IV. Instytucje wczesnej profilaktyki i wczesnej interwencji współpracujące z rodziną

1.   Centrum Pomocy Dziecku i Rodzinie (Pogotowie Opiekuńcze, Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy, Poradnie Psychologiczne i Pedagogiczne, Centrum Interwencji Kryzysowej)

a) Pogotowie opiekuńcze

Pogotowie opiekuńcze to instytucja zajmująca się wychowaniem i opieką młodzieży. Trafiają do niej dzieci znajdowane na ulicy, uciekające z domów lub innych placówek wychowawczo-opiekuńczych, niepełnoletnie ofiary przemocy domowej lub małoletni przestępcy, przebywając w tej placówce w czasie trwania procesu sądowego, formalnie maksymalnym okresem jest 6 miesięcy.

Głównym celem Pogotowia Opiekuńczego jest pomoc dzieciom i młodzieży (która nie ukończyła 18 roku życia) znajdującej się w trudnej sytuacji oraz wymagających zapewnienia opieki całodobowej. Celem działania pogotowia opiekuńczego jest: powrót dziecka do własnej rodziny, umieszczenie go w placówce zastępującej rodzinę (np. Dom Dziecka lub podobnej), czy też w innej, odpowiedniej placówce (socjalizacyjnej, resocjalizacyjnej).

Zasadniczym zadaniem pogotowia opiekuńczego jest zakwalifikowanie dziecka do odpowiedniej placówki opiekuńczo-wychowawczej lub do rodziny zastępczej oraz doprowadzenie dziecka w czasie jego pobytu do normy w zakresie wychowania. O przyjęciu dziecka do pogotowia opiekuńczego decyduje orzeczenie sądowe( sąd wydaje takie orzeczenie w przypadkach nagłych, wymagających natychmiastowego zapewnienia dziecku opieki całkowitej), wniosków dyrektorów szkół, inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu ustalenia najkorzystniejszego dla nich środowisko wychowawczego, a także na prośbę rodziców dziecko może być przyjęte do takiej placówki, lecz ta powinna być poparta decyzją organu administracji oświatowej.

Charakterystyczne dla tego typu instytucji są liczne naruszenia prawa przez wychowanków. Trafia tam często młodzież agresywna i najczęściej zdegenerowana. Przykładem może być PO w Nowym Sączu, gdzie dwoje nastolatków wyskoczyło z 2 piętra kamienicy. Dziewczyna złamała kręgosłup, a chłopak obie nogi.[1]

W przypadku niepomyślnych warunków wychowawczych w rodzinie np. alkoholizm, trudności zdrowotne, bieda i ubóstwo, bezrobocie czy też uzależnienia należy dążyć do resocjalizacji środowiska rodzinnego. Mówi się o tzw. rewaloryzacji środowiska rodzinnego, które prowadzi do stwarzania dzieciom rodziny zastępczej lub opiekuńczej, umieszczenie dziecka w domu dziecka czy pogotowiu opiekuńczym.

Zadania pogotowia opiekuńczego

·         zapewnienie doraźnej i okresowej opieki dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź wymagającym odizolowania od dotychczasowego środowiska

·         organizowanie odpowiedniej działalności kompensacyjno-terapeutycznej i resocjalizacyjnej

·         zapewnienie każdemu dziecku warunków do wypełnienia obowiązku szkolnego, aby w miarę możliwości mogło kontynuować naukę w szkole

·         opracowanie diagnozy pedagogicznej i lekarskiej oraz wskazań wychowawczych i dydaktycznych

·         kwalifikowanie dzieci do rodzin zastępczych i adopcyjnych oraz kwalifikowanie dzieci do odpowiednich placówek wychowawczo-opiekuńczych.

Pogotowie opiekuńcze jest miejscem gdzie dziecko nie powinno przebywać dłużej niż 3 miesiące.

Struktura organizacyjna

W pogotowiu znajduje się zespół diagnostyczny, który składa się z : pedagogów, psychologów, lekarzy, wychowawców oraz referenta ds. kwalifikacji oraz pracownika socjalnego. Funkcją tego zespołu jest kwalifikowanie dziecka do umieszczenia w :

·         domach dziecka

·         rodzinach zastępczych

·         państwowych młodzieżowych ośrodkach wychowawczych

·         specjalnych ośrodkach szkolno- wychowawczych ( dotyczy to dzieci z zaburzeniami

zachowania, deficytami rozwojowymi itp.) Zespół może zdecydować także w sprawie powrotu dziecka do rodziny własnej, o adopcji i przysposobieniu ( w porozumieniu z sądem).

Organizacja życia codziennego

Każde dziecko, które trafia do pogotowia opiekuńczego najpierw przebywa na oddziale izolacyjnym, gdzie poddawane jest zabiegom higienicznym oraz badaniom lekarskim.W wielu placówkach nie istnieją oddziały izolacyjne. Dzieci przyjmowane sa bezpośrednio do grup wychowawczych Z oddziału izolacyjnego dziecko jest kierowane do grupy wychowawczej w internacie. Z tej grupy bezpośrednio uczęszcza na zajęcia szkolne. Jeżeli dziecko ma poniżej 7 lat wtedy trafia do grupy przedszkolnej.Dzieci poniżej 7 lat najczęściej trafiają do Domu Małego Dziecka

Organizacja życia w internacie pogotowia opiekuńczego i podział wychowanków na grupy jest zależne od wieku dzieci ( dzieci starsze powinny być odizolowane od młodszych, ponieważ mają większy bagaż doświadczeń negatywnych, są zaniedbane wychowawczo, dzieci młodsze są niedożywione, opóźnione w nauce, na pobyt w pogotowiu reagują apatią, z kolei dzieci starsze agresją i niezdyscyplinowaniem).

Pogotowie opiekuńcze skupia najczęściej wychowanków wymagających zindywidualizowanych oddziaływań. Każdy z nich ma odrębną, niepowtarzalną biografię i własne w swoisty sposób odczuwane przykre doświadczenia życiowe.

b) Ośrodek Adopcyjno – Opiekuńczy (na podstawie ośrodka w Rzeszowie)

Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Rzeszowie pomaga kobietom oczekującym dziecka, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej.
Wspieramy i pomagamy kobietom, które stoją przed decyzją pozostawienia dziecka i przekazania go do adopcji.

Współpracujemy ze szpitalami i ośrodkami pomocy społecznej w regionie.

Nasze działania to:

·         poradnictwo psychologiczne

·         poradnictwo pedagogiczne

·         poradnictwo prawne

·         pomoc w regulowaniu sytuacji rodzinnej, społecznej i prawnej dziecka i kobiety

·         pomoc w znalezieniu miejsca w domach samotnej matki, szpitalach, ośrodkach dla matek z dziećmi

·         pomoc socjalna (dzięki współpracy z ośrodkami pomocy społecznej)

·  Pomogliśmy wielu kobietom - dziś są szczęśliwymi matkami, bo nie podjęły pochopnej decyzji.

·  Pomogliśmy wielu kobietom - dzieci, których nie mogły wychować znalazły kochających rodziców.

·  Pomogliśmy wielu rodzinom - dzięki świadomej decyzji kobiety mają długo oczekiwane dziecko.

Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Rzeszowie jest specjalistyczną placówką diagnostyczną, konsultacyjną i teraupetyczną.
Naszym zadaniem jest pomóc dzieciom pozbawionym opieki rodzinnej w odnalezieniu nowych rodziców - adopcyjnych lub zastępczych.
Ośrodek pozyskuje i kwalifikuje kandydatów na przyszłych rodziców, udziela pomocy psychologiczno-pedagogicznej, prowadzi spotkania szkoleniowe, oraz wzmacnia kompetencje wychowawcze poprzez trening komunikacji metodą VHT (w komu rodziny).

Rodzina zastępcza jest czasowym przejęciem opieki nad dzieckiem, które nie może być adoptowane.
Dziecko zachowuje prawo do kontaktu z biologicznymi rodzicami i rodzeństwem.
Rodzina wychowuje i opiekuje się dzieckiem do jego usamodzielnienia (lub krócej), często rodziny zastępcze po pewnym czasie adoptują swoich podopiecznych.
Dziecko w rodzinie zastępczej otrzymuje pomoc pieniężna.

Co należy zrobić, aby przyjąć dziecko?

