De virtute militari.Zarys etyki wojskowej.pdf

Żołnierzom

Trzeciej

Rzplitej

poświęcam

J.M. Bocheński, O.P.

DE VIRTUTE MILITARI

ZARYS ETYKI WOJSKOWEJ

o.o. 1993

PRINTED IN POLAND

Wydawnictwo Philed sp. z

o.o.

druk: Oficyna Wydawnicza

„Dajwór" Kraków

1993

WSTĘP Pojęcie

etyki wojskowej.

1. Etyka jest normatywną nauką o

postępowaniu ludzkim Jest nauką, to jest

systematycznym badaniem pewnego wycinka rze-

czywistości; jest nauką normatywną, bo nie tylko

opisuje swój przedmiot, ale wskazuje jakim on być

powinien; jest wreszcie nauką o postępowaniu

ludzkim, to jest omawia ten zespól czynów, które

wynikają świadomie z wolnej woli człowieka.

2. Jako nauka normatywna etyka bada przede

wszystkim jaki jest cel ogólny ludzkiego postępowania

i jaki być powinien; następnie rozważa psychologiczną

strukturę czynu, który do tego celu ma prowadzić i

analizuje pojęcie normy etycznej, według której czyn

ma się spełniać. Ponieważ jednak w postępowaniu

ludzkim chodzi nie tylko o to, aby chcieć, ale także aby

rzeczywiście wykonać dane czyny, podstawowym

zadaniem etyki jest teoria charakteru i moralnej kultur,

człowieka; gdy mamy do czynienia z etyką opartą na

Objawieniu chrześcijańskim dochodzi jeszcze nauka o

łasce czyli nadprzyrodzonej pomocy, jakiej Bóg udziela

do etycznie sprawnego czynu.

3. Każda należycie rozbudowana etyka

składa się zawsze z dwóch działów: w

pierwszym mowa jest o wspomnianych pięciu

grupach zagadnień, ze stanowiska raczej

teoretycznego i ogólnego. W drugim

przechodzi się do bardziej szczegółowej i

bardziej praktycznej analizy poszczególnych

cech charakteru. Tymi cechami są tak zwane

sprawności, stale dyspozycję skłaniające do

łatwego i energicznego działania w myśl

normy (o ile są dodatnie) albo wbrew niej

(gdy są ujemne). Etyka kreśli w tym dziale teorie

dodatnich sprawności, uczy ich szkolenia itd. a także

omawia poszczególne normy specjalne związane z

każdą sprawnością.

to wiec tylko etyka żołnierzy służby stałej 1 . Ponieważ

jednak warunki nowoczesnej wojny wymagają, by

udział w niej brali

4. Wszystko to dotyczy każdego człowieka. Nie

ma ani jednej spośród sprawności i norm omawianych

przez etykę, która by nie powinna być wychowana

względnie zachowana przez każdego człowieka. Nie

może być też mowy o różnych etykach w tym zna-

czeniu, by np. jednego człowieka obowiązywały takie

normy, a innego nie, albo by pewne cechy charakteru

były pożyteczne dla jednego, a szkodliwe dla

drugiego. Każdy człowiek powinien posiadać pełny

ludzki i chrześcijański charakter. Pod tym kątem

widzenia nie może wiec istnieć żadna specjalna etyka

nauczycielska, kupiecka ani wojskowa.

5. Ale ludzie żyją w różnych okolicznościach,

mają różne konkretne obowiązki do spełnienia i

spotykają się z różnymi trudnościami. Wskutek tego

zdarza się często, że jeden człowiek musi znacznie

lepiej znać normy dotyczące jednej dziedziny,

podczas gdy drugi powinien lepiej orientować się w

innej. Równocześnie ten, czyje obowiązki wymagają

częstszego stosowania pewnych sprawności, a

zwłaszcza wykonywania w pewnej dziedzinie czynów

o wyższym napięciu, powinien posiąść także

odpowiednio wyrobiony specyficzny charakter. Tak

jest np. ze sprawnością męstwa, która jest wprawdzie

integralną cechą. każdego należycie wychowanego

charakteru, ale przecież występować musi ze

szczególną siłą w psychice tych, którzy z powołania

narażeni są na większe niebezpieczeństwa.

Wskutek tego, mimo zasadniczej jedności etyki

możemy mówić o etykach specjalnych. Tego rodzaju

etyki specjalne zakładają etykę ogólną i rozwijają

szerzej zasady dotyczące pewnych dziedzin

zakresów. Istnieć więc może etyka handlowa,

naukowa, etyka stanu duchownego, etyka polityczna -

a więc także etyka wojskowa.

6. Etyka wojskowa jest etyką specjalną ludzi,

którzy na stałe poświęcają się przygotowaniu i

prowadzeniu wojny. W ścisłym słowa znaczeniu jest

wszyscy mężczyźni zdolni do noszenia broni i ponieważ

przygotowanie do tej służby wymaga długiego okresu

wychowawczego, etyka wojskowa obowiązuje nie tylko

żołnierzy służby stałej, ale wszystkich mężczyzn w

ogóle. Innymi słowy można to samo wyrazić mówiąc, że

zawód wojskowy powinien być ubocznym zawodem

każdego mężczyzny. Tak jest przynajmniej w krajach,

które z racji geopolitycznego położenia są narażone na

częste wojny -jak np. w Polsce.

W tych krajach etyka wojskowa posiada więc

szerszy zasięg niż jakakolwiek inna: jej zasady

obowiązują wszystkich mężczyzn. Nadaje to etyce

wojskowej szczególnie wielkie znaczenie i wyróżniają

spośród innych etyk specjalnych.

wybitnie różnego od innych, typu, który przetwarza

człowieka do głębi, nadając mu niezatarte cechy.

Jedna tylko etyka stanu duchownego równa się z nią

pod tym względem.

8. Wreszcie etyka wojskowa znajduje się w

szczególnie trudnym położeniu teoretycznym. Sama

moralna dopuszczalność większości innych zawodów

nie podlega dyskusji: wszyscy zgadzają się na ogół, że

wolno być urzędnikiem państwowym, nauczycielem

czy rolnikiem. Natomiast racja etyczna wojny stoi dla

wielu pod znakiem zapytania - a z nią dopuszczalność

istnienia wojska i tworzenia charakteru wojskowego.

Etyka wojskowa musi więc przede wszystkim

uzasadnić swoją podstawę, mianowicie

dopuszczalność i obowiązek wojny, określić warunki,

w których wolno i należy ją toczyć. Dopiero po tym

wstępie można przystąpić do omawiania właściwych

zagadnień teorii wojskowego charakteru - gdyż ten

charakter tworzy się na to tylko, aby móc sprawnie

działać na wojnie.

7. Istnieje jeszcze inna cecha, którą etyka

wojskowa różni się od wielu innych. Udział w wojnie

wymaga mianowicie od żołnierza zespołu sprawności,

które bądź nie są wcale potrzebne innym, bądź

występować muszą w psychice bojowej z bez

porównania większą silą niż u cywilnych. Wskutek tego

etyka wojskowa należy do tzw. „wielkich etyk"

specjalnych. Żąda wytworzenia typu charakteru bardzo

1 Tzn.: żołnierzy

"zawodowych". 6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: