Teoria II.txt

(9 KB) Pobierz
Zaczniemy tam gdzie sko�czyli�my, czyli na akordach...

Dla przypomnienia ostatnio poznali�my budow� czterech podstawowych triad (tr�jd�wi�k�w):

Durowy: 1 3 5
Molowy: 1 3b 5 
Zmniejszony: 1 3b 5b
Zwi�kszony: 1 3 5#

Dowiedzieli�my si� te�, �e akordy mo�na budowa� na podstawie skal.

Zajmijmy si� dalszym rozszerzeniem naszych akordow. Dodajmy trzeci� tercj� lub inaczej - "przeskoczmy o jeden d�wi�k dalej" :)

Skala C-dur: C D E F G A B
Akord C-dur: C E G
C-dur po dodaniu trzeciej tercji: C E G B

Jak widzimy, trzecia tercja jest septym�. Akord, kt�ry powsta� nazywa si� CMaj7 (C-dur septymowy). Dodajmy septyme do ka�dego z akord�w budowanych na skali C-dur:

C D E F G A B
-----------------
C E G + B   C-dur + septyma wielka
D F A + C   D-moll+ septyma ma�a
E G B + D   E-moll+ septyma ma�a
F A C + E   F-dur + septyma wielka
G B D + F   G-dur + septyma ma�a
A C E + G   A-moll+ septyma ma�a
B D F + A   Bdim  + septyma ma�a

Kolejno otrzymali�my akordy: CMaj7, Dm7, Em7, FMaj7, G7, Am7, Bm7/-5
Obok akord�w moll-septymowych (Dm7, Em7, Am7) i dur-septymowych (CMaj7, FMaj7) powsta�y nam dwa dziwne akordy: G7 oraz Bm7/-5

Pierwszy z nich to akord G dominant septymowy. Bardzo wa�ny akord budowany na V stopniu skali durowej. Drugi to do�� rzadko u�ywany akord B p�zmniejszony.

Powyci�gali�my nowe akordy ze skali, wi�c wypada je roz�o�yc na interwa�y:

dur-septymowy:      1 3  5  7   (CMaj7)
moll-septymowy:     1 3b 5  7b  (Cm7)
dominant-septymowy: 1 3  5  7b  (C7)
p�zmniejszony:     1 3b 5b 7b  (Cm7/-5)

Mo�emy te� tworzy� akordy nienale��ce do skali:

moll z septyma wielk�: 1 3b 5  7   (CmMaj7)
zmniejszony:           1 3b 5b 7bb (Cdim lub C+)
dur-septymowy ze zwi�kszon� kwint�: 1 3 5# 7 (CMaj7/+5 lub CMaj7#5)
dominant septymowy ze zwiekszona kwint�: 1 3 5# 7b (C7/+5 lub C7#5)

Akordy musz� poczekac... Bo zabieramy si� za podstawy harmonii!


Akordy dopiero u�o�one w progresje (lub kadencje) daj� nam poczucie muzyki, czyli akord w po��czeniu z innymi nabiera wi�kszego znaczenia i przekazu, poniewa� ka�dy akord w utworze oddzia�uje na drugi. Na pocz�tek wprowadzimy dwa tymczasowe poj�cia:

-Akordy "spoczynku"
Akord tego typu mo�e by� postrzegany jako chwilowe odetchni�cie, dotarcie gdzie�, gdzie mo�emy si� zatrzymac. Tak jak podczas d�ugiej podr�y - zaczynamy podr� od stanu spoczynku, wyruszamy, ale raz na jaki� czas musimy si� zatrzyma� w wyniku potrzeb fizjologicznych :) Tak samo w muzyce. Podstawowym akordem spoczynkowym jest akord budowany na I stopniu skali durowej (na prymie), czyli durowy (dur-septymowy). 

-Akordy "ruchu"
To grupa akord�w, kt�re sprawiaj� napi�cie, kt�re musi by� roz�adowane lub inaczej - one chc� porusza� si� do przodu, a� nie zostan� "roz�adowane". Pierwszym podstawowym akordem "ruchu" jest dominant-septymowy (to ten BARDZO wa�ny akord budowany na V stopniu skali durowej). Innym akordem pe�ni�cym podobn� funkcj� jest akord moll-septymowy budowany na II stopniu skali durowej.

