Skanderbeg, właśc. Gjergj Kastrioti Skënderbeu, pol. Jerzy Kastriota (ur. 1405 w Kruji, zm. 17 stycznia 1468 w Lezhy) – albański przywódca, powstaniec i bohater narodowy.
Imperium osmańskie próbowało zmusić lokalnych albańskich władców do płacenia trybutu, a żeby zapewnić ich wierność, zmuszało ich do oddania swoich synów jako zakładników. Tak też stało się z synami Gjona Kastrioty. W 1423 r. Jerzy Kastriota, wraz ze swoimi trzema braćmi, wstąpił do szkoły wojskowej, po czym brał udział w wielu bitwach po stronie imperium otomańskiego. Za swoje militarne sukcesy Jerzy otrzymał tytuł Iskander Bey Arnauti, (alb.: Skënderbeu). Po turecku ten tytuł oznaczał: Lord Aleksander, porównując mistrzostwo wojenne Kastrioty do Aleksandra Wielkiego. Skanderbeg wkrótce zmienił stronę, po której walczył, i powrócił do ojczyzny, gdzie bronił Albanii przed najazdami Turków aż do swojej śmierci.
Skanderbeg został oficerem i prowadził tureckie kampanie wojenne w Azji Mniejszej oraz w Europie, dochodząc w armii sułtańskiej do stopnia generała. Walczył przeciwko Serbom oraz Węgrom, a niektóre źródła wspominają także o jego tajnych układach z Raguzą, Wenecją, królem Władysławem Pogrobowcem i królem Alfonsem V Aragońskim. Sułtan Murad II nadał mu tytuł Vali, czyniąc go gubernatorem niektórych prowincji środkowej Albanii. Skanderbeg był szanowany za granicą, ale zapomniał o swoim kraju. Po śmierci swojego ojca postanowił powrócić do Albanii, aby poprowadzić jej mieszkańców przeciwko tureckim wojskom. Było to zwykłe nieposłuszeństwo 25-letniego Skanderbega, lecz spowodowało, iż do dziś przetrwało w Albanii chrześcijaństwo. Turcy bardzo udanie nawracali Albańczyków na islam, udało się to z ok. 90% społeczeństwa. Ci, którzy wybrali chrześcijaństwo, do dziś pozostają wierni swojej religii.
W 1443 Skanderbeg dostrzegł możliwość rebelii podczas batalii przeciwko Węgrom prowadzonym przez Jana Hunyadyego w okolicach Niszu. Odłączył się wraz z innymi Albańczykami służącymi w armii tureckiej, rozpoczynając albańskie powstanie. Przejął Kruję, własność swojego ojca w środkowej Albanii, i wywiesił nad zamkiem flagę Albanii.
Skanderbeg postanowił zjednoczyć wszystkie albańskie księstwa w miejscowości Lezha (patrz Liga w Lezhy w 1444) i skierować ich siłę przeciwko imperium otomańskiemu. Była to wojna partyzancka toczona w górach, co stanowiło wielką zaletę takiej taktyki wojennej, przy niewielkich możliwościach militarnych nowo powstałego państwa.
Skanderbeg kontynuował opór przeciwko Turkom, którzy dysponowali jedną z silniejszych ówcześnie armii, liczącą ponad 20 000 wojowników. W lipcu 1450 r. armia turecka osiągnęła liczbę 150 000 ludzi prowadzonych przez sułtana Murada II i zaczęła oblegać Kruję. Pozostawiając 1,5-tysięczny garnizon pod dowództwem swojego zaufanego człowieka Vrana Kontiego, Skanderbeg nękał obozy tureckie w okolicach twierdzy w Kruji, atakując również transporty broni i zaopatrzenia. Do września sułtan doszedł do wniosku, że zamek w Kruji nie zostanie przez niego zdobyty i zdecydował wycofać oblężenie i powrócić do Edirny. Jednak w wyniku mroźnej zimy przełomu lat 1450/51 Murad II zmarł w Edirnie. Nowym sułtanem został jego syn Mehmed II.
W ciągu najbliższych pięciu lat Albanii pozwolono na wytchnienie, podczas gdy nowy sułtan wyruszył na wyprawę przeciwko ostatnim wojskom Bizancjum w Europie i w Azji Mniejszej. Do pierwszej potyczki pomiędzy nowym sułtanem a Skanderbegiem doszło w 1455 r. podczas oblężenia Beratu, gdzie zwyciężył ten pierwszy, rozbijając albańskie wojska i pozostawiając na polu bitwy 5000 zabitych, co stanowiło ok. 45% sił albańskich. To była największa klęska wojsk Skanderbega.
W 1457 ok. 70-tysięczna armia turecka zaatakowała Albanię w nadziei na zniszczenie albańskiego oporu raz na zawsze. Armię albańską prowadził Isa beg Evrenoz oraz bratanek Skanderbega Hamza Kastrioti. Siejąca spustoszenie armia Turków otomańskich założyła obóz w miejscowości Ujebardha (pol. biała woda), w połowie drogi pomiędzy Krują i Lezhą. Wtedy, we wrześniu, po miesiącach unikania walki, Skanderbeg zaatakował siłami liczącymi nie więcej niż 15 000 ludzi i zwyciężył.
W 1461 Skanderbeg poprowadził udaną kampanię przeciwko Angevinom oraz ich sojusznikom, którzy chcieli obalić króla Ferdynanda z Neapolu. Po udanej obronie królestwa neapolitańskiego powrócił do Albanii. W 1464 walczył z albańskim renegatem Ballabanem Baderą.