Złożyć w naszym Ośrodku dokumenty:

·         podanie

·         życiorysy

·         wspólną fotografię małżonków

·         skrócony odpis aktu małżeństwa

·         zaświadczenie o dochodach

·  zaświadczenie od lekarza rodzinnego z zaznaczeniem, że nie ma przeciwskazań do sprawowania opieki nad dzieckiem

·  w przypadku powtórnego małżeństwa - sentencję wyroku rozwodowego

·  numery PESEL w celu wykonania przez ośrodek zapytania o karalność

Po złożeniu dokumentów pracownik OAO (pedagog) prowadzi rozmowę w miejscu zamieszkania dotyczącą relacji rodzinnych. Na jej podstawie przygotowywana jest opinia pedagogiczna.
Następnie psycholog OAO przeprowadza badania psychologiczne (również zakończone wydaniem opinii).
Ostateczna decyzja należy do Komisji Kwalifikacyjnej, po której rodzina otrzymuje propozycję przysposobienia dziecka.
Ośrodek przygotowuje do Sądu Rodzinnego kompletną dokumentację potrzebną do przeprowadzenia przysposobienia.
Okres oczekiwania rodziny na dziecko Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy wykorzustuje na zajęcia przygotowawcze, spotkania i konsultacje.

Adopcja czyli przysposobienie
Adopcja jest trwałym stosunkiem rodzinnym i najlepszą formą opieki. Nie wygasa ani z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności ani też w wyniku śmierci dziecka lub przyspasabiających.
Główna funkcja przysposobienia polega na zapewnieniu dziecku pozbawionemu naturalnego środowiska rodzinnego normalnych warunków dla prawidłowego rozwoju. Rodzice adopcyjni zajmują miejsce rodziców biologicznych dziecka i od tej chwili władza rodzicielska należy tylko do nich.

c) Poradnie Psychologiczne i Pedagogiczne (na podstawie poradni w Katowicach)

Nauczyciele

·         Spotkania z nauczycielami na temat różnych form pracy z dzieckiem

·         Warsztaty "Dziecko dyslektyczne w klasie"

·         Pomoc metodyczna

·         Cykliczne spotkania z psychologami i pedagogami szkolnymi

·         Spotkania warsztatowe dla grupy wsparcia logopedów

·         Zajęcia warsztatowe dla nauczycieli przedszkoli na temat
"Higiena i emisja głosu - ćwiczenia praktyczne"

·         Zajęcia dla psychologów przedszkolnych i szkolnych -
"Trening umiejętności wychowawczych"

·         Zajęcia warsztatowe dla nauczycieli klas "0" i pierwszych na temat
"Stymulowanie rozwoju poznawczego dzieci przez zabawę"

Rodzice

·         Poradnictwo wychowawcze

·         Poradnictwo rodzinne

·         Wspomaganie wychowawczej funkcji rodziny

·         Spotkania dla rodziców dzieci biorących udział w zajęciach terapeutycznych

·         Punkt poradnictwa logopedycznego

·         Punkt informacyjny na temat dalszego kształcenia dzieci i młodzieży

Uczniowie

·         Zajęcia terapeutyczne dla dzieci i młodzieży z trudnościami w nauce, w tym dla dzieci dyslektycznych

·         Pomoc w wyborze dalszej drogi kształcenia i zawodu

·         Poradnictwo psychologiczne i pedagogiczne

·         Terapia indywidualna i grupowa

·         Terapia logopedyczna

Przedszkola

·         badania diagnostyczne (psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne, określenie
deficytów, nieprawidłowości rozwojowych, ich przyczyn i możliwości stymulowania) ale
także diagnozę pod kątem wcześniejszego realizowania obowiązku szkolnego.

·         terapię dzieci o zakłóconym rozwoju społeczno-emocjonalnym

·         zajęcia stymulujące dla dzieci z niedoborami rozwojowymi

·         terapię dzieci moczących się

·         terapię logopedyczną dla dzieci o zaburzonej wymowie, w tym dzieci jąkających się

·         dyżury dla nauczycieli i rodziców na terenie przedszkola (wg zgłoszeń) i w poradni -
poradnictwo

·         spotkania z zainteresowanymi nauczycielami na temat różnych form pracy z dzieckiem

·         kwalifikację dzieci do różnych form opieki

·         pomoc metodyczną dla zainteresowanych nauczycieli

Szkoły podstawowe i gimnazja

·         badania diagnostyczne (psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne, badania przyczyn
trudności w nauce, trudności wychowawcze)

