Występowanie
Budowa
Cykl rozwojowy
Epidemiologia
Ixodes ricinus
(kleszcz pastwiskowy)
kręgowce: szyja, uszy, pod pachami, w pachwinach, pod sutkami, w fałdach pośladkowych, na kroczu, na nogach
3 żywicieli (raz w każdym aktywnym stadium rozwojowym),
1-7lat
samiec - brązowy, 2‑2,5mm, ryjek(gnatosoma), rozwinięte brzeżne zęby hipostomu; ciało(idiosoma) pokryte tarczką grzbietową i tarczkami brzusznymi; tarczki oddechowe; 4 pary nóg;samica - tylko tarczka grzbietowa, silnie powiększa ciało przy żerowaniu, 3‑18mm; spłaszczona grbietobrzusznie; gnatosoma długa, ząbki chitynowe;larwa 3 pary odnóży
larwa – ptaki, ssaki, gady; 3-6 dni
nimfa – ssaki, ptaki; 4-7 dni
samica – duże ssaki; 6-14 dni
poza okresami żerowania – w runie leśnym, ściółce, glebie
wiosna, koniec lata i jesień;
wywołują kleszczowe zapalenie mózgu,paraliż kleszczowy (utrudnione oddychanie) – małe dzieci,krymsko-kongijską gorączkę krwotoczną,przenoszą wirusy wywołujące gorączki kleszczowe,bakterie,pierwotniaki
wpija się – wydziela ślinę, tworzy pochewkę cementową, uszkadza naczynia, ssie krew
Argas reflexus
(obrzeżek gołębi, gołębień pstry)
Europa Śr. i Zach.;
aktywny nocą
gołębie, kawki, gawrony, jaskółki, ew. człowiek
larwa gnatosoma, hypostom z 2 rzędami zębów, szczecinki w zgrupowaniach
nimfy i dorosłe owalne, spłaszczone grzbieto‑brzusznie, popielate, fałdki, brodawki, zagłębienia, płytki chitynowe, charakterystyczne fałdki na obwodzie ciała
255 dni do 2 lat;
2-4 stadia nimfalne
drobnoustroje – kleszczowe zapalenie mózgu, gorączki, pałeczki rzekomodurowe
ukłucie – ognisko krwotoczne, swędząca krosta, rumień, powiększenie i ból węzłów chłonnych;masowe ukąszenia: zatrucie – nudności, duszności, ból głowy, niepokój, paraliż kleszczowy
Blatella germanica (prusak, karakon, żółty karaluch)
Ciemne, ciepłe i wilgotne miejsca: domy, mieszkania, piekarnie, sklepy, magazyny
Wszystkożerny, odpadki żeruje nocą charakter zapach towarzyszy masowemu pojawianiu się prusaków(wydz. odwłoka)
Ciało owalne, spłaszczone, żółtobrązowe z ciemnymi pasami na przedtułowiu, samce i samice uskrzydlone, 2 pary: skórzaste, błoniaste
u samca na 9 segm. 2 wyrostki rylcowe
20-30stC, 40 jaj jednorazowo (do 200 w czasie całego zycia) jaja otocz. wydzieliną (kokon) na grzbiecie samicy, przed wykluciem kokony umieszczane w szparach z jaj larwy podobne,ale bez skrzydeł po 6 linien dojrzałość płc.
Zatrucia pokarmowe poch.bakteryjnego, choroby inwazyjne i zakażenia przyranne, niszczenie żywności odchodami-drobnoustroje. Mechaniczny przen cyst pierwotniaków, jaj robaków, pratka gruźlicy, wir zapalenia wątroby, pał. Salmonella, może być ż. pośr. tasiemców i kolcogłowów
Culex pipiens
(komar kłujący)
Afryka, Azja, Am. Pół., Europa,Polska
Ciało brązowożóte, u nasady termitów odwłoka char.jasne pasma, jedna para skrzydeł(wąskie przez.uł.płasko na odwłoku)głaszczki samicy krótsze od kłujki, czułki pokryte włoskami, odnóża z przylgami i pazurkami 3 pary odn.krocznych
Cykl ok. 13 dni optym.20-25st.C, 150-300 jaj sklejonych w łódeczki na wodzie, skrzelodyszne larwy-długi syfon niepodobne do dorosłych, poczwarki->przeobrażenie->dorosłe
Drażniąca szkodliwość śliny-świąd, stany zapalne skóry, samice przenoszą arbowirusy i krętki boreliozy
Glossima palpalis
(mucha tse-tse)
Afryka 15N-30S podmokłe,jeziora, rzeki kłuje o wschodzie słońca preferuje ciemne kolory skóry, inne kręgowce(ptaki, gady, ssaki)
Wieksza od muchy domowej, masywne, szarobrązowe, czarne, kłująco-ssące długa kłujkawysunięta do przodu, 1 para skrzydeł skład się jak nozyce, odwłok z 6 widocznych segm.u samic kończy się chityn.płytką
Jajozyworodna, larwy wykl się w rozszerz jajowodu(macica) co 10 dni(20 w ciągu ż) 1 larwa-nie pob.pokarmu zagrzeb się w ziemi-poczwarka(brązowa, baryłka z 2 wyrostkami) po 5 tyg. Wychodzi p.dorosła
Żywiciel i przenosiciel Tryp.brucei gambiense, śpiączka afrykańska
Musca domestica
(mucha domowa)
Klimat umiarkowany, Polska
