Notatki Ewy Nalewajko
Studentki Wydziału Lekarsko-Dentystycznego
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
Łódź 2004/2005
ĆWICZENIE 1
TEMAT : Udział lekarza stomatologa w edukacji prozdrowotnej.
WHO – 1946 r. ZDROWIE – jest pełnią fizycznego, psychicznego i społecznego
dobrostanu człowieka a nie tylko brakiem choroby
lub kalectwa. Tak scharakteryzowane zdrowie jest
kontinium cech pozytywnych i negatywnych.
Europejskie biuro WHO – 1984 r.
„ Zdrowie to wartość dzięki, której jednostka lub grupa z jednej strony może
realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji z drugiej strony zmieniać
się lub radzić sobie ze środowiskiem”.
„ Zdrowie jest warunkiem umożliwiającym człowiekowi odpowiednią jakość
życia i czerpanie z niego satysfakcji”.
Zdrowie uznaje się za cel, wartość a nie za stan. Wartość tę można zdobywać
i doskonalić. Człowiek ma prawo do zdrowia i jego promowania.
Zdrowie pozytywne – związane z pełnia cieszenia się zdrowiem i realizacją życia.
Zdrowie negatywne – związane z chorobowością, urazami, wypadkami „
Mandala zdrowia” Sfera nauk społecznych
Sfera nauk przyrodniczych
Determinanty zdrowia wg. WHO
1. Utrzymanie kondycji psychicznej stosowanej do wieku i płci.
2. Możliwość pełnego korzystania z praw i swobód obywatelskich.
3. Uzyskanie odpowiedniego wykształcenia, zatrudnienia, odpowiednich warunków pracy.
4. Posiadanie dobrych warunków mieszkaniowych.
5. Możliwość odpowiedniego zaopatrzenia w żywność i realizacja odpowiedniego sposobu
wyżywienia.
6. Posiadanie poczucia bezpieczeństwa.
7. Posiadanie możliwości oszczędzania.
8. Możliwość komunikacji i łączności z innymi ludźmi, miłości, przyjaźni.
9. Możliwości regeneracji sił, wypoczynku i rozrywki.
10. Dostępność do odpowiedniej odzieży.
Determinanty zdrowia
( poziom środowiska )
- czynniki polityczne ( wojna, totalitaryzm )
- ekonomiczne
- warunki mieszkaniowe
- dostęp do oświaty
- dostęp do żywności i wody
- odtwarzalność zasobów
- równowaga systemu ekologicznego
- równość społeczna
PROMOCJA ZDROWIA ( WHO – 1993 r. )
To działanie społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym i zbiorowym, których
celem jest podniesienie świadomości zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie zdrowego
stylu życia i tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu.
Wyróżnia się 4 poziomy promocji zdrowia :
1. poziom środowiskowy – środowisko pracy i życia ( „Zdrowe miasto”, „Zdrowy dom” )
2. poziom społeczny – oddziaływanie na struktury społeczne promowane prozdrowotnych
zachowań społecznych ( np. działania antynałogowe )
3. poziom organizacyjny – instytucja jako ośrodek promujący zdrowy styl życia
( zdrowy szkoła, zdrowy szpital )
4. poziom indywidualny
ZASADY I STRATEGIA PROMOCJI ZDROWIA
Promocja zdrowia
* skupia się na wszystkich grupach populacyjnych a nie tylko ludności
zagrożonej określoną chorobą.
* oddziałuje na uwarunkowania i podstawowe czynniki zwiększające potencjał
zdrowotny.
* łączy różne, ale uzupełniające się metody skierowane przeciwko zagrożeniu
zdrowia w tym: komunikowanie się, edukację, legislację, zmiany organizacyjne itp.
* jest społecznym i politycznym przedsięwzięciem a nie tylko sprawą służb
medycznych
* wspomaga mechanizmy aktywnego uczestnictwa jednostki i społeczności
w podejmowaniu działań na rzecz doskonalenia zdrowia
CELE PROMOCJI ZDROWIA
1. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności ( kobiety 80 r. ż.,
mężczyźni 69 r.ż.; choroby ukł. krążenia, nowotwory, wypadki i urazy, zatrucia )
2. Redukcja czynników ryzyka
3. Zmniejszenie absencji chorobowej
4. Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej
5. Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie
6. Lepsze standardy organizacyjne
MODELE EDUKACJI ZDROWOTNEJ W PROMOCJI ZDROWIA
1. Model edukacji przyjmujący za swój główny cel zapobieganie określonym
jednostkom chorobowym. Działania skierowane na grupy czynników ryzyka
związanych z poszczególnymi jednostkami chorobowymi.
2. Model zorientowany na zdrowie rozumiane w ujęciu holistycznym –
biopsychospołecznym.
Główny akcent położony nie na chorobę i czynniki ryzyka, ale na ludzi i miejsca, które
Powinny stać się przedmiotem oddziaływania edukacyjnego.