Teraz podamy sobie te akordy w tonacji... C-dur oczywi�cie :) 
Akord "spoczynku": CMaj7 (I stopie�)
Akrody "ruchu": Dm7 (II stopie�), G7 (V stopie�)



Progresje, czyli spis kolejno granych akord�w zapisujemy cyframi rzymskimi oznaczaj�c odpowiednio stopnie skali. W ten spos�b progresje �atwo zagra� w r�nych tonacjach. Przyk�adowo V-I  w skali C-dur oznacza akordy G7-CMaj7, ale juz w tonacji G-dur b�d� to D7-GMaj7. Progresja jest jedynie przepisem, wzorem, na kt�ry nale�y na�o�y� jeszcze tonacj�. Czasami przy bardziej skomplikowanych harmoniach u�ywa si� zapisu, w kt�rym dok�adnie uwzgl�dnia si� typ akordu np. II-V-I wiadomo, �e oznacza:
Dm7 - G7 - CMaj7, ale w trudniejszych zapisach u�ywa si� ma�ych liter rzymskich i "typu"akordu, czyli zamiast II-V-I to ii7-V7-IMaj7 itd... Dalej b�dziemy si� pos�ugiwa� zwyk�ymi wielkimi cyframi, ale jakby�cie w przysz�o�ci analizowali trudniejsze utwory, to z pewno�ci� przyda si� drugi system.

Progresja V-I to jeden z najsilniejszych ruch�w akord�w w muzyce. Na przyk�adzie tonacji C-dur zobaczymy dlaczego:

V - I 
G7- CMaj7

G7    (G B D F)
CMaj7 (C E G B)

Widzimy, �e maj� a� dwa wsp�lne d�wi�ki, a podczas przej�cia d�wi�k F z akordu G7 opada jedynie o p� tonu i staje si� d�wi�kiem E akordu CMaj7, jednocze�nie D z G7 przechodzi o ca�y ton do C z CMaj7. Takie ma�e i ciasne przej�cia d�wi�k�w powoduj� efekt p�ynnego przechodzenia jednego akordu w drugi. Ta progresja jest nazywana ma�� kadencj� doskona��. Istniej� r�ne rodzaje kadencji, z kt�rymi warto si� zapozna� i przede wszystkim os�ucha�:

Kadencja wielka doskona�a: IV-V-I
Kadencja ma�� doskona�a: V-I
Kadencja ko�cielna: IV-I
Kadencja niepe�na: IV-V lub I-V  (u�ywana do rozdzielania dw�ch pomys��w muzycznych, "zawiesza" ruch harmoniczny)

Warto po�wiczy� kadencje, poniewa� dzi�ki nim �atwiej rozpracowac utwory ze s�uchu ("gdzie� juz takie akordy s�ysza�em") i pozwala lepiej zapami�ta� akordy gamow�a�ciwe poszczeg�lnych tonacji.


Wprowad�my fachowe nazewnictwo. Jako, �e akordy "spoczynku i ruchu" to by�y poj�cia wprowadzone tylko po to, �eby lepiej kojarzyc dane grupy to zrywamy z tym nazewnictwem i wprowadzamy poj�cia TONIKI, SUBDOMINANTY I DOMINANTY.

TONIKA to to samo co akord spoczynku. Pierwsza i g��wn� TONIK� jest oczywiscie I akord. Opr�cz niego funkcj� TONIKI(TONIKA, SUBDOMINANTA I DOMINANTA to sa tzw. funkcje harmoniczne, czyli po prostu funkcje jakie pe�nia w harmonii utworu) mog� pe�ni� akordy III oraz VI. 

SUBDOMINANTA to akord "ruchu" ale jest to ruch oddalaj�cy od toniki. Podstawow� SUBDOMINANT� jest IV, opr�cz tego t� funkcj� mog� pe�ni� akordy II i VI. 

DOMINANTA to r�wnie� akord "ruchu" w kt�rym jest najwi�ksze napi�cie i - jak ju� wiemy z ma�ej kadencji doskona�ej - ci�gnie w stron� TONIKI (zamiast "ci�gnie" mo�na powiedzie� "rozwi�zuje si�" na TONIKE). Podstawowym akordem dominantowym jest oczywi�cie V St�d sie bierze nazwa akordu budowanego na V stopniu dominant septymowy (wszystko �adnie z siebie wynika) :). Tak jak w przypadku SUBDOMINANTY i TONIKI, DOMINANTA te� ma swoich zamiennik�w sa to akordy III oraz VII. 