·         zajęcia terapeutyczne dla dzieci z trudnościami w nauce, w tym dla dzieci dyslektycznych

·         indywidualną i grupową terapię psychologiczną z włączeniem rodziców

·         zajęcia stymulujące dla dzieci z niedoborami rozwojowymi

·         terapię dzieci moczących się

·         terapię logopedyczną dla dzieci o zaburzonej wymowie, w tym dla dzieci jąkających się

·         dyżury dla nauczycieli i rodziców uczniów na terenie szkoły (wg zgłoszeń) i w poradni

·         kwalifikację dzieci do różnych form kształcenia i opieki

·         spotkania z zainteresowanymi nauczycielami na temat różnych form pracy z dzieckiem

·         pomoc metodyczną dla zainteresowanych nauczycieli

·         poradnictwo wychowawcze, rodzinne

·         treningi integracyjne dla młodzieży

·         treningi dla III klas gimnazjum "Kończę gimnazjum, co dalej ?"

Szkoły ponadgimnazjalne:

·         badania diagnostyczne (psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne, przyczyn trudności w nauce, trudności wychowawczych)

·         badania preferencji i zainteresowań zawodowych młodzieży - doradztwo zawodowe

·         indywidualną i grupową terapię psychologiczną

·         terapię logopedyczną

·         warsztaty dotyczące planowania kariery zawodowej oraz przygotowania do wyboru dalszego
kierunku kształcenia i pracy - ostatnie klasy szkół ponadgimnazjalnych "Autoprezentacja
i poszukiwanie pracy"

·         warsztaty "Przeciw agresji w grupie"

·         warsztaty integracyjne

·         warsztaty ukierunkowane na rozwijanie umiejętności komunikacyjnych i społecznych
"Negocjacje i rozwiązywanie konfliktów"

·         warsztaty uczące jak radzić sobie ze stresem egzaminacyjnym oraz zaznajamiające
z technikami szybkiego uczenia się "Jak zdać egzamin / maturę?"

d) Centrum Interwencji Kryzysowej (na podstawie ośrodka w Szczecinie)

Kryzys

Przez kryzys rozumiemy stan dezorganizacji funkcjonowania osoby lub społeczności wynikający z subiektywnej oceny sytuacji jako zagrażającej i przekraczającej możliwości radzenia sobie.

Interwencja Kryzysowa

Na interwencje kryzysową składają się różne formy pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej, prawnej, które mają na celu przywrócenie równowagi psychicznej po krytycznym wydarzeniu życiowym. Interwencja kryzysowa jako forma pomocy psychologicznej polega na czasowo ograniczonym i skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys kontakcie terapeutycznym. Model interwencji kryzysowej zawiera zapewnienie wsparcia, poczucia bezpieczeństwa i redukcję lęku dzięki opiece w okresie, w którym jest zaburzona jasność myślenia oraz zdolność do podejmowania decyzji i działania. Jeżeli zamiast rozwiązywać kryzys osoba go doświadczająca wycofa się lub zastosuje nieskuteczne sposoby jego przezwyciężania, kryzys przyjmuje postać chroniczną, którą cechuje:

·         nieumiejętność radzenia sobie,

·         bierność,

·         bezradność,

·         brak motywacji do zmian,

·         skłonność do wycofywania się pomimo pozornej współpracy,

·         rezygnacja z odpowiedzialności,

·         pogorszenie relacji społecznych i osobistego dobrostanu.

Na praktykę interwencji kryzysowej składają się najczęściej następujące działania:

·         udzielanie emocjonalnego wsparcia ułatwiającego odreagowanie emocji,

·         konfrontowanie z rzeczywistością i przeciwdziałanie tendencjom do zaprzeczenia i zniekształcenia, aby sformułować najważniejszy w danym momencie problem do rozwiązania,

·         dokonanie oceny dotychczasowych sposobów radzenia sobie pod względem ich charakteru przystosowania,

·         odwołanie się do sprawdzonych strategii radzenia sobie lub ustalenie nowych,

·         stworzenie planu pomocy.

Interwencję kryzysową cechuje:

·         podjęcie pomocy niezwłocznie po wydarzeniu bądź tak szybko, jak to będzie możliwe,

...