ĆWICZENIE 2
TEMAT : Stan zdrowotny uzębienia polskiego społeczeństwa – skuteczność systemu.
dmft – wskaźnik ustanowiony dla próchnicy, usuniętych zębów, wypełnionych
( stands for „ decayed, missing and filled teeth” )
PODSTAWOWE WSKAŹNIKI ILOSCIOWE STOSOWANE DO POMIARU STANU
ZDROWOTNEGO JAMY USTNEJ :
PUWZ, puwz - liczba zębów stałych/ mlecznych dotkniętych próchnicą, wypełnionych
i usuniętych z powodu próchnicy
PUWP, pup - liczba powierzchni zębów dotkniętych próchnicą i jej skutkami
W/P+W - wskaźnik intensywności leczenia / stosunek zębów wyleczonych do
wymagających leczenia
P/Pw - wskaźnik próchnicy wtórnej
PI - wskaźnik przyzębia
CI - wskaźnik kamienia nazębnego
CPITN - zagregowany wskaźnik potrzeb leczniczych przyzębia
DAI - wskaźnik estetyczny
W/P+U - wskaźnik efektywności leczenia (do oceny pracy indywidualnego stomatologa)
DYNAMIKĘ PRÓCHNICY OCENIA
P – to średnia liczba zębów objętych próchnicą czynną lub wtórną
U – to średnia liczba zębów usuniętych
W- to średnia liczba zębów wypełnionych
PUW = P + U + W
Przedziały wiekowe, w których wykonuje się badania epidemiologiczne:
* 6 lat
* 12 lat – najważniejszy, symptomatyczny dla całej populacji (praktycznie stałe
uzębienie)
* 18 lat
* 35 – 44 lata
* 65 – 74 lata
Intensywność próchnicy zębów mierzona średnią liczbą zębów dotkniętych próchnicą
i/lub jej skutkami puw + PUW wśród 5 – 7 letnich dzieci
Irlandia 0,9
Włochy 1,4
Francja 1,7
Polska 5,4
Łotwa 5,8
Czechy
Słowacja
Rumunia
12 letnie dzieci
Holandia 0,9
Irlandia 1,4
Polska 4,4
Łotwa 7,7
Wskaźnik PUW jest najniższy w krajach rozwiniętych < wysoko rozwiniętych.
* kraje rozwinięte
* kraje rozwijające się (np. Afryka)
* kraje wzbudzone – Polska
W Japonii spożycie cukru od 0,5 kg na osobę na rok – wzrosło do 20 kg – PUW wzrosło,
ale nie tak drastycznie.
SKUTECZNOŚĆ ( definicja ) = stopień osiągalności celu ( zdrowotnego )
CELE ZDROWOTNE ( WHO – 2000 rok )
1. 50% 6 – letnich dzieci wolnych od próchnicy
2. Wartość wskaźnika PUW nie większa niż 3 w grupie 12 – letnich uczniów
3. 85% 18 – latków winno posiadać własne pełne uzębienie
4. Redukcja o 50% bezzębia w grupie 35 – 44 lata ( podstawa 1982 r. )
5. Redukcja o 25% bezzębia w grupie 65 – 74 lata ( kontakt zwarciowy 20 zębów )
Wdrożenie ogólnokrajowego epidemiologicznego monitoringu stanu zdrowotnego
i jego uwarunkowań.
Skuteczność opieki stomatologicznej w Polsce – 6 letnie dzieci 24,1%
kraje skandynawskie – 6 letnie dzieci 140%
w Polsce – 12 letnie dzieci 47%
kraje skandynawskie – 12 letnie dzieci 180%
w Polsce – 18 latki 72%
kraje skandynawskie – 18 latki 140%
w Polsce – 65 – 74 latki zachowane funkcje żucia
70,1%
Kraje skandynawskie – 65 – 74 latki zachowane funkcje żucia
96%
Monitoring 100% w Polsce
100% w krajach skandynawskich
Wskaźnik leczenia próchnicy ( W/P+W )
* duże miasto - 0,37
* małe miasto - 0,27
* wieś - 0,12
W krajach rozwiniętych wartość wskaźnika leczenia w przybliżeniu wynosi ok. 0,80.
Zawód i wykształcenie matki i ojca spektakularnie wpływa na stan uzębienia dziecka.
Stan zdrowia jamy ustnej zależy od :
* stylu życia – 35% (wzorce zachowań)
* uwarunkowania środowiskowe – 35% (społeczne, polityczne, ekonomiczne, naturalne)
* uwarunkowania osobnicze – 15%
* system opieki zdrowotnej – 15%
Pasty dla dzieci :
250 ppm ( pars per milion ) F – dla dzieci od 3 do 6 roku życia
500 – 1000 ppm F – dzieci powyżej 6 roku życia
W wodzie znajduje się od 0,5 – 1 ppm F
Fluorkowanie egzogenne – tabletki, płukanki, pasty
Fluorkowanie endogenne – woda fluorkowana, piec...
MMikulicz