Choć Ballaban Badera został przez Skanderbega pokonany, udało mu się jednak przeprowadzić na swoją stronę wielu albańskich szlachciców i wodzów, wliczając w to Moisiego Arianita Golemiego, przywódcę kawalerii i Vladana Giuricę, szefa kwatermistrzów, a także Muzakę Angelinę, bratanka Skanderbega. Do siebie przekonał jeszcze 18 innych wpływowych wodzów. Jednak gdy przeszli do obozu tureckiego, zostali natychmiast wysłani do Stambułu na tortury. Nie udało się już im powrócić, pomimo licznych starań samego Skanderbega.
W 1466 sułtan Mehmed II osobiście poprowadził armię do Albanii i rozpoczął ponowne oblężenie Kruji. Miasto było bronione przez 4400 ludzi dowodzonych przez księcia Tanusha Thopię. Po kilku miesiącach Mehmed, tak jak jego ojciec, doszedł do wniosku, że nie uda mu się zdobyć miasta i odstąpił od oblężenia. Jednakże pozostawił pewne wojska pod dowództwem Ballabana Paszy, zbudował nawet zamek w środkowej Albanii, który nazwał El-basan. Dziś nazywa się Elbasan.
Po kilku miesiącach, w 1467, Mehmed, sfrustrowany swoimi niepowodzeniami w Albanii, ponownie poprowadził batalię przeciwko zbuntowanej prowincji. Tym razem była to największa armia, jaką kiedykolwiek prowadził. Kruja była oblegana po raz trzeci, tym razem z dużo większą siłą. Kontyngenty wojskowe z Bośni, Serbii, Macedonii i Grecji zmierzały do Albanii w jednym celu: by zmieść z powierzchni ziemi armię Skanderbega. Konflikt nasilał się, a Skanderbeg zapadł na malarię i zmarł 17 stycznia 1468 w Lezhy. W tym samym czasie Lekë Dukagjini pokonał siły otomańskie pod Szkodrą.
Albański opór był kontynuowany po śmierci Skanderbega przez innego wodza, Lekë Dukagjiniego. W 1478 r. powiodło się czwarte oblężenie Kruji, żołnierze zostali pokonani głodem. W rok później padła Szkodra, ostatnia albańska forteca, lecz albański opór pojawiał się jeszcze sporadycznie jeszcze do 1500.
Wielkie sukcesy militarne Skanderbega wywołały zainteresowanie i podziw Państwa Kościelnego, a także Wenecji i Neapolu, zagrożonych ekspansją państwa Turków otomańskich na Morze Adriatyckie. Skanderbeg uzyskiwał od nich pomoc w postaci pieniędzy, żywności, a także czasem ludzi. Jednym z jego najpotężniejszych dostawców był Alfonso V Aragoński, król Aragonii i Neapolu. Zdecydował się on uznać Skanderbega za wasala w 1451 r., a było to zaraz po wielkim zwycięstwie nad Muradem II. Król wspomagał go także finansowo, przysyłał mu zaopatrzenie i wojowników. Skanderbeg, będąc mocno zaangażowany w walki z "niewiernymi" na Półwyspie Bałkańskim, otrzymywał błogosławieństwa od papieży, w tym od Piusa II.
Papież Pius II, wstrząśnięty upadkiem Konstantynopola, próbował zorganizować nową krucjatę przeciwko Turkom, a najlepszym przywódcą pozostawał wówczas Skanderbeg. Kolejni papieże: Mikołaj V i Kalikst III kontynuowali politykę poprzednika. Paweł II trzymał się tej taktyki i nadał Skanderbegowi tytuł Athleta Christi.
25-letni opór Skanderbega zaowocował tym, że Turcy nie byli w stanie nigdy zagrozić Półwyspowi Apenińskiemu. Cel papieży i władców Wenecji i Neapolu został osiągnięty.
Po jego śmierci w 1468 r. w Lezhy żołnierze albańscy opierali się Turkom jeszcze 12 lat. Dopiero w 1480 państwo zostało całkowicie podbite. Gdy Turcy odnaleźli grób Skanderbega w Kościele św. Mikołaja w Lezhy, otworzyli jego grób i zabrali stamtąd kości jako talizmany na szczęście. W tym samym roku Turcy zaatakowali i podbili miasto Otranto.
Sława Skanderbega sięgnęła daleko poza granice Albanii. Wolter doszedł do wniosku, że Bizancjum przetrwałoby, gdyby miało wodza takiego, jakim był Skanderbeg. Liczni poeci i kompozytorzy czerpali inspirację z jego wielkiej militarnej kariery. Francuski XVI-wieczny poeta Ronsard napisał o nim poemat, podobnie zrobił XIX-wieczny amerykański poeta Henry Wadsworth Longfellow. Antonio Vivaldi skomponował operę zatytułowaną Skanderbeg.
Skanderbeg jest dziś bohaterem narodowym Albanii. Istnieje wiele muzeów i pomników postawionych na cześć tego wielkiego bohatera. Najważniejszym jest muzeum Skanderbega w Kruji.
Walka Skanderbega przeciwko Turkom osmańskim stała się dla Albańczyków symbolem jedności narodowej, była czymś, z czym mogli się identyfikować. Później Skanderbeg stał się inspiracją dla zawiązania nowego państwa albańskiego.
W poematach Arbreszów (włoskich Albańczyków) jest on nie tylko obrońcą swojej ojczyzny, ale także obrońcą chrześcijaństwa. Dla Albańczyków w Albanii, wyznających przede wszystkim islam, Skanderbeg stał się symbolem związków kultury albańskiej z Europą.
· Czerwony proporzec czarnego orła – biografia w magazynie Histmag
· (en) Krótka historia Skanderbega
joasia_klaudia