IDIOMY NORWESKIE
fra A til Å – od A do Z på et blunk – w mig / w mgnieniu oka klare brasene – byc panem sytuacji falle noen tungt for brystet – cos lezy ciezko na zoladku i morgen er det atter en dag – jutro tez bedzie dzien dagen derpå – miec kaca i huttaheiti – gdzie diabel mowi dobranoc på hengende håret – o maly wlos passe som hånd i hanske – pasuje jak ulal le seg i hel – smiac sie do upadlego i siste liten – w ostatniej chwili ha noe på lur – miec asa w rekawie gå over bekken etter vann – cudze chwalicie, swego nie znacie
I grevens tid - greve = hrabia, tid = czas, czyli w hrabiowski czas? hmmm. ale w Norwegii nie ma szlachty, to wiec co maja norwedzy na mysli mowiac ze przyszles w hrabiowski czas? Du kom i grevens tid. oznacza to ze przyszles w ostatniej chwili (i siste liten), lub rychol czas, jak to tez wyraza sie po polsku. Medaljens bakside, da rady i na polskie przetlumaczyc (druga strona medalu) - o ile jestem zorientowana to oznacza to to samo w polskiej mowie, tzn nie tylko ze medal ma dwie strony, ale ze te strony moga pokazywac calkiem inne rzeczy, czyli: pierwsza strona medalu to cos pozytywnego, a druga strona medalu to minusy tego samego. Zgadza sie? Det er bare blåbær Blåbær = borowka, czyli to sama borowka... Oznacza to ze cos jest bardzo latwe do zalatwienia/zrobienia (po polsku to chyba to samo co to tylko pestka Np. Moglbys sprawdzic czy mam dosc oleju w samochodzie?....haha, det er bare blåbær. Å klippe en plen er bare blåbær i forhold til å beskjære busker (przyciac trawnik to nic w porownaniu z przycieciem krzewow.
gå rundt grøten = (chodzic wkolo kaszy) = problemy z powiedzeniem czegos na wprost. Lub gdy ktos ma cos do ukrycia i dlatego mowi o rzeczach nie dotyczacych tego co ma mowic lub o innych ale podobnych sprawach (jak np. politycy) gjøre noen bjørnetjeneste = (zrobic komus nedzwiedzia przysluge) = zrobic szkode komus komu wlasciwie chce sie pomoc, albo po prostu zrobic cos jeszcze gorzej mimo dobrych checi. Przyklad: nie dawanie dzieciom lekcji do domu moze byc takie bjørnetjeneste dla nich rette baker for smed = (ukarac piekarza zamiast kowala) = ukarac kogos niewinnie, lub winic kogos niesprawiedliwie Przyklad: zlikwidowac cale prawo do dagpenger tylko dlatego ze niektore osoby kombinuja i wykorzystuja ten system, lub kazac wszystkim kobietom nie wychodzic z domu wieczorami na miasto jakis mezczyzna moze je zgwalcic.
Arbeidet adler mannen - praca uszlachetnia Den som er redd for å få ondt i armene, får ondt i tarmene - a to jak przetlumaczyc. Doslownie: Ten kto boi sie bulu/zmeczenia ramion, tego bedzie bolal brzuch... Jakies sugestie? Man fanger ikke fisk med tørre fingre - (praiwe) Doslownie: Nie zlapie sie ryby nie moczac rak?? Co to moze oznaczac? Når solen daler i vest, arbeider den late best - to jest fajne. Jak slonce jest na zachodzi leniwy pracuje najmocniej. Czyli ze ten co sie lenil przez caly dzien, musi nadrobic pod koniec?? En får ete som en koker til - jak sobie ugotujesz tak sie najesz, czyli nasze jak sobie poscielesz tak sie wyspisz... Der en ikke kan skjære, må en hugge - to czego nie da sie przeciac tzreba rozrabac? Hmm, a co to ma znaczyc...