Siada prosto lub skośnie głową w dół, aktywna za dnia, zimują bobówki i zapłodnione samice
Szara,szarobrunatna,szaroczarna, czerwonobrązowe oczy zł.u samców większe, para 3człon.czułków, ap.gębowy ssąco-liżący na skrzydłach 4 żyłka wygięta w kier.3, 1 para pazurków i przylg na odnóżach, widoczne 4 segm. tułowia
3 dni po zapłodnieniu kremowe jaja bananowate ok. 100jaj jednorazowo (do tys. całk.) wraż na wysych,wys i niskie temp. Z jaj po 6-12h larwy(3 stadia) rozwój od 3dni-kilku tyg. Poczwarka (bobówka) po 4-14 dniach młode samice po ok.5dniach zdolne do złożenia jaj(latem nawet 4 pok)
Przypadkowy pasożyt człowieka(larwy)-muszyca w ranie,naturalne otwory ciała imago mech przenosi prątki gruźlicy, pał duru brzusznego, rzekomego, pał czerwonki bakteryjnej, przecin cholery, cyst czerwonki pełzakowej, jaj robaków. Wydalane z kałem lub wymiocinami na żywność,na ciele przenoszone
Sarcoptes scabiei
(świerzbowiec ludzki)
skóra – boki palców, nadgarstki, pachwiny, pas, brzuch, pępek, pośladki, brodawki piersiowe, zewnętrzne narządy płciowe
owalne, wypukłe grzbietowo;
gnatosoma, prążkowana chityna, fałdki chitynowe, łuski, kolce chitynowe, krótkie nogi;
suma 2-3 tygodnie;
jaja w skórze 3-5 dni,
larwa 4-6 dni,
protonimfa 2 dni,
deutonimfa (tylko u samicy)forma dorosła 3-6 tygodni
zarażenie pośrednie lub bezpośrednie;świerzb(scabies) – świąd, uczulenia, wypadanie włosów, gąbczaste strupy, zaburzenia przemiany materii
wtórnie bateryjne ropne zakażenia skóry, rozstrój nerw
Pediculus humanus
(wesz ludzka)
p. humanus humanus-odzież
p. humanus capitis- głowa
człowiek – skóra lub odzież
rozwój: 3 tygodnie
nieuskrzydlone, spłaszczone grzbieto-brzusznie; oskórek ze szczecinkami, skleryty brzuszne, grzbietowe i boczne; 2‑4,7mm; para czułków; aparat kłująco‑ssący zmodyfikowany; 3-segmentowy tułów, 3 pary nóg, narząd chwytny; odwłok 11-segmentowy, przydatki płciowe lub narząd kopulacyjny, gruczoły cementowe
jaja - owalne, białawe
7-8 dni zarodek,
13 dni nimfa (3 stadia),
2 dni samica à składa jaja(gnidy)
wesz głowowa – wszawica głowowa: rozprzestrzenia się przez kontakt bezpośredni lub pośredni;
świąd, pieczenie, reakcje alergiczne, wtórnie infekcje bakteryjne;
wesz odzieżowa – wtórnie dur plamisty, gorączka okopowa, dur powrotny epidemiczny,
Pthirus pubis
(wesz łonowa)
okolica łonowa, krocze, pod pachami, rzęsy i brwi
ciało szerokie, głowa zaokrąglona, zredukowane segmenty, skrócony odwłok
w sumie 3,5 tygodnia:
zarodek – 7-8 dni,
nimfa – 15 dni
samica – 2 dni do złożenia jaj
postać dorosła – 20 dni
swędzenie, stan zapalny skóry, egzemy, melanodermia (sine plamy),
na rzęsach – zapalenie spojówek i brzegów powiek
Pulex irritans
(pchła ludzka)
larwy – nie sprzątane miejsca, szczeliny podłóg, pod dywanami, w starych materacach, legowiskach zwierząt domowych, kurnikach, oborach
brązowe, bez skrzydeł, spłaszczenie boczne, segmentacja, długie nogi, narząd gębowy kłująco-ssący;
larwa – beznoga, robakowate, narząd gębowy gryzący, szczecinki
(przeobrażenie zupełne)
jajo 4-5 dni à larwa 9-18 dni à poczwarka w kokonie 7‑239 dni
reakcje alergiczne;
plamica pchla – świąd, przebarwienia skóry;
przenosi dżumę, tularemię, dur endemiczny, pneumokoki;
żyw. pośredni tasiemców
Cimex lectularius
(pluskwa domowa)
nocny pasożyt czasowy;
człowiek, czasem zwierzęta
spłaszczenie grzbieto-brzuszne, czerwonobrązowe, narząd kłująco‑ssący, skrzydła szczątkowe, gruczoły zapachowe, gr. cementowe
przeobrażenie niezupełne:
jajo z wieczkiem 10 dni
nimfy – 5 linień
odczyny uczuleniowe
Anopheles maculipennis
(komar malaryczny – widliszek)
rozwój 4-6 tygodni
brązowoszary, narząd gębowy kłująco-ssący, gardziel ssąca; śródtułów – tarcza, tarczka, nogi z pazurkami i przylgami; skrzydła – 4 ciemne plamki
jaja, komory powietrzne
larwa – szczoteczkowate czułki, tułów cały, odwłok 9‑segmentowy
zapłodnienie à picie krwi żywiciela à jaja na pow. zbiornika wodnego à larwa linieje 4 razy à ruchliwa poczwarka à po 3-4 dniach imago
pietrucha.e