRL hamuje wydzielanie GnRH - nie dopuszcza do jajeczkowania
PROLACTINOMA: najczęstszy guz przysadki
- OBJAWY: nieregularna miesiączka, brak miesiączki, niepłodność, często mlekotok, otyłość, PMS u kobiet, u mężczyzn zmniejszenie libido i impotencja
- niekorzystny wpływ na kości (hipogonadyzm)
- gdy duże gruczolaki - objawy: wzrost ciśnienia śródczaszkowego
- rozpoznanie pewne, gdy stężenie prolaktyny w surowicy > 200 mg/ml
- norma do 20 mg/ml u kobiet i do 15 mg/ml u mężczyzn
- przy mniejszym wzroście - prolactinoma, niedoczynność tarczycy, stres, niewydolność nerek, leki
AKROMEGALIA: Nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu u dorosłych.
OBJAWY: bóle glowy, zaburzenia widzenia, prognatyzm, przerost chrząstki nosa, wzrost tkanek głównych obwodowych części szkieletu, wydatne fałdy nosowo - wargowe, zmiany skórne, osteoartopatia, powiększenie narządów miąższowych, nadciśnienie, cukrzyca,
NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYSADKI:
- niedobór jednego lub kilku hormonów wzrostu
- przyczyny: poporodowa martwica przysadki (zespół Sheehana), nieczynne hormonalnie guzy przysadki, guzy okolicy podwzgórzowo - przysadkowej, urazy, autoagresja.
KARŁOWATOŚĆ PRZYSADKOWA:
PRZYCZYNY: idiopatyczna, uwarunkowana genetycznie, guz, naświetlanie czaszki, karłowatość LArona
- Spadek lub brak hormonu wzrostu i niedobór gonadotropin.
OBJAWY: niski wzrost, niedorozwój płciowy, rozwój umysłowy prawidłowy, gromadzenie tkanki tłuszczowej w nadbrzuszu, okrągłe policzki, cofnięty podbródek, krótki nos.
MOCZÓWKA PROSTA: diabetes insipidus
- Jest to stan chorobowy, będący następstwem niedoboru wazopresyny (hormon antydiuretyczny, adiuretyna, ADH)
- PODZIAŁ ETIOLOGICZNY: objawowe: (guzy okolicy podwzórzowo - przysadkowej, urazy, choroby z zapaleniem mózgu i opon), samoistne: (przypadki o nieustalonej etiologii), rzadko uwarunkowane genetycznie.
- OBJAWY: poliuria (3 - 25 l. / dobę - mocz o małej gęstości względnej poniżej 1,003 g/ml), polidypsja, odwodnienie, zapaść.
- RÓŻNICOWANIE: nerwica pragnieniowa, moczówka prosta nerkowa, cukrzyca.
- wazopresyna produkowana jest w jądrach nadwzrokowych i przykomorowych podwzgórza, wiąże się z receptorem V2 w cewkach zbiorczych, co sprawia, że cewka staje się przepuszczalna dla wody.
TARCZYCA:
Odjodowanie T4 do T3 i rT3 zachodzi w wątrobie, nerkach, mózgu, przysadce przy udziale dejodynazy.
typ I 5' wątroba, nerki, mięśnie
typ II 5' mózg (wzrasta przy spadku krążącej tyroksyny)
typ III 5' łożysko, mózg (T3 i T4 w rT3)
NOŚNIKI BIAŁKOWE:
TBG - globulina wiążąca tyroksynę
TT - transtyretyna dawniej TBPA czyli praalbumina wiążąca tyroksynę
DZIAŁANIE HORMONÓW TARCZYCY:
- przemiany energetyczne i produkcja ciepła
- rozwój i dojrzewanie układu kostnego
- prawidłowy rozwój i czynność mózgu oraz obwodowego układu nerwowego
- gospodarka wapniowo - fosforanowa
- metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów
- bilans wody
- regulacja siły mięśniowej
- pobudzanie filtracji kłębuszkowej
- wzmaganie działania katecholamin
- niedoczynność
- wole obojętne
- nadczynność ( wole guzkowe nadczynne, Choroba G - B )
WOLE OBOJĘTNE:
- powiększenie tarczycy, które nie jest spowodowane ropnym procesem zapalnym lub zmianami nowotworowymi, przebiegające z eutyreozą
PATOGENEZA:
- przewlekły niedobór jodu w diecie ( wzrost wydzielania TSH )
- defekty enzymatyczne w tarczycy ( pobudzenie )
- związki wolotwórcze - niedobór hormonów tarczycy - wzrost - rozwój wola tarczycy
- stres fizjologiczny
- zapalenie tarzcycy - limfocytarne i typu Hashimoto
- leki
- nadmiar jodu
- zanieczyszczenia przemyslowe
OBJAWY NADCZYNNOŚCI TARCZYCY:
W warunkach ambulatoryjnych większość pacjentów skarży się na jedną dolegliwość. Dokładniejszy wywiad ujawnia jednak szeroki zakres skard:
OBJAWY PODMIOTOWE:
- zła tolerancja ciepła