Den som er redd for å få ondt i armene, får ondt i tarmene, to tak samo jak: Bedre med trøtte armer enn tomme tarmer. - czyli jak juz sobie sam tlumaczyles, i Zielona istotka tlumaczyla = ten kto sie boi bolu rak, bedzie mial bole w jelitach (dokladne tlumaczenie) /Lepiej miec zmeczone rece niz puste jelita. Man fanger ikke fisk med tørre fingre - tak jak Sylwia tlumaczyla, chodzi o lenistwo (musisz cos poswiecic by cos zyskac) Når solen daler i vest, arbeider den late best = mniej wiecej tak jak sobie tlumaczyles, ale chodzi bardziej o to ze leniuch wtedy chce pokazac jak ciezko pracuje, bo i tak jest juz wnet koniec dnia Der en ikke kan skjære, må en hugge = to czego nie mozesz ukroic, musisz porabac = tu chodzi o mozliwosci, jak cos sie nie da w jeden sposob, to nalezy sprobowac w inny
Takk i lige måde ktore oznacza dziekuje, nawzajem. Å ikke se ut i måneskinn = nie wygladac przy blasku ksiezyca = wygladac okropnie/paskudnie (Hun så ikke ut i måneskinn i den kjolen = wygladala paskudnie w tej sukience) Ugler i mosen = sowy w mechu = cos jest tu podejrzanego, cos jest nie tak, ew. jest tu jakies niebezpieczenstwo (Han har ugler i mosen = cos z nim podejzane/nie jest calkiem uczciwy) Slå på stortromma = udezyc w duze bebny = byc ekstrawaganckim, byc wielkim Panem, wystawic sie (Vi slo på stortromma og innviterte alle vennene våre til en kjempefest = wystawilismy sie i zaprosili wszystkich przyjaciol na olbrzymie przyjecie) kjerringa mot strømmen = baba pod prad = ktos co robi cos wprzecz/ na przekor
kall en spade for spade = nazywaj lopate lopata (nazywac rzeczy po imieniu)
å tenke koffert = myslec walizka = tlumaczyc calkiem neuralne slowa lub skojarzenia w sposob seksualny (ja mowie o pomarnczach, a ty tlumaczysz to sobie ze mowie o piersiach, albo ja mowie o jajkach kurzych a ty tlumaczys sobie w inny sposob...wtedy myslisz walizka ) hell i uhell = szczescie w nieszczesciu når du snakker om sola så skinner den = jak mowisz o sloncu to ono swieci = jak mowisz o kims to naraz ta osoba tu jest- Przykad: rozmawiasz z kims o kims, i nagle ta osoba podchodzi do was, mowisz wiec: snakk om solen... reszte sie domyslaja, tzn ze byla wlasnie o tej osobie rozmowa. å bli tatt ved nesen = byc wzietym przy nosie/za nos = byc oszukanym å være mann for sin hatt = byc mezczyzna do swojego kapelusza = pokazujesz ze jestes na tyle dorosly by dokonac dane zadanie
ha det som plommen i egget = miec jak zoltko w jajku = miec sie bardzo dobrze i bezpiecznie, lepiej nie mozna sove som en stein =spac jak kamien = spac bardzo mocno (dobrze) snakke som en foss = mowic jak wodospad = mowic szybko i duzo (bez przerwy) slåss som hund og katt = bic sie jak pies z kotem passe som hånd i hanske = pasowac jak dlon w rekawiczce = pasowac jak na zamowienie (bardzo dobrze) være like som to dråper vann = byc podobnym jak dwie krople wody være frisk som en fisk = byc zdrowy jak ryba (bardzo zdrowy) gå over bekken etter vann = przejsc przez strumyk zeby nabrac wody = szukac daleko czegos co sie ma blisko ikke se skogen for bare trær = nie widziec lasu bo jest za duzo drzew = gdy szuka sie czegos co lezy tuz przed nosem
Ukrutt forgår ikke så lett = chwasty tak latwo nie gina (trudno sie pozbyc czegos co jest niedobre) = mowi sie czesto zartobliwie o osobach ktore byly w niebezpieczenstwie, ale wszystko poszlo dobrze (lub samym o sobie ze nie tak latwo sie mnie mozna pozbyc) Hastverk er lastverk = pospiech to ciezar = jezeli robisz cos w pospiechu to moze to byc zle zrobione, no i albo bedzie krytyczny blad, albo bedziesz musiec robic wszystko od poczatku jeszcze raz Kun det beste er godt nok = tylko to najlepsze jest wystarczajaco dobre Ondt skal ondt fordrive = zlo odpedzi to co zle / zlem zlo odpedzisz = mowi sie czesto gdy lekarstwo smakuje okropnie, ale musisz je brac by wyzdrowiec, lub gdy zabiegi sa bolesne, ale skutkujace, lub w innych odpowiednich sytuacjach jungeltelegraf = telegraf dzunglowy = szybkie rozprzestrzenienie wiadomosci, plotek, poglosek, wylacznie ustnie miedzy ludzmi (poczta pantoflowa?)
som plommen i egget = jak u Pana Boga za piecem
nå begynner det å flaske seg oznacza ze cos przychodzi do porzadku.