Ostatni temat w tej cz�ci: SKALE MODALNE!

Ju� grecy zauwa�yli, �e je�eli rozpocznie si� skal� durow� od innego d�wi�ku ni� prymy to powstaje nowa skala zachowuj�ca te same d�wi�ki a posiadaj�ca inny charakter. Zjawisko to poznali�my przy omawianiu skali molowej, ktora jest budowana na VI stopniu skali durowej. Tego typu skale mo�na zbudowa� na ka�dym stopniu skali durowej i ka�da z nich ma swoj� nazw�. Og�lnie te skale nazywaj� si� skalami modalnymi. Na przyk�adzie skali C-dur wypisz� skale modalne budowane na jej stopniach i ich nazwy:

D�wi�k| Stopie� | Nazwa skali |
-------------------------------
C       I         Jo�ska
D       II        Dorycka
E       III       Frygijska
F       IV        Lidyjska
G       V         Miksolidyjska
A       VI        Eolska
B       VII       Lokrycka

Wypiszmy wszystkie sk�adniki powy�szych skal modalnych. Ka�dy kolejny d�wi�k traktujemy jako prym� nowopowsta�ej skali, czyli w skali D-doryckiej prym� jest D, a nie C !!!


C-jo�ska        C D E F G A B C
D-dorycka       D E F G A B C D
E-frygijska     E F G A B C D E  
F-lidyjska      F G A B C D E F
G-miksolidyjska G A B C D E F G
A-eolska        A B C D E F G A
B-lokrycka      B C D E F G A B

Ka�da skala te� mo�e s�u�y� jako materia� do wyci�gania akord�w. Oczywi�cie b�d� takie same jak w wyj�ciowej skali durowej, ale zmienia si� relacja, bo np. w skali B-lokryckiej akordem I jest Bm7/-5. Pewnie zauwa�yli�cie, �e skala durowa i molowa zosta�y nazwane jo�sk� i eolsk�. Sta�o si� tak poniewa� te� s� traktowane jako skale modalne, a wszystkie skale modalne maj� swoje unikalne nazwy pochodz�ce w wi�kszo�ci o teren�w i plemion greckich. 
Najlepiej opanowac jakie skale na jakich stopniach si� tworzy i jakie zawieraj� d�wi�ki w r�nych tonacjach (masa kucia na pami��, ale warto...)
Bardzo dobrym i praktycznym sposobem na wyci�ganie skal modalnych jest nauczenie si� interwa�owych przepis�w na skale por�wnuj�c je z durow�. 

Skala jo�ka (durowa): 1  2  3  4  5  6  7
Skala dorycka        : 1  2  3b 4  5  6  7b
Skala frygijska      : 1  2b 3b 4  5  6b 7b
Skala lidyjska       : 1  2  3  4# 5  6  7
Skala miksolidyjska  : 1  2  3  4  5  6  7b
Skala eolska         : 1  2  3b 4  5  6b 7b
Skala lokrycka       : 1  2b 3b 4  5b 6b 7b

Praktycznie wykorzystuje si� to tak:
1. Chcemy znale�� skal� G-doryck�.
2. Okre�lamy skale G-dur: G A B C D E F#
3. Patrzymy na wz�r na doryck�
4. Trzeba obni�y� III oraz VII stopie�
5. Po obni�eniu mamy skale G-doryck�: G A Bb C D E F
6. Ostatni etap jest tylko w celach edukacyjnych: mo�na sprawdzi� na jakiej skali durowej powstaje skala G-dorycka. W tym celu sprawdzamy ilo�� znak�w przykluczowych w skali. Widzimy tylko jeden "b". Sprawdzamy na kole i jest to F-dur. Ju� wiemy, �e skala G-dorycka nale�y do F-dur i sk�ada si� z d�wi�k�w G A Bb C D E F


Wykorzystywanie skal modalnych i ich granie b�dzie troche szerzej poruszone w cz�ci praktycznej. Teoretycznie p�ki co tylko tyle na ten temat.


W ramach �wicze� rozpiszcie d�wi�ki akord�w:
FMaj7, GMaj7, Fm7, Dbm7, Fdim7 CmMaj7

skale:
C-doryck�, A-lokryck�, Eb-lidyjsk� oraz do jakich skal durowych nale��. 
Zgłoś jeśli naruszono regulamin