- chudnięcie mimo wzmożonego łaknienia
- nudności
- częste oddawanie stolca
- brak miesiączki (zaburzenia), spadek libido
- uczucie dyskomfortu w oczodołach
- ból głowy
- zaburzenia psychiczne (np. niepokój), nerwowość, zaburzenia koncentracji, drażliwość
- drżenia kończyn, osłabienie mięśni
- napadowe bicie serca
OBJAWY PRZEDMIOTOWE:
- powiększenie obwadu szyi, wyczuwalne powiększenie tarczycy
- zwiększenie amplitudy ciśnienia tętniczego
- migotanie przedsionków, akcentacja pierwszego tonu nad sercem, tachycardia
- ciepła, wilgotna skóra
- wytrzeszcz gałek ocznych
- rozszczepianie paznokci (onycholisis)
- wole
- obrzęk przedgoleniowy
- niepokój ruchowy
BADANIE LABORATORYJNE:
- podwyższony poziom wolnych hormonów czasem tylko fT3
- bardzo niskie TSH, nie podwyższa się po podaniu TRH
PRZYCZYNY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYC:
WRODZONE:
- aplazja lub hipoplazja tarczycy
- wrodzone defekty metaboliczne syntezy hormonów tarczycy
NABYTE:
- najczęstsza: w przebiegu procesu autoimmunologicznego (podwyższenie miana przeciwciał antymikrosomalnych i przeciwtyreoglobulinie
- uszkodzenie przysadki mózgowej z wtórną hipotyreozą - guz przysadki, napromieniowanie czaszki
- zniszczenie gruczołu tarczowego w wyniku: podania jodu radioaktywnego, zabiegu chirurgicznego, radioterapii okolicy szyjnej
- leczenie solami litu w psychozie maniakalno - depresyjnej może doprowadzić do ujawnienia się subklinicznej niedoczynności tarczycy, tyreostatyki.
- głęboki niedobór jodu w diecie
- przyrost masy ciała (mimo zmniejszonego łaknienia)
- uczucie zmęczenia
- zła tolerancja zimna
- zaparcia
- u kobiet zaburzenia cyklu miesiączkowego
- spowolnienie ruchowe i psychiczne
- obrzęk okolooczodołowy
- wzrost ciśnienia rozkurczowego
- chłodna, sucha skóra
- przedłużenie czasu trwania odruchów mięśniowych
- tachycardia
- wlosy suche i łamliwe
- paznokcie kruche i bruzdkowane
- płyn w worku osierdziowym
- brzuch duży rozlany (płyn w jamie otrzewnej)
KORA NADNERCZY:
- WARSTWA KŁĘBKOWA: mineralokortykosteroidy (aldosteron, dezoksykortykosteron - DOC)
- WARSTWA PASMOWATA: glikokortykosteroidy (kortyzol, kortyzon, kortykosteron)
- WARSTWA SIATKOWATA: androgeny (dehydroepiandrosteron DHEA, androstendion, 11-beta-hydroksyandrostendion i niewielkie ilości testosteronu oraz niewielkie ilości żeńskich hormonów płciowych
CHOROBA ADDISONA (cisawica): Zanik kory nadnerczy spowodowany procesami autoimmunologicznymi (75%) lub zniszczeniem przez proces zapalny, gruźlica, nowotwór i jego przerzuty, grzybica, u chorych na AIDS w wyniku zakażeń.
OKRESY CHOROBY:
1. Bezobjawowa niewydolność kory nadnerczy
2. Klinicznie jawne niewydolności (gdy zniszczeniu ulegnie 90 % kory nadnerczy)
3. Przełom nadnerczowy
4. Śpiączka nadnerczowa.
OBJAWY:
- bardzo znaczna i nagle występująca męczliwość
- przebarwienie skóry i błon śluzowych
- utrata masy ciała i odwodnienie
- niskie ciśnienie tętnicze krwi
- często dolegliwości ze strony jamy brzusznej: nudności, wymioty, bóle brzucha, utrata owłosienia wtórnego u kobiet spowodowana niedoborem androgenów.
PRZEŁOM ADDISONOWY:
to co powyżej oraz dodatkowo:
- odwodnienie, spadek ciśnienia, wstrząs, skąpomocz
- rzekome zapalenie otrzewnej
- hipoglikemia, kwasica metaboliczna
- obniżona temperatura ciała w pierwszym okresie, później gorączka związana z odwodnieniem
- majaczenie, śpiączka
CHOROBA CUSHINGA:
- Gdy pierwotna przyczyna zaburzeń zlokalizowana jest w podwzórzu lub przysadce
OBRAZ KLINICZNY:
- wynika z nadmiernego dzialania na tkanki i narządy steroidów
- twarz w kształcie księzyca w pełni, bawoli kark, duzy brzuch, szczupłe kończyny, oslabienie siły mięśniowej, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia cyklu miesiączkowego, zanik popędu plciowego, depresja, euforia, zmniejszona tolerancja glukozy bądż cukrzyca.
felek-natala