å være mellom barken og veden = byc miedzy kora a drzewem (po polsku to mowi sie jednak chyba byc miedzy mlotem a kowadlem).
noe går i stå co oznacza ze cos sie zatrzymalo. Np. jeg gikk helt i stå = nie potrafilam nic wiecej powiedzic (pustka w glowie). Tak samo mozna powiedziec ze ma sie jernteppe czyli kurtyne na mozgu. Jernteppe oznacza rowniez zelazna kurtyne, ale nazwa pochodzi od hjerneteppe co oznaczalo wlasnie kurtyne na mozgu.
hele prosjektet gikk i stå = caly projekt/plan sie zatrzymal.
Blind høne finner også korn = Slepa kura tez moze znalezc ziarno. To powiedzenie oznacza ze rowniez i nieswiadoma osoba moze czasem miec racje Det er bare blåbær = to tylko borowka = (juz sie dowiedzialam na pw ) to samo co bulka z maslem, czyli ze cos jest bardzo latwe i proste do zrobienia Det tar kaka = to wezmie ciasto (torta) = ale nie ma nic do czynienia z tortem. Uzywamy tego powiedzenia o czyms co jest calkiem niesluszne, niedozeczne (absurdalne), cos z najgorszych rzeczy o jakich slyszelismy lub przezyli. Np. Mialas zestresowany dzien w pracy. W drodze do domu stana ci samochod bo zapomnialas zatankowac. Pozniej opowiadajac o tym, mozesz powiedziec: „ I na koniec stana moj samochod. To wydarzenie tok kaka” Først til mølla /Førstemann til mølla (får male) = Pierwszy do mlyna (bedzie mielic) czyli ten kto przyjdzie pierwszy to pierwszy dostanie Jo før, jo heller = czym predzej tym lepiej Kommer tid, kommer råd = Przyjdzie czas, przyjda rada. Musimy miec dobra nadzeje zen w przyszlosci trudnosci sie uporzadkuja Krype til køys = Czolgac sie do kojca (koji) czyli isc spac Over stokk og stein = Ponad pniami i kamieniami. Mowi sie w sensie ze cos poszlo over stokk og stein (det gikk over stokk og stein), co oznacza ze cos poszlo lekkomyslnie i zaniedbanie, troche poza kontrola Å dra sin kos = To nie ma nic do czynienia z kos lub koselig. Powiedzenie oznacza ze ktos nagle i niespodzewanie wyjechal. Najczesciej by uniknac cos nieprzyjemnego. Zlodziej wyjechal zanim odkryto kradziez (Tyven dro sin kos før tyveriet ble oppdaget). Måz opuscil nagle zone i dzieci bo ma mloda kochanke. (Han dro sin kos). Piesek czesto dra sin kos, o ile ma na to szanse. Å falle i smak = przypadlo do smaku Å gå ned med flagget til topps = Isc w dol z flaga u gory. Mowimy to o ludziach ktorym los nie sprzyjal, ale potrafili zatrrzymac honor. Np. Gdy ktos ciezko pracowal, ale mu sie nie powiodlo i stracil prace. Mimo tego nadal zatrzymal swoja godnosc, wiec mowimy „Poszedl w dol z flaga u gory” Å gå noen po nervene = chodzic komus po nerwach, denerwowac kogos. N.p. Hun gikk meg på nervene hele dagen = ona mnie denerwowala caly dzien. Å komme som julekvelden /jula på kjerringa = Przyszlo jak babie wigilia. Oznacza to ze niejestesmy do czegos przygotowani, mimo ze mielismy na to duzo czasu. Mimo ze wiedzialam juz od poczatku roku szkolnego ze mam oddac wypracowanie w maju, to w kwietniu kom dette som julekvelden på kjerringa. (odraczalam i odraczalam ) Å ligge (stå) på lur = Schowac sie by nagle zaatakowac. Czaic sie. Katten ligger på lur for å fange musen (Kot sie czai by zlapac myszke). Parkeringsvakter står på lur for å gi deg parkeringsbot (straznicy parkingow czatuja sie by ci dac grzywne) Å stange hodet i veggen (muren) = Bic glowa w sciane (mur) Bezskutecznie walczyc z trudnosciami nie do pokonania Å starte med blanke ark = Zaczac od czystej/pustej kartki. Zostawic przeszlosc za soba i zaczac od poczatku Å ta seg en lur = Zrobic sobie mala drzemke Å være (helt) blank = Byc calkiem pustym. Nie umiec nic o czyms, byc niedoswiadczonym, nie pamietac. Np. jeg er helt blank når det gjelder datamaskiner = nie mam zielonego pojecia o komputerach Å være helt på viddene = Byc na halach gorskich. Oznacza to ze cos bardzo zle zrozumiano. Du er helt på viddene oznacza ze calkiem zle cos zrozumiales. Pogubiles sie/jestes z daleka od domu (od tego o czym jest mowa).
Den tid den sorg = ten czas ten klopot = nie martw sie przedwczesnie, nie bierz klopotow w zapas? Det tar sin tid = Zejdzie na to czasu/ to nie pojdzie/idzie tak szybko Alt tar sin tid = na wszystko potrzeba czasu Alle tiders! / å være alle tiders = Fajnie! byc bardzo fajny Jeg hadde en alle tiders svigermor = Ja mialam bardzo fajna tesciowa. Det var alle tiders i selskapet hos deg = Bylo bardzo fajnie na przyjeciu u Ciebie. Bank i bordet! = zapukaj w stol! = Odpukac! (?) Mowi sie gdy sie chce uniknac by sie stalo cos nieprzyjemnego o czym akurat byla mowa Bare barnemat to to samo co bare blåbær, czyli bulka z maslem. Det er bare barnemat = zalatwi sie to /zrobi sie to jak nic Gurimalla = Okrzyk ktory wyraza zaskoczenie, zdziwienie. Parafraza slow Gud (Bog) i Maryja, (guri i malla). Guri to tez imie kobiece, a Malla to powszechne zdrobnienie imion jak Maria lub Marlena. Gurimalla uzywa sie by zlagodzic slowa tabu (nie uzywac imienia boskiego na darmo?) i dlatego sparafrazowano takie slowa na lagodniejsze. Inne takie parafrazy to: fy farao (od fy faen), dra til Helsinki (dra til helvete). Gamle Erik (Stary Eryk) to inna, bardziej delikatna nazwa diabla/Lucyfera.
ikke være høy i hatten = nie byc wysokim w kapeluszu = bac sie troche, miec jakies poczucie nizszosci(?), nie czuc sie dobrze . Przyklad: Han hadde handlet for mye brennevin og sigaretter, så han var ikke høy i hatten da han ble stoppet i tollen = Kupil za duzo alkoholu i papierosow, wiec nie czul sie dobrze/ bal sie troche, gdy zatrzymano go przy cle. Hun har ikke gjort lekser, så da hun ble ropt opp til tavla, følte hun seg ikke høy i hatten = Nie odrobila lekcji, wiec gdy powolano ja do tablicy, troche sie bala. alskens - Czesto uzywane w negatywny sposob: rozne, wszelkiego rodzaju. Np. Han kom med alskens unnskyldninger, da jeg spurte hvorfor han ennå ikke ha fått vasket bilen = Przyszedl z roznymi usprawiedliwieniami, gdy go zapytalam dlaczego jeszcze nie umyl samochodu det henger ikke på greip - (greip = widly, czyli: nie trzyma sie to na widlach). Nie trzyma sie to razem, to jest wogole bez sensu, to jest niewiarygodne, brak logiki. Przyklad: Det går færre busser, og bussen er blitt mye dyrere. Samtidig snakker politikere om at vi må bruke mer kollektivtrafikk. Dette henger ikke på greip! = Jezdzi coraz mniej autobusow, i bilety na autobus podrozaly. Rownoczesnie politycy mowia ze musimy jezdzic kolektywnie. Tu brak logiki. ikke en døyt / ikke det døyt / ikke døyten = Ani ciut, ani odrobinke Przyklad: Det bryr jeg meg ikke en døyt om = Nie obchodzi mnie to ani ciut Det forstår jeg ikke en døyt av = Nie rozumie z tego ani odrobinke Musikken sto så høyt på at jeg hørte ikke en døyt av det sønnen min sa = Muzyka byla tak glosna ze nie slyszalam ani ciut tego co syn moj powiedzial
Hverken mer eller mindre - ni mniej, ni wiecej (po norwesku w odwrotnej kolejnosci).
Å være helt på viddene = Byc na halach gorskich = Oznacza to ze cos bardzo zle zrozumiano. ”Jestes calkiem na halach” oznacza ze calkiem zle cos zrozumiales. Å være fri og frank = Byc wolnym, nieprzywiazanym do nikogo, niezaleznym od nikogo. Før han giftet seg, var han fri og frank = zanim sie ozenil byl calkowicie wolny (wolny jak ptak?) Å være i boks /å gå i boks = byc w pudelku/puszce = Byc w porzadku, byc zakonczone)/ doszlo do skutku; udalo sie/ poszczescilo sie. Przyklad: Avtalen mellom Statoil og Hydro gikk i boks = Umowa miedzy Statoil i Hydro doszla do skutku (jest juz podpisana) Å trekke ut tiden/å hale ut tiden = Rozciagnac czas. Zwlekac, opozniac cos. Przyklad: Skatteetaten mener det er unødvendig å trekke ut tiden, helt til siste frist som er 30.april = Urzad podatkowy uwaza ze nie potrzeba zwlekac az do ostatniego terminu, ktory jest 30. kwietnia Å ta tiden til hjelp = Nie spieszyc sie. Uzyc tego czasu jakiego potrzebujesz. Z czasem bedzie lepiej
Alle monner drar = Kazdy udzial sie liczy /wszystko przynosi pozytek itp. En monn to od norrønt: munr, co oznaczalo radosc. Obecnie en monn oznacza cos co ma pozytek, przynosi kozysc, przydaje sie czemus. Przyslowie: alle monner drar, sa musa, hun pisset i havet = Wszystko przynosi kozysc, powiedziala myszka sikajac do morza. Argusøyne = oczy Argosa = oczy ktore wszystko widza Przyklad: Han fulgte dem med argusøyne = patrzyl za nimi ostrym wzrokiem (?) tzn. parzyl za nimi dokladnie widzac wszystko co robia Bevare meg vel /Bevares = Chron Boze. Uzywa sie czesto gdy cos sie nagle stanie/cos kogos nagle zaskoczylo, lub w sytuacjach gdzie nic innego nie pasuje powiedziec
Bikkjekaldt = psiozimno = Bardzo zimno, tak zimno ze nawet psy marzna Bitt av basillen = zostac ugryzionym przaz bakcyla = Zarazic sie mocno jakims zainteresowaniem. Przyklad: Per har aldri interessert seg i kortspill, men nå når han har lært å spille Poker, er han blitt helt bitt av basillen = Per nigdy nie interesowal sie gra w karty, ale teraz gdy sie nauczyl grac w Pokera, zostal ugryziony przez bakcyla (zostal zarazony ta pasja) Å føle en på tennene = dotykac kogos po zebach = zbadac czyjes zamiary/intencje, lub sile. Powiedzenie pochodzi od tego ze patrzono na zeby konia by ustalic jego wiek Å ikke få det til å rime = cos sie nie rymuje = Cos sie nie zgadza, nie pasuje. Jeg får det ikke til å rime = cos mi sie tu nie zgadza, cos mi tu nie pasuje Å kaste seg utpå = rzucic sie na przod = Sprobowac, zaczac cos bez bojazni, rzucic sie na cos bez strachu
Blodpris = krwawa cena = za wysoka cena, cena przerastajaca wartosc towaru Bånn i bøtta = dno w wiaderku = Calkowite dno. Cos jest tak zle ze nie mogloby byc gorsze Å ta seg vann over hodet = zalac sobie glowe woda/ zanurzyc sie pod woda = wziasc na siebie cos (jakies zadanie) czego nie potrafi sie zrobic/wykonac Å ta seg god tid = wziasc sobie dobry czas = zrobic cos spokojnie i powoli Å se tiden an = czekac i zobaczyc Przyklad: Legen anbefalte å se tiden an, fordi slike plager går oftest av seg selv etter noen få dager = Lekarz polecil czekac i zobaczyc, bo takie plagi najczesciej przechodza same po paru dniach
michalsoowa